Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ tác động thế nào đến các quốc gia châu Á?

Động thái của Ấn Độ được cho là sẽ ảnh hưởng lớn đến nhiều quốc gia châu Á. Trong đó, Philippines và Indonesia chịu thiệt hại nặng nề nhất, còn Thái Lan và Việt Nam, hai nhà xuất khẩu gạo lớn thứ hai và thứ ba toàn cầu, nhiều khả năng sẽ hưởng lợi.

Để kiểm soát giá trong nước, Ấn Độ đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm và áp thuế 20% đối với một số loại khác kể từ ngày 9/9. Động thái này của New Delhi sẽ tác động đến nhiều quốc gia châu Á, trong đó Philippines và Indonesia có thể bị ảnh hưởng nặng nhất.

Hiện tại, Ấn Độ - nhà cung ứng gạo lớn nhất thế giới, đang xuất khẩu hàng đến hơn 150 quốc gia và chiếm 40% sản lượng xuất khẩu toàn cầu. Năm 2021, nước này xuất đi 21,5 triệu tấn, nhiều hơn tổng khối lượng của 4 đối thủ kế tiếp, bao gồm Thái Lan, Việt Nam, Pakistan và Mỹ.

Tuy nhiên, tính đến ngày 2/9, sản lượng gạo của Ấn Độ đã giảm 5,6% so với cùng kỳ năm trước do lượng mưa dưới mức trung bình, ảnh hưởng đến mùa vụ.

Bà Sonal Varma, nhà kinh tế trưởng tại Nomura, cho biết đối với Ấn Độ, lượng mưa trong tháng 7 và tháng 8 rất quan trọng vì ảnh hưởng đến việc gieo trồng. Năm nay, các đợt mưa gió mùa không như mong đợi đã làm giảm sản lượng.

Tại các bang sản xuất gạo lớn của Ấn Độ như Tây Bengal, Bihar và Uttar Pradesh, lượng mưa trong giai đoạn trên thấp hơn 30 - 40%. Vào cuối tháng 8, lượng mưa có cải thiện nhưng tiến độ gieo trồng vẫn bị ảnh hưởng và tăng thêm nguy cơ sụt giảm sản lượng, bà Varma cho biết thêm.

Đầu năm nay, quốc gia Nam Á này đã hạn chế xuất khẩu lúa mì và đường sau khi giá hai mặt hàng tăng cao do chiến sự Nga-Ukraine khiến thị trường lương thực toàn cầu rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Philippines và Indonesia bị ảnh hưởng nặng

Mới đây, chính phủ Ấn Độ thông báo sản lượng gạo trong vụ mùa từ tháng 6 đến tháng 10 có thể giảm 10 - 12 triệu tấn, tương đương năng suất sụt 7,7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Báo cáo mới của Nomura có đoạn: "Lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các quốc gia nhập khẩu gạo từ nước này cũng như gián tiếp đến tất cả các nhà nhập khẩu gạo khác, bởi gạo Ấn Độ có tác động lớn tới giá gạo toàn cầu".

Cũng theo Nomura, giá gạo vẫn duy trì ở mức cao trong năm nay. Vào tháng 7, giá bán lẻ tăng 9,3% so với cùng kỳ năm trước. Chỉ số giá giá tiêu dùng (CPI) đối với gạo cũng tăng 3,6% vào tháng 7 so với một năm trước.

Philippines, nhập khẩu đến 20% lượng gạo tiêu thụ trong nước, là quốc gia châu Á có nguy cơ phải mua gạo với giá cao nhất, Nomura cho biết.

Theo Statista, Philippines là nhà nhập khẩu ròng gạo lớn nhất châu Á. Tỷ trọng của gạo và các sản phẩm từ loại lương thực này chiếm 25% rổ lương thực dùng để tính CPI. Tỷ trọng này là cao nhất trong khu vực.

Dữ liệu từ Cơ quan Thống kê Philippines cho thấy lạm phát ở nước này ở mức 6,3% trong tháng 8, cao hơn mức mục tiêu của ngân hàng trung ương là 2 - 4%. Do đó, lệnh cấm xuất khẩu của Ấn Độ sẽ là một đòn giáng mạnh vào quốc gia Đông Nam Á này.

Tương tự, lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ cũng sẽ gây bất lợi cho Indonesia. Indonesia có thể là quốc gia bị ảnh hưởng nặng thứ hai ở châu Á. Indonesia nhập khẩu hơn 2% lượng gạo tiêu thụ và gạo chiếm khoảng 15% trong rổ lương thực dùng để tính chỉ số CPI của nước này.

Theo Nomura, với các quốc gia châu Á khác, tác động sẽ nhỏ hơn.

Singapore nhập khẩu toàn bộ gạo tiêu thụ, với khoảng 28% đến từ Ấn Độ vào năm 2021, theo Trade Map. Tuy nhiên, quốc đảo sư tử không dễ bị tổn thương như Philippines và Indonesia vì “tỷ trọng gạo trong rổ tính CPI là tương đối nhỏ”, bà Varma nhận định.

Người tiêu dùng ở Singapore có xu hướng chi "một phần lớn" thu nhập của họ cho các dịch vụ, điều này thường xảy ra ở các nước có thu nhập cao hơn, bà nói. Mặt khác, các nước có thu nhập thấp và trung bình "có xu hướng chi một tỷ lệ chi phí lớn hơn cho thực phẩm".

Việt Nam và Thái Lan hưởng lợi

Theo Nomura, Thái Lan và Việt Nam có nhiều khả năng sẽ được hưởng lợi từ lệnh cấm của Ấn Độ. Là nhà xuất khẩu gạo lớn thứ hai và thứ ba trên thế giới, hai nước có thể trở thành lựa chọn thay thế cho các nước tiêu thụ gạo.

Báo cáo được công bố vào tháng 7 của công ty nghiên cứu Global Information cho thấy tổng sản lượng của Việt Nam đạt khoảng 44 triệu tấn vào năm 2021, giá trị xuất khẩu đạt 3,13 tỷ USD. Đồng thời dữ liệu từ Statista cho thấy Thái Lan sản xuất 21,4 triệu tấn gạo vào năm 2021, tăng 2,2 triệu tấn so với năm trước.

Xuất khẩu gạo trên đà tăng cùng với việc lệnh cấm của Ấn Độ gây áp lực lên giá cả, kim ngạch xuất khẩu gạo của hai quốc gia Đông Nam Á nhiều khả năng sẽ bùng nổ. “Các nước đang nhập khẩu gạo từ Ấn Độ sẽ tìm cách mua nhiều hơn từ Thái Lan và Việt Nam,” bà Varma nói.