Liệu gói kích thích kinh tế có thể cứu Trung Quốc khỏi " thập kỷ mất mát " như Nhật Bản

Trong tuần qua, gói kích thích kinh tế mới nhất của Trung Quốc đã làm bất ngờ nhiều chuyên gia khi Bắc Kinh tung ra một loạt biện pháp nhằm thúc đẩy nền kinh tế đang suy yếu. Thị trường chứng khoán Trung Quốc phản ứng mạnh mẽ với một cuộc biểu tình tăng giá bùng nổ sau khi Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc tuyên bố sẽ có thêm nhiều hành động hỗ trợ.

Điều này khiến không ít người hy vọng rằng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới cuối cùng có thể thoát khỏi tình trạng khó khăn kéo dài. Tuy nhiên, vẫn còn những lo ngại về việc liệu Trung Quốc có đang đi theo con đường suy thoái kinh tế như Nhật Bản đã từng trải qua vào những năm 1990 hay không.

Nguy Cơ Trì Trệ Và Bài Học Từ Nhật Bản

Trung Quốc hiện đang đối mặt với những nguy cơ tương tự như Nhật Bản đã phải chịu đựng: tình trạng trì trệ kinh tế và giảm phát kéo dài do bong bóng tài sản bùng nổ. Sau một thời kỳ phát triển nhanh chóng, nền kinh tế Nhật Bản bắt đầu lao dốc vào cuối thập niên 1980, khi bong bóng bất động sản và tài chính vỡ, khiến quốc gia này rơi vào một thập kỷ "thập niên mất mát."

Dù Trung Quốc và Nhật Bản không hoàn toàn giống nhau về cấu trúc kinh tế, sự so sánh này vẫn mang lại những bài học quan trọng cho Trung Quốc.

Trong suốt ba thập kỷ qua, Nhật Bản đã trải qua tốc độ tăng trưởng chậm chạp và giảm phát kéo dài. Điều này phần lớn do sự phụ thuộc quá mức vào nợ và bất động sản, mà Trung Quốc hiện cũng đang đối mặt. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn còn một số động lực tăng trưởng chưa được khai thác, bao gồm tiêu dùng hộ gia đình, đô thị hóa và lực lượng lao động lớn.

Ngoài ra, Trung Quốc có thể học hỏi từ bài học của Nhật Bản để tránh rơi vào tình trạng tương tự. Vào năm 2016, một nhân vật có thẩm quyền đã cảnh báo rõ ràng về vấn đề này trên tờ Nhân Dân Nhật Báo.

Gói Kích Thích Kinh Tế Mạnh Mẽ: Mũi Tên Đầu Tiên

Gói kích thích kinh tế mới nhất của Trung Quốc, với các biện pháp cắt giảm lãi suất mạnh và bơm thanh khoản lớn vào các chính quyền địa phương cùng thị trường chứng khoán, đã giúp chỉ số CSI 300 của Trung Quốc tăng 25%.

Tuy nhiên, bất chấp sự hồi phục ấn tượng này, thị trường chứng khoán vẫn thấp hơn 31% so với mức đỉnh vào tháng 2 năm 2021, cho thấy rằng tăng trưởng chỉ mang tính tạm thời và có thể không bền vững. Nhật Bản cũng từng trải qua những đợt hồi phục ngắn tương tự sau các cú sốc tài chính, nhưng cuối cùng vẫn không tránh khỏi tình trạng suy thoái kinh tế kéo dài.

Một trong những ví dụ tiêu biểu là chỉ số Nikkei 225 của Nhật Bản, đã bốn lần tăng trung bình 34% trước khi giảm tổng cộng 66% từ năm 1989 đến 1998. Trung Quốc có thể đối mặt với tình trạng tương tự nếu các biện pháp kích thích không đủ mạnh và toàn diện để tạo ra sự phục hồi lâu dài.

Cải Cách Tài Chính: Những Bất Ổn Còn Đang Chờ

Trong khi gói kích thích mới đã mang lại một số phản ứng tích cực từ thị trường, vẫn còn những lo ngại về tính hiệu quả lâu dài của các biện pháp này. Tuyên bố của Bộ Chính trị chủ yếu xoay quanh những lời hứa chung chung, với rất ít thông tin chi tiết về các hành động cụ thể.

Chẳng hạn, cam kết hỗ trợ thị trường bất động sản chỉ được thể hiện thông qua việc cắt giảm lãi suất thế chấp và yêu cầu thanh toán trước đối với ngôi nhà thứ hai. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất hiện nay – tình trạng dư thừa nhà ở chưa bán được – vẫn chưa có giải pháp rõ ràng.

Trung Quốc cũng gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa việc thúc đẩy chi tiêu công và quản lý nợ quốc gia. Với tỷ lệ nợ trên GDP của Trung Quốc đã tăng lên 85% vào đầu năm 2024, gần gấp ba lần so với mức 33% trong giai đoạn 2009-2010, chính phủ Trung Quốc không thể tiếp tục mở rộng chi tiêu công mà không đối mặt với rủi ro tài chính lớn.

Điều này làm hạn chế khả năng triển khai các biện pháp kích thích mạnh tay hơn, khiến Trung Quốc phải đi trên con đường đầy rủi ro tương tự như Nhật Bản trong những năm 1990.

Cải Cách Cơ Cấu: Thách Thức Lâu Dài

Vấn đề lớn nhất đối với nền kinh tế Trung Quốc không chỉ nằm ở việc cải cách tài chính mà còn ở những thách thức về cơ cấu kinh tế. Trung Quốc đang phải đối mặt với ba vấn đề cơ cấu chính: nhân khẩu học, năng suất và tiêu dùng yếu.

Sự già hóa dân số đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với khả năng phát triển lâu dài của Trung Quốc, khi lực lượng lao động giảm sút và hệ thống hưu trí cần được cải tổ. Tuy nhiên, các biện pháp cải cách, như tăng tuổi nghỉ hưu, chỉ là những bước tiến nhỏ, chưa đủ để giải quyết vấn đề một cách triệt để.

Bên cạnh đó, khu vực tư nhân của Trung Quốc đang bị ràng buộc bởi nhiều quy định pháp lý và chính trị từ giữa năm 2001. Các hành động hỗ trợ cho khu vực này vẫn còn nặng về mặt hình thức và chưa mang lại nhiều thay đổi thực chất.

Quan trọng hơn, Trung Quốc chưa giải quyết được vấn đề cải cách hệ thống an sinh xã hội – một yếu tố quan trọng để thúc đẩy tiêu dùng hộ gia đình và giảm phụ thuộc vào tiết kiệm quá mức. Nếu không có những thay đổi căn bản về cơ cấu, nền kinh tế Trung Quốc có thể tiếp tục đối mặt với tình trạng trì trệ, tương tự như Nhật Bản.

Kết Luận: Bình Minh Giả Hay Hy Vọng Thực Sự?

Sự tăng trưởng nhanh chóng của thị trường chứng khoán Trung Quốc sau gói kích thích của Bắc Kinh đã tạo ra hy vọng rằng nền kinh tế sẽ sớm phục hồi. Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để khẳng định điều đó. Trung Quốc cần thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn, không chỉ dừng lại ở những cam kết chung chung và các biện pháp tạm thời. Nếu không, nền kinh tế Trung Quốc có thể chỉ đang trải qua một "bình minh giả" – nơi mà sự phục hồi chỉ là thoáng qua trước khi rơi vào tình trạng trì trệ lâu dài.

Cảnh báo từ kinh nghiệm của Nhật Bản là rất rõ ràng: nếu không có những cải cách toàn diện về tài chính và cơ cấu, Trung Quốc có thể sẽ phải đối mặt với một thập kỷ mất mát tương tự. Để tránh điều này, Bắc Kinh cần hành động dứt khoát và mạnh mẽ hơn để bảo vệ sự tăng trưởng lâu dài và bền vững của nền kinh tế đất nước.