Không chỉ phòng thủ: Trung Quốc muốn định hình trật tự mới

Cuộc chiến thuế quan do Tổng thống Donald Trump khởi phát không chỉ khuấy đảo trật tự thương mại toàn cầu, mà còn vô tình kích hoạt tham vọng của Bắc Kinh. Thay vì co mình phòng thủ, Trung Quốc đang từng bước lộ diện như một đối thủ chiến lược, quyết đoạt vai trò kiến tạo lại luật chơi kinh tế thế giới.

Khi nhiều quốc gia đang nỗ lực thương lượng nhằm giảm nhẹ tác động từ chính sách thuế quan mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump, Trung Quốc lại đi theo hướng hoàn toàn khác: phản công nhanh chóng và dứt khoát.

Chỉ trong vòng 48 giờ sau tuyên bố gây chấn động thị trường của ông Trump, Trung Quốc – nền kinh tế lớn thứ hai thế giới – đã tung ra loạt biện pháp đáp trả nhằm vào hàng hóa và doanh nghiệp Mỹ. Hành động nhanh gọn này không chỉ là một đòn trả đũa, mà còn là thông điệp mạnh mẽ gửi đến cả trong nước và quốc tế: Bắc Kinh sẵn sàng cho một cuộc chiến thương mại, và tin rằng mình sẽ bước ra khỏi đó với vị thế mạnh mẽ hơn.

“Trời không sụp xuống” – phản ứng từ truyền thông Trung Quốc

Thông điệp trên được lan tỏa rộng rãi qua các phương tiện truyền thông nhà nước và những tuyên bố chính thức cuối tuần qua, trong bối cảnh Tổng thống Trump tiếp tục công kích hệ thống thương mại toàn cầu.

"Thuế quan của Mỹ có thể gây ảnh hưởng, nhưng ‘bầu trời sẽ không sụp đổ’", tờ Nhân dân Nhật báo – cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc – bình luận ngày 6/4.

Bài viết nhấn mạnh rằng kể từ lần khơi mào đầu tiên của Mỹ vào năm 2017, Trung Quốc đã chứng minh khả năng kiên cường, tiếp tục phát triển bất chấp sức ép: “Càng chịu áp lực, chúng tôi càng mạnh mẽ hơn”.

Từ lâu, Trung Quốc vẫn chỉ trích các mức thuế từ Mỹ là hành động "bắt nạt đơn phương". Lần này, giọng điệu có phần cứng rắn hơn dường như nhằm trấn an tâm lý trong nước, đồng thời thể hiện sự vững vàng trước thế giới.

Chiến lược chủ động: Mỹ đang tự làm suy yếu chính mình?

Đằng sau sự tự tin ấy là một phép tính chiến lược rõ ràng: Bắc Kinh tin rằng chính sách thuế quan của ông Trump không chỉ là đòn đàm phán, mà có thể trở thành sự gián đoạn lớn khiến Mỹ tự tổn hại nhiều hơn.

Ryan Hass – chuyên gia tại Viện Brookings – viết trên mạng xã hội X sau chuyến thăm Trung Quốc: “Nhiều đối tác Trung Quốc cho rằng Mỹ đang tự chuốc lấy sai lầm làm suy yếu vị thế toàn cầu của chính mình”.

Theo ông, hiện đang có cuộc tranh luận toàn cầu về việc liệu thế giới có đang bước vào kỷ nguyên phân mảnh, hay là một thời đại toàn cầu hóa không có Mỹ. Và trong hai viễn cảnh đó, Bắc Kinh dường như ủng hộ kịch bản thứ hai hơn.

Trung Quốc tự định vị là người bảo vệ toàn cầu hóa

Giữa lúc chính sách của Mỹ gây tranh cãi với cả đồng minh lẫn đối thủ, Trung Quốc đang nắm lấy cơ hội tái định vị mình như một người bảo vệ trật tự thương mại toàn cầu.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố ngày 5/4 rằng, với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc sẽ tiếp tục mở cửa thị trường bất chấp biến động toàn cầu.

Một ngày sau, Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc Ling Ji đã gặp gỡ đại diện 20 doanh nghiệp Mỹ – trong đó có Tesla và GE HealthCare – để khẳng định Trung Quốc là “điểm đến đầu tư lý tưởng, an toàn và đầy triển vọng”. Ông cũng kêu gọi các doanh nghiệp Mỹ trở thành “tiếng nói lý trí” để duy trì ổn định chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Chúng tôi không lùi bước”

Trên truyền hình quốc gia CCTV, các chuyên gia kinh tế Trung Quốc tiếp tục nhấn mạnh quan điểm cứng rắn.

Ông Liu Zhiqin – Viện Nghiên cứu Tài chính Trùng Dương – nói rằng Trung Quốc không thể dung thứ cho hành vi bắt nạt, vì “sự nhượng bộ chỉ dẫn đến thêm bắt nạt”.

Trong khi đó, giáo sư Ju Jiandong từ Đại học Thanh Hoa khẳng định: “Chúng tôi sẵn sàng chấp nhận thử thách và cạnh tranh với Mỹ trong việc tái định hình hệ thống thương mại toàn cầu mới”.

Những thách thức nội tại

Tuy vậy, Trung Quốc không hoàn toàn bất khả xâm phạm. Cuộc chiến thương mại bùng phát đúng lúc Bắc Kinh đang tìm cách vực dậy nền kinh tế sau nhiều năm chịu ảnh hưởng bởi khủng hoảng bất động sản, nợ chính quyền địa phương và hệ lụy từ các biện pháp chống dịch nghiêm ngặt.

Dù thương mại song phương Mỹ - Trung năm ngoái đạt gần 500 tỷ USD, Trung Quốc đang chuyển trọng tâm sang kích cầu nội địa. Một loạt chính sách thúc đẩy tiêu dùng đã được công bố vào tháng trước, và theo Nhân dân Nhật báo, sẽ có thêm nhiều biện pháp “phi thường” sắp tới.

Các nhà phân tích Goldman Sachs dự báo mức thuế quan mới có thể khiến GDP Trung Quốc giảm ít nhất 0,7 điểm phần trăm năm nay, buộc chính phủ phải đẩy nhanh nới lỏng chính sách để đạt mục tiêu tăng trưởng 5%.

Bên bờ leo thang

Mối lo lớn nhất hiện nay là nguy cơ leo thang không kiểm soát. Việc Trung Quốc đáp trả nhanh chóng và mạnh mẽ khiến khả năng Mỹ tung đòn tiếp theo càng cao.

Tổng thống Trump tuyên bố ngày 7/4 rằng sẽ áp thêm 50% thuế nếu Trung Quốc không rút lại các biện pháp trả đũa trước ngày 9/4.

Cuộc đấu giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn chưa đến hồi kết – và theo các chuyên gia, càng kéo dài, khả năng tìm được lối thoát sẽ càng xa vời hơn.