Làm thế nào để Việt Nam trở thành địa điểm chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu?

Để nắm bắt được xu thế đưa Việt Nam trở thành mắt xích chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu của thế giới, Việt Nam cần phải có những giải pháp căn cơ cho ngành công nghiệp hỗ trợ để đón dòng dịch chuyển FDI…

Bộ Công Thương nhận định, hiện có 3 xu thế là cơ hội lớn cho Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu nếu chúng ta nắm bắt được.

Thứ nhất, xu thế toàn cầu hóa làm tăng cơ hội tham gia sản phẩm tại Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ hai, xu thế chuyển dịch mạnh mẽ chuỗi cung ứng của các nước ra khỏi Trung Quốc.

Thứ ba, xu thế rời chuỗi cung ứng ra khỏi các khu vực có sự bất ổn chính trị do chiến tranh giữa Nga và Ukraina bắt đầu từ năm 2022. Xu thế này tạo cơ hội đáng kể cho Việt Nam trong việc tiếp cận tốt hơn thị trường Tây Âu, cũng như tiếp nhận thêm nguồn FDI có xu hướng di chuyển vào khu vực Đông Nam Á.

VỊ THẾ TRONG CHUỖI CUNG ỨNG TOÀN CẦU CÒN HẠN CHẾ

Trước bối cảnh này, tại tọa đàm: “Việt Nam - Địa điểm chiến lược trong chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Ngô Khải Hoàn, Phó cục trưởng Cục công nghiệp, Bộ Công Thương, nhận định rằng cơ hội với doanh nghiệp Việt Nam khá lớn. Doanh nghiệp vừa là người mua, vừa là người bán.

Trong giai đoạn vừa qua cũng như sắp tới, làn sóng đầu tư nước ngoài vào Việt Nam rất lớn nên cơ hội tham gia vào cung cấp các linh kiện, các công đoạn sâu hơn của chuỗi cung ứng, đầu chuỗi của các doanh nghiệp FDI là rất cao.

Tuy nhiên, ông Hoàn băn khoăn, hiện nay vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu còn hạn chế. Chúng ta tham gia vào chuỗi cung ứng nhưng mới chỉ ở khâu trung gian, có giá trị gia tăng thấp, sử dụng phần lớn là lắp ráp, lao động là đáy của đường cong mặt cười trong chuỗi sản xuất.

Những khâu khác như thượng nguồn về thiết kế, phân phối hầu hết do doanh nghiệp nước ngoài làm. Thậm chí khâu hạ nguồn cung cấp nguyên vật liệu chính cho sản xuất, chế biến chế tạo, cho dệt may da giày phần lớn chúng ta cũng chưa tham gia được nhiều vào, phần lớn phải nhập khẩu.

Bên cạnh đó, trước kia chúng ta tận dụng lợi thế nhân công giá rẻ, nhưng nay chi phí nhân công ngày càng gia tăng nên lợi thế này cũng dần mất đi tính cạnh tranh.

Ngoài ra, ngành công nghiệp hỗ trợ thời gian qua đã có những cơ chế, chính sách phát triển tuy nhiên chưa đủ mạnh. Chúng ta chưa có những bộ công cụ chính sách đủ mạnh để thúc đẩy ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển cao hơn nữa.

Hơn nữa đa số là vừa và nhỏ, tiềm lực tài chính cũng như công nghệ còn hạn chế, doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ lại gặp nhiều khó khăn như tiếp cận tài chính, nguồn vốn cho sản xuất… nên chưa thể tham gia sâu được vào chuỗi giá trị toàn cầu nhất là trong bối cảnh bất ổn như hiện nay.

TẠO SÂN CHƠI CHO NGƯỜI MUA – NGƯỜI BÁN GẶP NHAU

Để đón được làn sóng đầu tư FDI, điều mà các doanh nghiệp quan tâm nhiều đó là khả năng cung ứng của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước đối với những bộ phận sản xuất linh kiện phục vụ lắp ráp hoàn chỉnh sản phẩm.

Nền công nghiệp phát triển được khi chúng ta có một ngành công nghiệp hỗ trợ đủ mạnh. Với những bất cập của ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước hiện nay, ông Hoàn cho biết trước tiên Cục sẽ tập trung vào xây dựng chính sách, hỗ trợ đào tạo doanh nghiệp triển khai một số hoạt động lớn.

Thời gian qua công nghiệp rất được quan tâm nhưng chúng ta chưa có bộ luật để thúc đẩy phát triển công nghiệp trọng điểm trong nước theo đúng nghĩa. Đây sẽ là khung pháp lý cao nhất để tạo nền tảng cho phát triển các ngành công nghiệp, trong đó có công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp chế biến chế tạo, luyện kim, công nghệ cao. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ đầu tiên là xây dựng Dự thảo Luật công nghiệp trọng điểm.

Hiện chúng ta đã có Nghị định số 111/2015/NĐ-CP của Chính phủ về chính sách ưu đãi cho công nghiệp hỗ trợ nhưng để phù hợp với nhu cầu thực tiễn, hiện nay Bộ Công Thương đã trình Chính phủ hoàn thiện nghị định sửa đổi bổ sung về công nghiệp hỗ trợ. Theo đó tạo điều kiện hơn nữa cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ được hưởng các ưu đãi nhằm nâng cao năng lực và tăng tính cạnh tranh.

Cũng theo ông Hoàn, trong công tác xây dựng chính sách, một phần rất quan trọng đó là chiến lược phát triển ngành. Hiện Bộ Công Thương đang tập trung xây dựng chiến lược này. Vừa qua, Chính phủ đã ban hành Quyết định 1643 phát triển ngành công nghiệp dệt may, da giày định hướng đến 2045. Sắp tới tập trung xây dựng chiến lược phát triển công nghiệp ô tô, thép… đây là những ngành trọng điểm cho sản xuất công nghiệp trong nước.

Tiếp đến là nâng cao năng lực cho các doanh nghiệp trong nước. Điều doanh nghiệp FDI rất quan tâm và băn khoăn là liệu doanh nghiệp trong nước có đủ năng lực không, có đáp ứng về tiêu chí, tiêu chuẩn, thời gian giao hàng?.

Về vấn đề này ông Hoàn đưa ra hai hướng, đó là hợp tác chặt chẽ với các đối tác lớn, các doanh nghiệp đầu chuỗi như Samsung, Toyota như đào tạo tư vấn viên, đào tạo kỹ sư khuôn đúc, phát triển nâng cấp các nhà máy các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam lên thành các nhà máy thông minh ngang với trình độ của các doanh nghiệp nhỏ và vừa Hàn Quốc. Cụ thể, mời các chuyên gia Hàn Quốc sang trực tiếp tại hiện trường đánh giá, tư vấn cải tiến…

Bên cạnh đó, tiếp tục mô hình cải tiến các doanh nghiệp với đội ngũ tư vấn viên đã được đào tạo sẵn có thông qua các chương trình hợp tác với nước ngoài đồng thời cải tiến trực tiếp cho doanh nghiệp trong nước. Ngoài ra xây các trung tâm hỗ trợ kỹ thuật ở miền Bắc và Nam với hệ thống máy móc dùng chung giúp doanh nghiệp kiểm định, kiểm tra chất lượng, hỗ trợ tiếp thu, hấp thụ công nghệ.

Một trong những điều kiện quan trọng của ngành công nghiệp hỗ trợ là dung lượng thị trường và đối tác. Nếu dung lượng thị trường không đủ nhưng đầu tư thiết bị, máy móc lớn thì việc thu hồi vốn cũng như khả năng sinh lời rất thấp.

Vì thế, cần đẩy mạnh kết nối các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước với các doanh nghiệp FDI, thậm chí tạo sân chơi để các doanh nghiệp có thể trực tiếp đến tư vấn, kết nối với nhau là thực sự cần thiết.