Kinh tế chia sẻ “khát” hạ tầng chính sách

Theo đánh giá, Việt Nam là nước có tiềm năng phát triển mô hình kinh tế chia sẻ. Nhưng để kinh tế chia sẻ có thể tồn tại và phát triển, Việt Nam cần phải thay đổi tư duy chính sách.

Kinh tế chia sẻ là phương thức kinh doanh mới và hiện có tốc độ phát triển rất nhanh trên thế giới. Ở nước ta mô hình này dù đã đi vào cuộc sống, song vẫn là mô hình mới mẻ.

Lúng túng nhận thức

Ông Ngô Vĩnh Bạch Dương, Trưởng phòng Pháp luật Kinh tế - Viện Nhà nước và Pháp luật nhấn mạnh, các quy định cũ về định danh dịch vụ, cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng… đang trở nên chật hẹp với những phát triển mới của kinh tế chia sẻ.

Ví dụ điển hình, ông Dương dẫn lại các quy định trong dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 86/2014 về điều kiện kinh doanh vận tải hàng khách bằng xe ô tô. Tại Dự thảo này, cơ quan soạn thảo vẫn cố kéo taxi công nghệ về cho bằng với taxi truyền thống. Đồng thời, giữ nguyên quan điểm - người cung cấp ứng dụng gọi xe được xem là người “kinh doanh vận tải”.

“Những quy định này phần nào thể hiện sự lúng túng và sai lầm trong nhận thức về kinh tế chia sẻ và kinh tế nền tảng. Điều này, vô hình chung sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy, mà rõ nhất là những tranh cãi về thân phận của các hãng cung cấp dịch vụ đặt xe cũng như những tài xế sử dụng dịch vụ đó chưa hề chấm dứt”, ông Dương nói.

Ở nước ta mô hình kinh tế chia sẻ dù đã đi vào cuộc sống, song vẫn là mô hình mới mẻ.

Điều này, theo ông Dương thực ra không quá quan trọng. Bản thân các ứng dụng ngoại như Uber, Grab hay nội địa như Fastgo, Me, Mygo và VATO có thể hiểu là một khâu của dịch vụ vận tải cũng không có gì sai. Người ta có thể chọn một hay một số công đoạn của dịch vụ vận tải để đầu tư một cách chuyên nghiệp là quyền tự do kinh doanh của họ. Lịch sử giao thông - vận tải, logistics đã chứng kiến nhiều loại dịch vụ này như giao nhận, kho vận, môi giới… rất phổ biến trong lĩnh vực hàng hải, hàng không, dù người kinh doanh hoàn toàn không có phương tiện hay kho, bãi.

Ngay cả khi bị coi là hoạt động vận tải, các đơn vị cung cấp ứng dụng kết nối vận tải cũng không quá thiệt thòi, bởi thuế suất giá trị gia tăng dành cho thương mại điện tại Việt Nam (10%) còn cao gấp đôi mức 5% của vận tải hành khách.

Cần tư duy mới cho những mô hình kinh tế mới

Không thể phủ nhận, kinh tế chia sẻ là mô hình kinh doanh mới mang lại nhiều giá trị cho nền kinh tế, lợi ích cho xã hội và người dùng. Nhưng vấn đề ở chỗ làm thế nào để các mô hình kinh tế chia sẻ có thể sống được ở Việt Nam?

Trả lời câu hỏi này, nhiều chuyên gia khẳng định các cơ quan quản lý Nhà nước cần phải thay đổi tư duy, chấp nhận cái mới, đồng thời cho phép thử nghiệm các mô hình tiên phong, thay vì tư tưởng không quản được thì cấm.

Nói như bà Nguyễn Thị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung Ương, các cơ quan quản lý nhà nước cần thay đổi tư duy, chấp nhận cái mới, đồng thời cho phép thử nghiệm các mô hình tiên phong. Thay vì tư tưởng không quản được thì cấm, mà nên dỡ bỏ các rào cản pháp lý không còn phù hợp.

Đồng quan điểm, ông Ngô Vĩnh Bạch Dương đưa ra kiến nghị, Chính phủ nên tiếp cận theo hướng cởi bỏ các điều kiện kinh doanh thay vì áp dụng các điều kiện kinh doanh gò bó của mô hình kinh doanh truyền thống lên các mô hình kinh doanh đổi mới, sáng tạo. Trong quá trình quản lý các nền tảng, Nhà nước cần chú trọng, xem xét các điều kiện giao dịch chung, đặc biệt trong việc phân định trách nhiệm các bên để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và bảo vệ các đối tác yếu thế trong giao dịch.

Liên quan đến việc triển khai những nhiệm vụ trong Quyết định số 999/QĐ – TTg ngày 12/8/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ, ông Dương cho rằng, bên cạnh việc sớm khẳng định vị trí trung gian thương mại của nền tảng ứng dụng đặt xe cần xác định tư cách tham gia của người chia sẻ thông qua việc đăng ký lái xe tự doanh. Xóa bỏ cấp trung gian là các hợp tác xã vận tải, đồng thời không cho phép sử dụng tài sản thuê, mượn để thực hành kinh tế chia sẻ.