Kịch bản lạc quan: Kinh tế Việt Nam 2020 tăng trưởng 5,3%

Với kịch bản lạc quan, dịch Covid-19 được khống chế hoàn toàn và hoạt động kinh tế dần trở lại bình thường, tăng trưởng kinh tế Việt Nam được dự báo đạt khoảng 5,3% trong cả năm 2020. Tuy nhiên, mức tăng trưởng trong năm 2020 của kinh tế Việt Nam có thể chỉ là 3,9% trong kịch bản trung tính, hoặc chỉ là 1,7% trong kịch bản bi quan.

Ba kịch bản tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Theo Báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam năm 2020 của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), trong bối cảnh kinh tế thế giới đối mặt với nhiều bất ổn, kinh tế Việt Nam vẫn chứng kiến những dấu hiệu tích cực trong năm 2019. Tốc độ tăng trưởng kinh tế trong năm 2019 của Việt Nam đạt 7,02%, vượt mục tiêu mà Quốc hội đề ra; tăng trưởng kinh tế Quý 1 năm 2020 vẫn ở mức 3,82% và tăng trưởng cả năm 2020 vẫn được kỳ vọng sẽ giữ giá trị dương mặc dù ảnh hưởng của COVID-19 đang ngày càng lan rộng trên toàn thế giới.

Bước sáng năm 2020, triển vọng kinh tế Việt Nam trong năm nay và xa hơn phụ thuộc vào khả năng khống chế bệnh dịch không chỉ trong nước mà còn ở cả trên thế giới. Với việc gỡ bỏ phong tỏa xã hội sớm hơn dự kiến (từ cuối tháng Tư so với dự kiến cuối tháng Năm trước đây), VEPR nâng mức dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam lên so với dự báo trước đây.

Theo đó, kịch bản lạc quan nhất được xây dựng dựa trên giả định bệnh dịch trong nước được khống chế hoàn toàn vào cuối tháng Tư và hoạt động kinh tế dần trở lại bình thường. Trong khi đó, thế giới cũng bắt đầu nới dần các biện pháp phong tỏa từ đầu tháng Sáu, giúp các ngành xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam tăng trưởng tốt trong nửa cuối của năm. Tuy nhiên, các hoạt động kinh tế trong lĩnh vực du lịch, lưu trú, vận tải hành khách vẫn còn dè dặt và chỉ dần hồi phục. Tác động xấu nhất của COVID–19 sẽ rơi vào quý hai. Với kịch bản lạc quan này, tăng trưởng kinh tế Việt Nam được dự báo đạt khoảng 5,3% trong cả năm 2020.

Báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam năm 2020 cũng cho thấy, với các kịch bản trung tính và bi quan, bệnh dịch ở nhiều trung tâm kinh tế - tài chính quan trọng trên thế giới được giả định có thể tái bùng phát và các nước phải kéo dài thời gian phong tỏa sang nửa sau quý Ba, thậm chí là quý Tư năm 2020. Mức độ tác động của COVID–19 lên các ngành nông lâm ngư nghiệp, sản xuất chế biến chế tạo và các ngành trong khu vực dịch vụ sẽ nghiêm trọng hơn. Mức tăng trưởng trong năm 2020 của kinh tế Việt Nam có thể chỉ là 3,9% trong kịch bản trung tính, hoặc chỉ là 1,7% trong kịch bản bi quan.

VEPR cho rằng, Việt Nam có được lợi thế rất lớn so với nhiều quốc gia khác là đã kiểm soát hoàn toàn được dịch bệnh, không để dịch lây lan trong cộng đồng. Tuy vậy, việc hồi phục tăng trưởng kinh tế không phải là điều dễ dàng khi các đối tác thương mại lớn của Việt Nam vẫn đang chịu tác động nặng nề của dịch bệnh. Hiện tại, bên cạnh các nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua thời điểm khó khăn trước mắt, điều cần thiết nhất mà Việt Nam nên làm là sắp xếp lại cấu trúc của nền kinh tế nội địa, cải thiện môi trường kinh doanh theo hướng minh bạch và công bằng để tạo nền tảng bền vững cho tăng trưởng dài hạn.

Các chính sách cần phải đúng trọng tâm

Đưa ra những khuyến nghị chính sách kinh tế, Báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam năm 2020 của VEPR cho rằng, trong ngắn hạn, thúc đẩy đầu tư công trong nửa sau của năm có thể bù đắp được những khó khăn tạm thời của nhiều ngành sản xuất. Tuy nhiên, không thể thúc đẩy chi tiêu công mãi trong dài hạn do nguồn lực hạn hẹp, hậu quả của nhiều năm thâm hụt tài khóa. Bên cạnh đó, chính sách tiền tệ cũng bị ràng buộc bởi các mục tiêu về lạm phát và tỷ giá. Vì vậy, nếu thực hiện nới lỏng tiền tệ với quy mô lớn như nhiều nền kinh tế hiện nay thì có thể dẫn đến mất giá tiền tệ, môi trường đầu tư trở nên rủi ro hơn và ít nhất là làm trì hoãn các dòng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.

Với các nguồn lực hạn hẹp như vậy, VEPR nhấn mạnh, các chính sách cần phải đúng trọng tâm, tránh dàn trải gây tốn kém nguồn lực. Các kịch bản ứng phó chính sách khác nhau đối với diễn biến bệnh dịch trong và trên thế giới nên được tính đến. Trong mọi hoàn cảnh, phải xây dựng được các phương án phòng chống bệnh dịch đi kèm sản xuất, phải tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp còn có khả năng hoạt động.

“Các chính sách an sinh xã hội như chi trả bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ người bị tạm thời ngưng việc, trợ cấp cho người nghèo, người bị mất kế sinh nhai do tác động của giãn cách xã hội nên được ưu tiên hàng đầu và cần phải được triển khai nhanh chóng trước khi người dân rơi vào những bi kịch không đáng có. Đặc biệt, lao động trong khu vực phi chính thức cần được quan tâm hơn khi chiếm một tỷ trọng lớn, dễ tổn thương, chịu tác nặng nề nhất, và có thể nằm ngoài phạm vi được thụ hưởng của các chính sách hiện tại”, VEPR khuyến nghị.

Theo VEPR, Việt Nam chỉ nên đẩy nhanh những dự án, đặc biệt là các dự án trọng điểm quốc gia, đã được phê duyệt và có sẵn vốn thực hiện. Đồng thời, cắt giảm ngân sách thường xuyên (tiêu dùng) tối thiểu 10% nên được thực hiện nhằm dành nguồn lực cho việc khắc phục những hậu quả do bệnh dịch gây ra.

Cuối cùng, song hành với những chính sách mang tính ngắn hạn hiện tại trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực của COVID–19, Việt Nam nên tiếp tục và cải thiện những chính sách dài hơi hơn để cải thiện nền tảng vĩ mô và giảm thiểu rủi ro trong tương lai. Đặc biệt, dù có chậm trễ, Việt Nam nên từng bước xây dựng đệm tài khóa để phòng chống những cú sốc kiểu COVID–19.