Lấp “lỗ hổng” thể chế bảo vệ cổ đông nhỏ

Bảo vệ cổ đông là một trong các tiêu chí tạo niềm tin cho nhà đầu tư. Song nhìn vào thực tế quản trị công ty ở Việt Nam, ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, thành viên Ban soạn thảo Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) cho rằng, đây vẫn là điều “xa xỉ’. Trong đó, bảo vệ cổ đông nhỏ vẫn còn nhiều lỗ hổng cần được khắc phục.

Cổ đông nhỏ nhưng bất cập không nhỏ

Tại Hội thảo “Vấn đề và giải pháp cải thiện khởi sự kinh doanh và bảo vệ cổ đông thiểu số” diễn ra ngày 28/2, tại Hà Nội, Ngân hàng Thế giới (WB) chỉ ra, bảo vệ cổ đông tốt là một trong những tiêu chí đánh giá quản trị công ty tốt. Khi luật pháp bảo vệ quyền và lợi ích của nhà đầu tư tốt mới khiến họ bỏ tiền đầu tư vào doanh nghiệp (DN). Và ngược lại, nếu môi trường đầu tư rủi ro thì họ sẽ mang tiền gửi tiết kiệm, không kích thích phát triển kinh tế.

Theo WB, có 5 tiêu chí để bảo vệ cổ đông tốt, đó là: Công khai hóa giao dịch có liên quan; trách nhiệm người quản lý; quyền của cổ đông; tỷ lệ sở hữu và kiểm soát công ty; minh bạch hóa thông tin. Áp các tiêu chí này vào thực trạng bảo vệ cổ đông ở Việt Nam, các chỉ số đều rất thấp so với các nước được đánh giá.

Theo ông Phan Đức Hiếu, cải cách thể chế để bảo vệ nhà đầu tư là rất quan trọng, bởi quản trị công ty tốt sẽ mang lại nhiều lợi ích. Song quản trị công ty ở Việt Nam rất có vấn đề. Lợi ích của quản trị tốt chưa được nhận thức đầy đủ.

Trưởng ban Pháp chế thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Đậu Anh Tuấn đánh giá, hơn 20 năm Luật DN được ban hành, rào cản gia nhập thị trường cho DN ngày càng được cắt giảm, nhưng quản trị công ty chưa thay đổi nhiều. “Chúng ta có cập nhật thông lệ tốt, nhưng thực tế chất lượng quản trị chưa cao. Các công ty TNHH, công ty cổ phần hầu như không có chất lượng quản trị như các nước. Nhìn rộng hơn, DN vẫn huy động vốn qua ngân hàng, tỷ lệ huy động vốn cổ đông còn ít. Nhà đầu tư nước ngoài không tin tưởng vào góp vốn”, ông Tuấn nói.

“Rà soát cho thấy, có 6 lỗ hổng lớn về thể chế bảo vệ cổ đông thiểu số”, ông Hiếu cho biết. Điển hình là quyền của cổ đông. Thực tế là cổ đông muốn đầu tư tiền vào công ty nhưng lại không có quyền tiếp cận thông tin để biết DN hoạt động ra sao. Bởi hiện pháp luật về vấn đề này quy định, để xem xét, trích lục sổ biên bản và các nghị quyết của HĐQT, hợp đồng, giao dịch phải thông qua HĐQT… thì phải sở hữu ít nhất 10% tổng số cổ phần DN. Ngoài ra, pháp luật còn quy định, cổ đông phải sở hữu cổ phần 6 tháng liên tục. “Đây là một trong những điều hoàn toàn không hợp lý”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Hơn nữa, trong quyền của cổ đông, qua rà soát phát hiện cổ đông có thể bị rút tiền. Cổ đông đầu tư tiền vào công ty nhưng họ không có quyền quyết định ngân sách cho HĐQT và người quản lý. Theo quy định hiện hành, HĐQT chỉ phải báo cáo trong cuộc họp thường niên thông báo chi bao nhiêu tiền và đề nghị không chia cổ tức…

Làm gì để quản trị công ty tốt, bảo vệ cổ đông nhỏ?

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, quản trị công ty tốt khó có được trong ngày một ngày hai mà đó là một quá trình dài. Tuy nhiên, theo ông Hiếu, khung khổ pháp luật chỉ là một yếu tố, điều quan trọng hơn là phải nâng cao nhận thức để DN hiểu rằng quản trị tốt chính là vì lợi ích của DN.

Để bảo vệ cổ đông nhỏ, Dự thảo Luật DN (sửa đổi) đang được Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục hoàn thiện đã kiến nghị giải pháp nâng cao cơ chế bảo vệ cổ đông. Chẳng hạn như mở rộng quyền, phạm vi của cổ đông, nhóm cổ đông trong việc tiếp cận thông tin về hoạt động của công ty; minh bạch hóa thông tin; công khai hóa giao dịch liên quan…

Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, để quản trị tốt không thể chỉ kỳ vọng vào Luật DN, bởi để nâng tầm quản trị công ty, nên có chương trình kèm theo thúc đẩy quản trị công ty tốt theo thông lệ quốc tế, qua đó thu hút được nhiều nhà đầu tư hơn.