Lành mạnh hóa thị trường kinh doanh đa cấp

Theo số liệu của Bộ Công Thương, tính đến hết năm 2020, cả nước có 22 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp (BHĐC) hoạt động hợp pháp, đạt doanh thu hơn 15.400 tỷ đồng năm 2020 với tổng số lượng người tham gia hơn 800.000 người.

Dư địa còn lớn

Ông Trịnh Anh Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (CT&BVNTD) - Bộ Công Thương - cho biết, BHĐC là một phương thức bán hàng được thừa nhận bởi pháp luật Việt Nam. Các doanh nghiệp BHĐC chính thống ở Việt Nam đã tồn tại, phát triển trong gần 20 năm qua và đến nay ngành BHĐC đã cơ bản được định hình, hoạt động trong quy củ, dưới sự quản lý chặt chẽ của nhà nước.

Cụ thể, tính đến hết năm 2020, trên thị trường có 22 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận hoạt động BHĐC hoạt động hợp pháp, đạt doanh thu hơn 15.400 tỷ đồng năm 2020, đem về cho ngân sách nhà nước hơn 1.800 tỷ đồng, tạo việc làm cho khoảng 1 triệu lao động.

Theo PGS.TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), đây là mô hình kinh doanh rất phổ biến và thành công ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tại Việt Nam, với dân số gần 100 triệu dân, đời sống của người dân luôn được cải thiện, thu nhập có xu hướng tăng, đặc biệt tầng lớp trung lưu, do vậy, dư địa của kinh doanh đa cấp còn rất lớn. Doanh nghiệp cũng có nhiều thuận lợi khi tham gia kinh doanh đa cấp như: Được pháp luật thừa nhận; không mất chi phí đầu tư, không cần mặt bằng, không cần ôm hàng, không áp lực về doanh số, không ràng buộc về thời gian…

Tạo môi trường lành mạnh

Tiềm năng là vậy, nhưng theo PGS.TS Ngô Trí Long, ở Việt Nam đa cấp vẫn chưa phải là mô hình kinh doanh phổ biến. Đa số người Việt có cái nhìn không thiện cảm đối với mô hình này.

Nguyên nhân của tình trạng này, theo ông Trịnh Anh Tuấn, bên cạnh các doanh nghiệp hoạt động đa cấp chính thống, còn có rất nhiều doanh nghiệp lợi dụng hình thức này để thu hút đầu tư, hoạt động bất hợp pháp. Các hoạt động đa cấp biến tướng không có giấy chứng nhận kinh doanh BHĐC; sử dụng mô hình BHĐC để huy động vốn, tiền ảo, không có hàng hóa hoặc hàng hóa chỉ là công cụ để lôi kéo người tham gia; nói quá thông tin về cơ hội làm giàu, khởi nghiệp để dụ dỗ người khác tham gia…

PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng, nhiều người chưa biết rõ phương thức kinh doanh đa cấp nên bị lợi dụng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Nhiều cá nhân tham gia BHĐC là do tâm lý số đông, quen biết nhau, truyền miệng về phương thức trả hoa hồng siêu lợi nhuận của doanh nghiệp, sau đó họ lôi kéo nhau vào kinh doanh đa cấp, mua bán nhiều loại sản phẩm.

Để tạo môi trường kinh doanh đa cấp lành mạnh, theo ông Trịnh Anh Tuấn, các doanh nghiệp đa cấp chân chính phải bảo vệ chính mình trước. Trước hết, doanh nghiệp phải đầu tư, nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh sản phẩm đến tay người tiêu dùng, chứ không phải chỉ tiêu thụ trong hệ thống. Bên cạnh việc quản lý chặt chẽ các hoạt động, tăng cường đào tạo để nhà phân phối kinh doanh đúng pháp luật, các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp cần giám sát, theo dõi thị trường chặt chẽ để phát hiện những bất thường của thị trường. Chính doanh nghiệp phải biết được sự bất thường này và có kết nối với Bộ Công Thương để xử lý kịp thời.