Lật tẩy hơn 355 tỉ đồng thanh toán sai tại dự án ngàn tỉ

Kiểm toán Nhà nước yêu cầu Công ty CP đầu tư xây dựng Phú Mỹ nộp ngân sách nhà nước hơn 355 tỉ đồng thanh toán không đúng quy định nhưng đến nay doanh nghiệp mới trả 5 tỉ đồng, còn lại xin trả góp.

Dự án xây dựng đường dẫn kết nối với cầu Phú Mỹ cùng với cầu Phú Mỹ tạo thành tuyến đường huyết mạch giúp phương tiện lưu thông từ Q.7 qua Q.2, Q.9 thuận lợi, góp phần phát triển kinh tế TP.HCM. Thế nhưng, quá trình thực hiện dự án đã mắc phải nhiều sai phạm và được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) lật tẩy.

Không tổ chức đấu thầu

Ban đầu, dự án trên được dự kiến đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước nhưng đến năm 2008, UBND TP.HCM chuyển sang hình thức đối tác công tư. Dù vậy, UBND TP.HCM chưa gửi Bộ KH-ĐT và các bộ, ngành liên quan lấy ý kiến để xây dựng danh mục và công bố dự án theo quy định.

Đến khi lựa chọn nhà đầu tư, UBND TP.HCM cũng không tổ chức đấu thầu theo quy định tại điều 10, điều 11 NĐ số 78/2007/NĐ-CP mà chỉ định Công ty BOT Cầu Phú Mỹ (sau này là Công ty CP đầu tư xây dựng Phú Mỹ - PMC) thực hiện dự án. KTNN xác định, việc chỉ định nhà đầu tư khi PMC chưa lập hồ sơ đề xuất gửi UBND TP.HCM và không có văn bản xác minh năng lực tài chính là không đúng quy định.

Do hạn chế về năng lực, nên nhà đầu tư (NĐT) không thực hiện đúng cam kết về việc hoàn thành 5,5 km còn lại của tiểu dự án đường vành đai phía đông sau khi được thanh toán 450 tỉ đồng và hoàn thành công trình sau 4 tháng kể từ khi nhận được số tiền thanh toán 179 tỉ đồng.

Trong công tác lựa chọn nhà thầu, PMC không thông báo với UBND TP.HCM kết quả lựa chọn nhà thầu, chỉ định Công ty TNHH xây dựng How Yu Việt Nam làm nhà thầu xây dựng khi chưa đủ điều kiện pháp lý. Về công tác quản lý chất lượng công trình, dự án thi công không đúng thiết kế để xảy ra sự cố và hư hỏng một số hạng mục khi kiểm tra nghiệm thu đưa vào sử dụng. Về tổng thể, tiến độ dự án kéo dài 55 tháng, UBND TP.HCM và các đơn vị liên quan chưa xác định rõ trách nhiệm của NĐT đối với những thiệt hại do chậm tiến độ gây ra.

Trong hợp đồng BT dự án xây dựng đường dẫn kết nối với cầu Phú Mỹ giữa UBND TP.HCM và PMC có điều khoản quy định NĐT được tính lãi bảo toàn vốn trong thời gian xây dựng đối với phần vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, KTNN cho rằng điều khoản này không có cơ sở. Ngoài ra, các phụ lục hợp đồng điều chỉnh về hình thức thanh toán, nợ trả chậm, cam kết thời gian hoàn thành cũng không nêu căn cứ pháp lý, cơ sở ký kết điều chỉnh.

Hàng loạt sai sót trong khâu phê duyệt quyết toán

KTNN chỉ ra công tác thẩm định, phê duyệt dự án thiếu nội dung thuyết minh về hiệu quả đầu tư, sự cần thiết phải đầu tư theo hình thức PPP, không phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư trước khi thực hiện. Đến tháng 2.2017, UBND TP.HCM ban hành quyết định phê duyệt điều chỉnh báo cáo nghiên cứu khả thi nhưng các nội dung điều chỉnh lại không thuộc trường hợp được điều chỉnh theo quy định của Chính phủ; trong đó, giá trị tổng mức đầu tư tăng 226,9 tỉ đồng chưa đúng quy định. Chưa kể, công tác lập, thẩm định phê duyệt thiết kế, dự toán còn một số tồn tại như áp dụng giá vật liệu, nhân công chưa đúng thời điểm lập và phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công.

Đặc biệt, khâu phê duyệt quyết toán còn nhiều sai sót, qua kiểm toán phải giảm trừ 368,3 tỉ đồng. Bên cạnh đó, KTNN chỉ rõ UBND TP.HCM phê duyệt quyết toán dự án còn có một số nội dung chưa đủ cơ sở pháp lý, chưa phù hợp với các quy định của hợp đồng BT với giá trị khoảng 646 tỉ đồng. Mặt khác, UBND TP.HCM thanh toán 1.339,5 tỉ đồng cho nhà đầu tư và được Kho bạc Nhà nước chấp thuận hồ sơ thủ tục khi chưa phê duyệt điều chỉnh tổng vốn đầu tư và điều chỉnh giá trị hợp đồng BT là sai quy định về thanh toán nguồn vốn từ ngân sách nhà nước.

Cũng tại dự án này, NĐT được hoàn thuế GTGT gần 275 tỉ đồng trong giai đoạn thực hiện. “Khoản thuế GTGT đầu vào được hoàn trong giai đoạn đầu tư là một nguồn vốn của dự án, làm giảm nhu cầu huy động vốn thực hiện dự án, dẫn đến giảm chi phí lãi vay và lãi bảo toàn vốn trong thời gian xây dựng nhưng quá trình thực hiện kiểm tra báo cáo quyết toán chi phí hoàn thành, UBND TP.HCM chưa xem xét, làm rõ nội dung này”, KTNN nêu.

Về công tác quản lý, một số cơ quan chức năng thuộc TP.HCM không tổ chức kiểm tra định kỳ, đột xuất việc tuân thủ quy định về quản lý chất lượng công trình; thanh toán 1.329 tỉ đồng cho PMC nhưng không lập kế hoạch, phương án phân bổ vốn đầu tư trình HĐND TP.HCM quyết định.

Dự án xây dựng đường dẫn kết nối với cầu Phú Mỹ nằm trên địa phận 3 quận: 2, 7, 9 (TP.HCM) được khởi công từ tháng 3.2008 và hoàn thành vào tháng 8.2013, với tổng mức đầu tư 1.275 tỉ đồng. Dự án có 3 tiểu dự án thành phần gồm: nút giao thông khu A Nam Sài Gòn, đường trên cao nối từ nút giao thông khu A Nam Sài Gòn đến cầu Phú Mỹ và vành đai phía đông (từ cầu Phú Mỹ - cầu Rạch Chiếc), tổng chiều dài khoảng 10,8 km.

Nhà đầu tư xin trả góp

Từ những sai phạm trên, KTNN đề nghị UBND TP.HCM chỉ đạo các sở, ngành và NĐT xử lý tài chính khoản tiền gần 588 tỉ đồng gồm: thu hồi nộp ngân sách 355,5 tỉ đồng, giảm thanh toán gần 90 tỉ đồng, điều chỉnh giảm giá trị hợp đồng 90,7 tỉ đồng và giảm thuế GTGT được khấu trừ 51,8 tỉ đồng.

“UBND TP.HCM kiểm tra, rà soát, quyết toán lại dự án trên theo đúng quy định của pháp luật, không để thất thoát tiền, tài sản nhà nước; trường hợp vượt thẩm quyền, báo cáo các cơ quan có thẩm quyền xem xét xử lý”, KTNN yêu cầu.

Ngoài ra, TP.HCM rà soát, quyết toán lại các chi phí đầu tư mà kiểm toán xác định chưa đủ căn cứ, cơ sở để quyết toán với giá trị khoảng 646 tỉ đồng liên quan đến chi phí bù giá nhân công, máy thi công, lãi vay và lãi bảo toàn vốn trong thời gian xây dựng, lợi nhuận NĐT... đồng thời kiểm tra, xác định lại số thuế GTGT mà NĐT đã được hoàn để tính toán giảm trừ quyết toán đối với chi phí lãi vay, chi phí bảo toàn vốn, lãi trả chậm tương ứng.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, sau khi nhận kết quả kiểm toán, UBND TP.HCM đã có kế hoạch thực hiện nhưng đến nay vẫn còn nhiều vấn đề nằm ngoài thẩm quyền. Cụ thể, về việc thu hồi hơn 355 tỉ đồng nộp ngân sách, Sở Tài chính TP đã gửi 3 công văn hướng dẫn PMC nộp tiền ngân sách song đến nay, công ty mới nộp 5 tỉ đồng, số tiền còn lại công ty này đề xuất theo hướng trả góp. Theo đó, PMC sẽ làm việc với các tổ chức tín dụng để cơ cấu lại các khoản vay phù hợp với tình hình thực tế và cam kết từ quý 4/2020, đều đặn hằng quý sẽ nộp ngân sách nhà nước hơn 35 tỉ đồng (chia thành 10 đợt thanh toán), đảm bảo đến cuối năm 2022 sẽ hoàn tất nghĩa vụ.

Do đề xuất này nằm ngoài thẩm quyền nên UBND TP.HCM giao Sở Tài chính rà soát, tham mưu UBND TP.HCM gửi văn bản cho KTNN xem xét giải quyết kiến nghị của PMC trong việc hoàn trả hơn 355 tỉ đồng.

Đối với việc rà soát quyết toán giá trị 646 tỉ đồng, lãnh đạo TP.HCM giao Sở Xây dựng, Sở Tài chính chủ động phối hợp với Sở GTVT và các sở ngành đơn vị liên quan rà soát hợp đồng, phụ lục hợp đồng đã ký kết, đối chiếu các chính sách quy định pháp luật tại từng thời điểm ký kết để giải quyết.

Kiểm điểm tập thể, cá nhân sai phạm

Về kiểm điểm cá nhân sai phạm được phát hiện trong quá trình kiểm toán, KTNN đề nghị UBND TP.HCM tổ chức kiểm điểm trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan sai phạm trong việc: xây dựng và công bố danh mục dự án; lập dự án đầu tư; điều chỉnh dự án đầu tư; ký kết, điều chỉnh và thanh quyết toán hợp đồng BT; không xử lý các vi phạm hợp đồng của NĐT dự án; thanh toán vốn đầu tư không đầy đủ, không đúng quy định.