'Không nên giao địa phương làm chủ đầu tư cao tốc Bắc Nam'

Bộ Giao thông Vận tải không làm chủ đầu tư cao tốc Bắc Nam mà giao cho địa phương sẽ "giống như dược sĩ cho thuê bằng mở cửa hàng thuốc", theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường.

Sáng 10/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư dự án cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2021-2025.

Theo Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể, Bộ sẽ là đầu mối tổ chức dự án. Tuy nhiên, trong 4 năm tới, bình quân mỗi năm Bộ phải giải ngân hơn 90.000 tỷ đồng/năm. "Đây là một thách thức rất lớn trong việc bảo đảm hoàn thành tiến độ các dự án và giải ngân vốn đầu tư công giai đoạn 2021-2025", ông Thể nói.

Trong khi đó, thời gian qua, Chính phủ đã giao một số địa phương xây dựng đường bộ cao tốc và có sự phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành..., bước đầu đã giúp đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo chất lượng.

Đơn cử như UBND tỉnh Quảng Ninh xây dựng đường cao tốc Hạ Long - Vân Đồn, Vân Đồn - Móng Cái; UBND tỉnh Tiền Giang xây dựng đường cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận... Với các dự án cao tốc Bắc Nam giai đoạn 2017-2020, việc giao Sở Giao thông Vận tải Ninh Bình làm chủ đầu tư đoạn Cao Bồ - Mai Sơn đã mang lại một số hiệu quả tích cực.

Do đó, để bảo đảm tiến độ hoàn thành và giải ngân vốn đầu tư công theo đúng yêu cầu, Chính phủ đề xuất trường hợp địa phương có đủ năng lực, kinh nghiệm về quản lý đầu tư xây dựng công trình và có văn bản đề xuất, sẽ được xem xét giao đầu tư dự án thành phần thuộc địa giới hành chính của địa phương đó.

Trường hợp địa phương không đủ năng lực, kinh nghiệm, Bộ Giao thông Vận tải sẽ trực tiếp đầu tư dự án.

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết Thường trực Ủy ban không đồng tình với đề xuất trên, vì việc giao cho địa phương sẽ phát sinh hạn chế, bất cập.

Cụ thể, giao cho địa phương làm chủ đầu tư sẽ không phù hợp với quy định của Luật Giao thông đường bộ, Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Xây dựng, Luật Đầu tư công... Đường cao tốc là công trình cấp đặc biệt, với tiêu chuẩn cao, đòi hỏi năng lực, kinh nghiệm quản lý và triển khai dự án ở trình độ quốc gia, trong khi năng lực quản lý dự án của các địa phương còn hạn chế; đa số các địa phương hiện chỉ mới quản lý đầu tư các tuyến đường cấp III trở xuống.

Hơn nữa, nhiều địa phương mà dự án đi qua chưa từng triển khai công trình quy mô lớn, phức tạp nên có thể lúng túng. Việc giải ngân vốn đầu tư công phụ thuộc vào cách thức tổ chức thực hiện, phân chia các gói thầu hợp lý để lựa chọn được nhiều nhà thầu có năng lực và cơ quan quản lý cần có chuyên môn sâu, nhiều kinh nghiệm.

Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận định, tổng mức đầu tư của dự án khó kiểm soát, khi các địa phương dự án đi qua có thể tăng cường đấu nối, mở rộng, bổ sung các hạng mục để phục vụ địa phương. Qua giám sát việc triển khai dự án cao tốc giai đoạn 2017-2020, các địa phương có dự án đi qua đều mong muốn bổ sung thêm hầm chui dân sinh, nút giao, cầu vượt, tăng quy mô đường gom... mà không tính đến tiêu chuẩn kỹ thuật, hiệu quả khai thác. Trong khi đó, chi phí để đầu tư các hạng mục này là rất lớn.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính Ngân sách Nguyễn Phú Cường cũng không đồng ý giao cho địa phương làm chủ đầu tư dự án cao tốc Bắc Nam. Theo ông Cường, ngoài Hà Nội, TP HCM..., hầu hết các địa phương khác đều không đáp ứng được năng lực thi công cao tốc.

"Có giao cho địa phương thì doanh nghiệp ở địa bàn đó cũng phải hợp tác với Bộ Giao thông Vận tải, như vậy chẳng khác nào cho thuê bằng dược sĩ. Thay vì dược sĩ mở cửa hàng thuốc thì lại cho thuê bằng đi các nơi mở bán", ông Cường nói.

Theo ông, chỉ những đơn vị của ngành Giao thông mới có đủ năng lực, kinh nghiệm làm chủ đầu tư dự án cao tốc.

Cùng quan điểm, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nói cao tốc Bắc Nam là dự án đòi hỏi yếu tố kỹ thuật rất cao. "Chính phủ muốn làm nhanh nên đề xuất giao cho địa phương, nhưng khó làm lắm", ông Định nói.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết Hội đồng thẩm định dự án và nhiều chuyên gia, nhà khoa học, địa phương đã có ý kiến giao Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư. Theo ông, để triển khai nhanh, cần tập trung vào công tác giải phóng mặt bằng. Đây là vấn đề trong thẩm quyền của Chính phủ, có thể áp dụng quy định hiện hành để giải quyết.

Kết luận phiên họp, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nói Ủy ban Thường vụ thống nhất trình nội dung trên ra kỳ họp Quốc hội thời gian tới. Trong đó, giao Bộ Giao thông Vận tải làm chủ đầu tư toàn bộ dự án cao tốc Bắc Nam, chỉ giao kinh phí giải phóng mặt bằng cho các tỉnh có dự án đi qua.

Giai đoạn 2021-2025, Chính phủ dự kiến đầu tư 729 km cao tốc trên các đoạn Bãi Vọt (tỉnh Hà Tĩnh) - Cam Lộ (tỉnh Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập. Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc Nam quy mô 6 làn xe, khu vực cửa ngõ các trung tâm kinh tế - chính trị lớn quy mô 8-10 làn xe, đoạn Cần Thơ - Cà Mau quy mô 4 làn xe.

Sơ bộ tổng mức đầu tư của dự án là 146.990 tỷ đồng. Chính phủ kiến nghị triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ nhượng quyền thu phí để thu hồi vốn nhà nước. Thời gian chuẩn bị dự án năm 2021-2022; giải phóng mặt bằng, tái định cư năm 2022-2023; khởi công năm 2023, cơ bản hoàn thành năm 2025.