Liệu ngành vận tải container đường biển sẽ có đột phá?

Khi chúng ta chuẩn bị đi vào các nội dung chi tiết thì câu hỏi rằng liệu ngành vận tải container có thực sự đột phá hay không cần có câu trả lời ngay từ lúc này. Và trước khi trả lời câu hỏi đó, chúng ta cần thống nhất cách hiểu khái niệm “Ngành vận tải container đường biển”.

Vận tải container đường biển được định nghĩa là quá trình vận chuyển hàng hóa đóng trong container bằng các tàu container chạy trên biển, chủ yếu vận hành theo lịch trình cố định, cùng với những hoạt động khai thác liên quan khác nhằm tạo điều kiện cho quá trình vận chuyển được suôn sẻ. Định nghĩa như vậy cũng hàm ý là, ví dụ, hoạt động của tàu du lịch và tàu RoRo (Roll-on/Roll-off), dù thuần túy về kỹ thuật thì cũng là vận hành trên các tuyến cố định với lịch hàng hải xác định trước tương tự như hoạt động vận tải container, nhưng vì không chở hàng hóa đóng trong container, hoạt động của các tàu đó sẽ không được đề cập trong viễn cảnh vào năm 2025 được trình bày ở đây.

Tuy nhiên, một số ngành khác liên quan đến hoạt động vận tải container, dù không trực tiếp vận chuyển container trên biển, nhưng vẫn rất thiếu yếu với quá trình luân chuyển container hàng hóa thì chắc chắn nằm trong phạm vi đề cập ở đây. Có thể kể tên những lĩnh vực thiết yếu nhất là ngành khai thác cảng, vận tải tại vùng hậu phương cảng biển (bằng xe tải, tàu hỏa và sà lan) cũng như là ngành kinh doanh dịch vụ giao nhận và kinh doanh dịch vụ vận tải không có tàu (NVOCC), tất cả các đối tượng vừa đề cập đều liên quan đến vận tải container hàng.

Vì luận điểm ở đây là ngành vận tải container đường biển đang chuẩn bị bước vào quá trình đột phá, chúng ta cần biết về những gì đang diễn ra trong ngành để có thể hiểu chính xác là ngành đang chuyển mình từ thực trạng nào. Hiện trạng của ngành sẽ được bàn cụ thể hơn, nhưng cốt lõi của vấn đề có thể trình bày tại thời điểm này là, có những yếu tố bên ngoài ngành đang thay đổi, những yếu tố mà các bên liên quan trong ngành không thể kiểm soát được.

Diễn biến kinh tế vĩ mô và những biến động nhân khẩu học đang làm thay đổi các tập quán thương mại, khiến cho các hãng tàu cũng phải chạy theo những đổi thay đó. Hiểu theo cách đơn giản nhất, các hãng tàu vẫn được tự quyết định cảng trung chuyển cho hoạt động khai thác của mình, nhưng họ không quyết định được cảng xuất hàng và cảng đích của những lô hàng họ vận chuyển, và thực ra thì chính các tập quán liên quan đến luồng vận chuyển hàng hóa đang thay đổi.

Bên cạnh đó, những bước phát triển về công nghệ thông tin trong thời gian qua dường như sẽ làm thay đổi ngành vận tải container, nhưng thực tế còn sâu xa hơn như vậy. Các ngành công nghiệp khác nhau trải qua sự đột phá không đơn thuần bởi một cải tiến hay ứng dụng công nghệ, mà chính cải tiến hay ứng dụng công nghệ này đã thay đổi tận gốc những quy trình liên quan đến sản xuất, phân phối, bán hàng và sử dụng sản phẩm, qua đó tạo nên bước đột phá trong ngành. Ngành vận tải container có khá nhiều bước trung gian, và đối với các công ty ngoài ngành vốn không thích thú gì khi phải tương tác với quá nhiều tầng nấc trung gian đó, họ rất trông chờ rằng trong ngành sẽ có một sự đột phá.

Lấy ví dụ tương đối đơn giản, quá trình vận chuyển một container từ một điểm ở lục địa này sang điểm giao hàng tại lục địa khác sẽ bao gồm sự tham gia của một hãng tàu lớn, hai hãng tàu tiếp vận (local feeder line), bốn cảng container, một doanh nghiệp vận chuyển đường sắt, một công ty khai thác sà lan, hai nhà xe, hai doanh nghiệp giao nhận, hai đơn vị hải quan, hai depot container rỗng và ba ngân hàng. Tất cả các mặt xíc này có quy trình hoạt động riêng và có hệ thống vận hành khác nhau.

Một lần nữa, việc có quá nhiều sự trung gian trong ngành cho thấy rằng mọi người đang rất trông chờ sẽ có một doanh nghiệp nào đó tạo được bước đột phá và loại bỏ mọi sự phức tạp trong ngành. Tuy nhiên, phần lớn sự phức tạp này không dễ để xóa bỏ ngày một ngày hai khi mà những vấn đề cơ bản trong ngành vẫn đang trong quá trình vận động không kém phần phức tạp, chính vì vậy bất cứ sự thay đổi nào cũng cần một khoảng thời gian nhất định. Đã có một nhóm các doanh nghiệp đưa ra tầm nhìn trong những năm 2015 – 2016 là sẽ tạo bước đột phá trong ngành. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này đều chọn những thành phần khác nhau của cả chuỗi dịch vụ và họ muốn tạo đột phá trên từng thành phần đó chứ không phải là toàn bộ ngành. Và đây là chỉ dấu rõ ràng cho thấy việc thay đổi toàn bộ ngành vận tải container là một nhiệm vụ không dành cho những doanh nghiệp dễ nản chí.

Với các hãng tàu, họ đang có cơ hội để tự mình thay đổi. Khi chúng ta lấy mốc thời gian là 2025, thì sự thay đổi giống với danh mục chi tiết những việc cần làm, hơn là một nội dung đòi hỏi sự đột phá. Chúng ta gần như là sẽ chứng kiến nhiều doanh nghiệp mới thành công khi tập trung vào đột phá trên từng mảng riêng biệt trong ngành, nhưng sự thay đổi của toàn bộ ngành vận tải container đường biển thì lại là một câu chuyện có tầm vóc lớn hơn như thế. Lộ trình phát triển của ngành là khá rõ ràng – mọi yếu tố trong bối cảnh phức tạp hiện tại sẽ dần được nhận diện và được điều chỉnh bằng những quy trình đơn giản hơn, với đích đến cuối cùng trong năm 2025 là ngành vận tải container đường biển sẽ thay đổi một cách cơ bản so với cách mà ngành đang vận hành hiện nay.