Khoảng 40% doanh nghiệp thủy sản có khả năng hồi phục sản xuất sau giãn cách

Theo khảo sát của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) tính tới cuối tháng 8/2021, chỉ có khoảng 30 - 40% doanh nghiệp thủy sản tại các tỉnh thành phía Nam hoạt động được “3 tại chỗ”. Ước tính, công suất chung về chế biến và xuất khẩu thủy sản của cả vùng đã giảm từ 60 - 70%.

Kỳ vọng phục hồi sản xuất

Cụ thể, tại các tỉnh phía Nam, ngoài 30 - 40% doanh nghiệp thủy sản đang thực hiện “3 tại chỗ” thì có khoảng 30 - 40% doanh nghiệp không đủ điều kiện thực hiện “3 tại chỗ” đã phải ngừng sản xuất. 20% doanh nghiệp còn lại tạm dừng sản xuất, tổ chức lại nhà máy để có thể đáp ứng tiêu chuẩn thực hiện “3 tại chỗ”.

Với những nhà máy thực hiện được phương án “3 tại chỗ” để duy trì sản xuất thì cũng chỉ có thể huy động được khoảng từ 30 - 50% tổng số lượng lao động, số còn lại nghỉ việc hoặc nghỉ không lương, công suất chế biến đã giảm từ 50 - 60% so với trước. Ước tính, công suất chung của cả vùng đã giảm từ 60 - 70%.

Tiền Giang, Cần Thơ, Hậu Giang, Đồng Tháp là các tỉnh có số lượng DN thủy sản ngừng hoạt động hoàn toàn hoặc tạm ngừng sản xuất nhiều nhất để tổ chức lại thực hiện “3 tại chỗ”.

Do nhiều địa phương thực hiện giãn cách quá lâu, công nhân, người lao động làm việc “3 tại chỗ” đã bắt đầu mệt mỏi và mong được về nhà, do đó các doanh nghiệp rất khó khăn nếu muốn tiếp tục thực hiện “3 tại chỗ”. Ngoài ra, việc thực hiện 3 tại chỗ đã phát sinh rất nhiều chi phí trong khi công suất sản xuất giảm, do đó các doanh nghiệp không thể tiếp tục trụ lâu thêm nếu không có sự hỗ trợ của Chính phủ.
Riêng tại các tỉnh Cà Mau, Sóc Trăng,… một số ít doanh nghiệp vẫn đang cố gắng duy trì số lượng công nhân, thực hiện chia ca, phân luồng để vừa đảm bảo sản xuất vừa đảm bảo phòng, chống dịch tại nhà máy.

Theo VASEP, đến nay, chỉ có 30 - 40% doanh nghiệp có đủ năng lực để phục hồi sản xuất ngay sau khi kết thúc giãn cách xã hội, số doanh nghiệp còn lại rất khó hoặc cần thời gian dài để khôi phục lại hoạt động sản xuất.

Việc phục hồi sản xuất của doanh nghiệp đang bị ảnh hưởng rất lớn bởi các nguyên nhân như: Chuỗi cung ứng nguyên vật liệu bị dứt gãy, hoặc khó khăn trong vận chuyển; doanh nghiệp bị mất khách hàng do thời gian thực hiện giãn cách quá lâu, không đảm bảo tiến độ giao hàng. Đặc biệt là khó khăn trong quy tụ lại lực lượng lao động như ban đầu do công nhân chưa được tiêm vaccine nên chưa thể đến cơ sở sản xuất, đã về quê, cách ly, hay đang điều trị COVID-19...

Ngoài ra, nhiều tỉnh thành đang thực hiện Chỉ thị 16 cùng với việc chỉ tập trung vào mục tiêu chống dịch, do đó khả năng hồi phục sản xuất rất khó, nếu việc tiếp tục giãn cách đến giữa tháng 9/2021 thì nguy đứt chuỗi là rất cao và khả năng khó hồi phục lại sản xuất như bình thường.

Do ảnh hưởng của việc giãn cách xã hội, các nhà cung cấp giảm công suất hoạt động hoặc thực hiện “3 tại chỗ", hạn chế đi lại, chậm vận chuyển giao nhận hàng hóa – nguyên vật liệu cho chế biến và xuất nhập khẩu, do đó nguồn nguyên vật liệu chỉ tạm thời đủ cung cấp cho hoạt động sản xuất trong thời gian ngắn, nếu kéo dài giãn cách xã hội theo chỉ thị 16 thì chuỗi cung ứng sẽ bị đứt gãy và doanh nghiệp phải ngừng hoạt động do không đủ nguyên vật liệu cho sản xuất.

VASEP cũng dự báo, nguồn nguyên liệu từ nuôi trồng sẽ thiếu từ 20 - 30% và giá nguyên liệu sẽ tăng từ 10 - 20% trong những tháng cuối năm. Do ảnh hưởng của dịch bệnh và quy định giãn cách nên doanh nghiệp chế biến thủy sản không thể huy động được nguồn nguyên liệu, từ đó khiến nguyên liệu bị ùn ứ, dẫn đến giá nhiều mặt hàng thủy sản giảm mạnh, người dân không tiếp tục thả nuôi…

Nguồn nguyên liệu khai thác biển cũng gặp nhiều khó khăn do ngư dân không thể đi biển đánh bắt, các cảng cá cũng giới hạn hoặc ngưng hoạt động, dự kiến nguồn nguyên liệu khai thác trong nước thiếu 30 - 40% và dự kiến giá nguyên liệu tăng 20 - 30%.

Tính đến tháng 7/2021, số lượng các đơn hàng tăng 10 - 20% so với năm 2020 do các thị trường nhập khẩu trên thế giới đều đã khôi phục lại. Tuy nhiên, ngay sau đó, từ đầu tháng 8/2021, dịch bệnh COVID-19 lan rộng và nhanh từ TP Hồ Chí Minh xuống miền Tây, đặc biệt từ ngày 23/8 - 15/9, toàn bộ các tỉnh Nam bộ, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) thực hiện Chỉ thị 16 nghiêm ngặt nên từ vận chuyển nguyên vật liệu, đến thực hiện các thủ tục xuất nhập khẩu, thủ tục cảng… đã ảnh hưởng mạnh đến tiến độ sản xuất và giao hàng của doanh nghiệp.

Tính tới cuối tháng 8/2021, các doanh nghiệp của VASEP cho biết, có tới 40 - 50% các đơn hàng bị giao trễ hẹn và có khoảng 10 - 15% các đơn hàng bị hủy. Ngoài ra, nhiều nhà nhập khẩu đã tỏ thái độ quan ngại cho rằng, trước mắt vẫn giữ đơn hàng nhưng có thể cân nhắc tới việc tìm nguồn cung thay thế.

Theo các doanh nghiệp được khảo sát, trường hợp doanh nghiệp được trở lại sản xuất bình thường sau khi nới lỏng giãn cách (sau 15/9) thì khả năng lấy được các đơn hàng cho mùa lễ cuối năm cũng rất hạn chế.

Ngoài ra, cước phí vận chuyển của các hãng tàu hiện nay vẫn rất cao, tăng từ 2 - 3 đến 10 lần và chưa có sự điều chỉnh phù hợp, thêm vào đó việc đặt container, đặt thuê tàu cũng gặp nhiều khó khăn khi doanh nghiệp hoàn toàn thụ động về thời gian và cước tàu nên đã ảnh hưởng rất lớn đến kế hoạch vận chuyển và giá thành sản phẩm thủy sản, làm ảnh hưởng kế hoạch kinh doanh, uy tín của doanh nghiệp và sự cạnh tranh của thủy sản Việt Nam.

Theo kết quả khảo sát, tính tới cuối tháng 8/2021, tỷ lệ tiêm vaccine (mũi 1) cho công nhân thủy sản tại miền Nam, ĐBSCL đạt trung bình 30 - 40%, chưa có doanh nghiệp nào có công nhân được triển khai tiêm mũi 2.

Việc ưu tiên triển khai tiêm vaccine cho công nhân của các địa phương thực hiện khác nhau, trong khi nhóm doanh nghiệp ở tỉnh Cà Mau được tiêm vaccine nhiều và nhanh nhất từ 90 - 95% công nhân thì ở các địa phương khác như: Long An, Cần Thơ, Hậu Giang,… hay các tỉnh ven biển miền Trung, Nam Trung Bộ như: Đà Nẵng, Khánh Hòa,… tỷ lệ tiêm rất ít và chưa phù hợp với mức độ bùng phát dịch tại các địa phương.

Theo đó, VASEP đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét thứ tự ưu tiên các thành phần được tiêm vaccine ngừa COVID-19. Theo đó, sau những người làm tại các cơ sở y tế và những cán bộ liên quan phải tiếp xúc với người dân, người cao tuổi, người có bệnh nền thì thứ tự tiếp theo là những người lao động, trong đó đặc biệt ưu tiên tiêm vaccine cho lực lượng lao động tại các nhà máy đang áp dụng phương thức “3 tại chỗ” tại các địa phương trong tháng 9/2021. Đặc biệt là lực lượng công nhân ngành thủy sản làm việc trong môi trường khép kín và ẩm ướt rất dễ lây lan dịch bệnh.

Ngoài ra, VASEP cũng đề xuất các địa phương không áp dụng cứng nhắc quy định sản xuất “3 tại chỗ” bằng việc hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện “1 cung đường - 2 điểm đến” sau khi đã tiêm đủ vaccine ngừa COVID-19 cho công nhân sinh sống tại một địa điểm ngoài nhà máy.

Tại cuộc họp trực tuyến về sản xuất, tiêu thụ thủy sản những tháng cuối năm 2021 và khó khăn vướng mắc trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 vào sáng 4/9 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với một số địa phương và hiệp hội, doanh nghiệp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, thủy sản có vai trò rất quan trọng, chiếm khoảng 35% trong tổng giá trị của ngành nông nghiệp và là lĩnh vực còn nhiều dư địa để tăng trưởng.
Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, các tháng còn lại của năm nay phải đạt sản lượng 2,9 triệu tấn thủy sản để đảm bảo mục tiêu 8,6 triệu tấn thủy sản của cả năm. Do vậy, quan trọng nhất hiện nay phải giải quyết được khâu tiêu thụ, đảm bảo nguồn cung thủy sản cho tiêu dùng và phục vụ xuất khẩu. Đồng thời, các địa phương phải chuẩn bị tốt về vật tư đầu vào sản xuất, nếu không sẽ không đảm bảo điều kiện sản xuất vụ mới.