Kinh tế Mỹ đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2024, bầu cử Tổng thống Mỹ có thay đổi điều đó?

Nền kinh tế Mỹ là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến kinh tế Việt Nam trong năm 2024. Mặc dù vậy, sự thúc đẩy mà kinh tế Việt Nam đang nhận được từ nền kinh tế "hình chữ K" tại Mỹ có thể giảm dần trong năm tới, nhưng sự phục hồi mới nhen nhóm trong thị trường bất động sản Việt Nam sẽ trở thành động lực tăng trưởng quan trọng vào năm tới.

Ông Michael Kokalari - Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường, VinaCapital đã có bài phân tích về mối liên hệ giữa nền kinh tế của Mỹ và Việt Nam, cùng những tác động tiềm năng từ cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sắp diễn ra.

Kinh tế Mỹ là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến GDP Việt Nam trong năm nay. Việt Nam là một trong ba quốc gia trên thế giới có mối liên kết chặt chẽ nhất với Mỹ về mặt kinh tế, và mức tiêu dùng mạnh mẽ của Mỹ đang thúc đẩy sự phục hồi của xuất khẩu, sản xuất và tăng trưởng GDP của Việt Nam.

Bài phân tích làm rõ chi tiết về mối liên kết giữa 2 nền kinh tế, đặc biệt là khi: (1) Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đang đến gần, và (2) nền kinh tế Mỹ đang chậm lại, có thể khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cắt giảm lãi suất vào tháng 9.

Câu trả lời ngắn gọn cho câu hỏi số 1 là kết quả cuộc bầu cử có lẽ không ảnh hưởng nhiều đến Việt Nam, bất kể đảng nào giành chiến thắng vào tháng 11, vì chính sách của Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa có nhiều điểm tương đồng hơn là khác biệt.

Về câu hỏi số 2, tiêu dùng tại Mỹ vẫn duy trì phục hồi tốt trong năm nay dù Fed đã tăng lãi suất kỷ lục (tăng 525 điểm cơ bản trong giai đoạn 2022-2023) do động thái kinh tế “hình chữ K” tại Mỹ, điều này sẽ được giải thích dưới đây. Sự phục hồi này mang lại lợi ích không cân xứng cho Việt Nam, vì theo phân tích của OECD về “Liên kết đầu vào và đầu ra giữa các quốc gia” (ICIO), diễn biến kinh tế tại Mỹ ảnh hưởng đến Việt Nam nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới (ngoại trừ Canada và Mexico).

Nhu cầu mạnh mẽ đối với các sản phẩm “Made in Vietnam” từ người tiêu dùng Mỹ đã thúc đẩy sự phục hồi xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ (từ mức giảm 21% so với cùng kỳ năm ngoái trong 7 tháng đầu năm 2023 lên mức tăng 24% trong 7 tháng đầu năm 2024), thúc đẩy hoạt động sản xuất từ mức tăng trưởng 3.6% trong năm 2023 lên mức dự kiến 10% trong năm 2024 (sản xuất tăng 9.5% trong 7T2024). Sản xuất chiếm 1/4 nền kinh tế của Việt Nam, vì vậy sự phục hồi trong sản xuất - hoàn toàn nhờ xuất khẩu sang Mỹ - có khả năng nâng tăng trưởng GDP Việt Nam từ 5.1% năm 2023 lên 6.5% năm 2024 (GDP tăng 6.4% trong 6 tháng đầu năm 2024). Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng doanh số bán lẻ thực (tức là loại trừ tác động của lạm phát), được coi là chỉ báo cho tiêu dùng trong nước, đã giảm một nửa từ 10% trong 7T2023 xuống còn 5% trong 7T2024.

Kinh tế Mỹ “hình chữ K” và dự báo cho năm 2025

Nền kinh tế Việt Nam đang được hỗ trợ bởi động lực kinh tế “hình chữ K” tại Mỹ trong năm nay. Fed đã tăng lãi suất tại Mỹ để hạ nhiệt lạm phát, nhưng thay vì hạ nhiệt nền kinh tế Mỹ, lãi suất cao hơn đã thúc đẩy chi tiêu gia tăng từ những người tiêu dùng giàu có tại Mỹ, được đại diện bởi phần trên của “chữ K” trong nền kinh tế “hình chữ K”. Những người tiêu dùng này hiện đang nhận được thu nhập đầu tư cao hơn từ khoản tiết kiệm của họ và đang chi tiêu số “thu nhập bất ngờ” này, bao gồm cả các sản phẩm “Made in Vietnam”.

Tuy nhiên, tiêu dùng của những người có thu nhập trung bình thấp, đại diện cho phần dưới của “chữ K”, gần đây bắt đầu sụt giảm do lương của những người lao động này, sống theo kiểu phụ thuộc vào “tiền lương theo tháng”, không theo kịp lạm phát, và do “người tiêu dùng Mỹ nghèo hơn đang cạn kiệt tiền”, theo báo cáo từ Dollar General, một nhà bán lẻ hàng đầu nhắm vào đối tượng người tiêu dùng thu nhập thấp tại Mỹ (cổ phiếu của công ty này giảm 30% sau khi công ty đưa ra cảnh báo đó).

Do đó, nhu cầu tiêu dùng tại Mỹ đối với các sản phẩm “Made in Vietnam” sẽ chững lại (nhưng không giảm mạnh) vào đầu năm 2025, VinaCapital lạc quan rằng sự phục hồi trong lĩnh vực bất động sản của Việt Nam và đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ giúp thúc đẩy tăng trưởng GDP. Ngoài ra, Chính phủ Việt Nam gần đây đã nâng mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2024 từ 6.5% lên 7%, cho thấy quyết tâm của các nhà hoạch định chính sách trong việc duy trì tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Việt Nam. Hai đòn bẩy chính mà Chính phủ có thể sử dụng để đẩy nhanh tăng trưởng GDP trong ngắn hạn là: (1) Tăng số lượng phê duyệt các dự án bất động sản mới tại Việt Nam, và (2) tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng.

Bầu cử Mỹ và Việt Nam

Các chính trị gia thuộc cả hai phía của chính trường Mỹ đều muốn đưa các công đoạn sản xuất trở lại Mỹ, vốn đã thất bại sau khi Trung Quốc gia nhập WTO. Đảng Cộng hòa ủng hộ việc áp đặt thuế quan để giảm tính cạnh tranh của hàng nhập khẩu (đặc biệt là từ Trung Quốc), trong khi Đảng Dân chủ có xu hướng ủng hộ cách tiếp cận “chính sách công nghiệp”, bao gồm trợ cấp phát triển các ngành công nghiệp trong nước, mặc dù gần đây Đảng Dân chủ bắt đầu ủng hộ các chính sách bảo hộ.

Cả hai cách tiếp cận đều có vấn đề. Ví dụ, đạo luật “CHIPS” của Tổng thống Biden năm 2022 là một sáng kiến chính sách công nghiệp lớn nhằm thúc đẩy sản xuất công nghệ tại Mỹ; và đã khiến số tiền đầu tư vào xây dựng nhà máy mới tại Mỹ tăng gấp 4 lần. Tuy nhiên, chi phí sản xuất sản phẩm tại Mỹ rất cao và số lượng công nhân sản xuất có tay nghề cao tại Mỹ rất thấp, vì vậy việc đưa sản xuất trở lại Mỹ khó trở thành mối đe dọa nghiêm trọng với các loại sản phẩm sản xuất tại Việt Nam.

Ông Trump được cho là muốn tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ lên 60%, và áp đặt thuế 10-20% đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia khác. Tuy nhiên, ông Trump và người đồng tranh cử JD Vance cũng cho rằng USD đang bị định giá quá cao, điều này là trở ngại cho việc “hồi hương” các công đoạn sản xuất. Việc áp đặt thuế quan sẽ làm tăng giá trị USD, vì vậy chính quyền Trump sẽ phải lựa chọn giữa việc áp đặt thuế và thực hiện các biện pháp nhằm làm giảm giá trị USD.

Nếu ông Trump đắc cử, VinaCapital kỳ vọng ông sẽ tập trung vào việc làm giảm giá trị USD thay vì tăng thuế quan đáng kể, mặc dù ông đã nhiều lần cam kết sẽ làm ngược lại. Việc tăng thuế sẽ làm tăng lạm phát tại Mỹ, và USD yếu hơn cũng sẽ giúp Chính phủ Mỹ giải quyết nhiều vấn đề khác, bao gồm khoản nợ khổng lồ của nước này.

Về tác động của tất cả điều này đối với Việt Nam: (1) USD yếu hơn sẽ thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam sang các quốc gia ngoài Mỹ, (2) việc áp đặt thuế 10-20% đối với hàng nhập khẩu từ các quốc gia khác ngoài Trung Quốc sẽ không làm giảm tính cạnh tranh của Việt Nam so với các đối thủ cạnh tranh, và (3) nếu Mỹ áp đặt thuế 60% đối với Trung Quốc, thì Việt Nam và Mexico sẽ lần nữa hưởng lợi lớn nhất về xuất khẩu, theo báo cáo của Standard Chartered và các tổ chức khác.

Cuối cùng, VinaCapital không tin rằng kết quả cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ sẽ ảnh hưởng nhiều đến Việt Nam. Thực tế địa chính trị khiến Mỹ cần tăng cường quan hệ kinh tế với Việt Nam, và quan điểm của Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa đối với thương mại với Trung Quốc đã trở nên rất giống nhau. Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen và Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan gần đây đều công khai ủng hộ một số chính sách kinh tế dân túy quan trọng của ông Trump, bao gồm thuế quan đối với Trung Quốc, vì vậy kỳ vọng các chính sách này sẽ không thay đổi bất kể kết quả của cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11 (ông Biden giữ chính sách áp thuế của ông Trump đối với Trung Quốc, dù đã có chỉ trích khắt khe về việc áp thuế này trong cuộc tranh cử năm 2020).

Nền kinh tế Mỹ là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến kinh tế Việt Nam trong năm 2024. Mặc dù vậy, sự thúc đẩy mà kinh tế Việt Nam đang nhận được từ nền kinh tế "hình chữ K" tại Mỹ có thể giảm dần trong năm tới, nhưng VinaCapital lạc quan rằng sự phục hồi mới nhen nhóm trong thị trường bất động sản Việt Nam sẽ trở thành động lực tăng trưởng quan trọng vào năm tới bằng cách thúc đẩy cả hoạt động kinh tế và niềm tin/chi tiêu của người tiêu dùng. Cuối cùng, triển vọng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ sẽ tiếp tục mạnh mẽ bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc đua Tổng thống Mỹ, nhờ thực tế địa chính trị và sự tương đồng trong các chính sách thương mại của Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa tại Mỹ.