Khi Tổng thống Mỹ là Joe Biden...

Trường hợp ứng viên Joe Biden thắng đủ 270 phiếu cử tri đoàn, và chiến dịch của ông đẩy lùi thành công những thách thức pháp lý bởi chiến dịch tranh cử Donald Trump trong cuộc bầu cử bắt đầu hôm 3/11, ông sẽ nhậm chức Tổng thống Mỹ vào ngày 20/1/2021. Vậy nước Mỹ và thế giới có thể hy vọng gì ở một chính quyền do đảng viên Dân chủ 78 tuổi lãnh đạo?

Ngăn chặn Covid-19 và trợ cấp tiền mặt

Nếu trên cương vị là Tổng thống thứ 46 của nước Mỹ, ưu tiên lớn nhất của ông Joe Biden sẽ là việc xử lý đại dịch Covid-19, trong khi phạm vi các chính sách đối nội lớn sau đó chủ yếu phụ thuộc vào cuộc chiến giành Thượng viện - mà kết quả đầy đủ có thể sẽ chỉ được biết sau khi cuộc bầu cử ở Georgia, dự kiến diễn ra vào tháng Giêng năm sau. Nếu đảng Dân chủ giành được đa số, ông Biden sẽ có khả năng theo đuổi một số ưu tiên, thậm chí là chính sách cao cấp của mình. Nhưng nếu đảng Cộng hòa giữ vững quyền kiểm soát Thượng viện Mỹ, một Tổng thống Biden có thể phải vật lộn để tạo được dấu ấn trong nước.

Bước đầu tiên của chính quyền Biden được tin sẽ là cố gắng kiểm soát đại dịch Covid-19, đã cướp đi sinh mạng của nhiều người ở Mỹ hơn bất kỳ quốc gia nào khác, đồng thời củng cố nền kinh tế. Đảng Dân chủ đã đề xuất một phê duyệt của Tổng thống, bao gồm việc bắt buộc người dân đeo khẩu trang trên toàn quốc; một cuộc thử nghiệm virus ở quy mô quốc gia và truy tìm mối liên hệ; cùng một gói kích thích mới nhắm vào những gia đình Mỹ đang gặp khó khăn và các doanh nghiệp nhỏ.

Vị cựu Phó Tổng thống đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân theo khoa học và lắng nghe các chuyên gia y tế cộng đồng, ủng hộ cách tiếp cận hoàn toàn khác chính quyền Trump đối với đại dịch là điều không thể tránh khỏi. Trong khi đó, gói trợ cấp trị giá 2 nghìn tỷ USD của đảng Dân chủ đưa ra tại Quốc hội đã bị đảng Cộng hòa từ chối trước cuộc bầu cử, vì vậy việc thông qua một dự luật quy mô mà ông Biden có thể hướng tới sẽ đòi hỏi phải có đa số đảng Dân chủ tại Thượng viện.

Tổng thống Mỹ được cho là người có quyền kiểm soát đối ngoại nhiều hơn so với đối nội. Và một đảng viên Dân chủ Joe Biden lãnh đạo quốc gia có khả năng sẽ cố gắng xây dựng lại các liên minh cho Washington, vốn đã căng thẳng trong 4 năm qua.

Ông Biden đã lên kế hoạch, ngay trong những ngày đầu nhậm chức, về việc tái ký kết để ủng hộ nhiều thể chế, cũng như thỏa thuận đa phương mà Tổng thống Trump đã đơn phương rút khỏi, tìm cách liên kết Mỹ với phần còn lại của thế giới một lần nữa. Điều này bao gồm việc ông cam kết tái gia nhập và tiếp tục đóng góp cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tái gia nhập Thỏa thuận khí hậu Paris “vào ngày đầu tiên của nhiệm kỳ”, và có thể cố gắng gia hạn thỏa thuận kiểm soát vũ khí New Start với Nga.

Ông Biden cho biết, ông muốn Mỹ quay trở lại Thỏa thuận hạt nhân Iran nếu điều kiện cho phép, và có khả năng nhanh chóng tiến tới củng cố, sửa chữa mối quan hệ với các đồng minh truyền thống, đặc biệt là trong NATO và EU. Ông cũng từng bày tỏ hy vọng xây dựng quan hệ đối tác mới với các quốc gia đang phát triển.

Joe Biden vốn nổi tiếng là một người ôn hòa và đảng của ông được cho vẫn đoàn kết trong suốt chu kỳ bầu cử năm nay. Tuy nhiên, bên trong đảng Dân chủ được dự báo sẽ có nhiều chia rẽ có khả năng bùng phát trở lại khi cuộc bỏ phiếu kết thúc. Sự chia rẽ rõ ràng nhất là giữa những người theo chủ nghĩa trung tâm và những người tiến bộ. Do đó, Tổng thống Biden sẽ không tránh khỏi việc chịu áp lực để ban hành một số thay đổi căn bản đối với các thể chế của nước Mỹ, đặc biệt nếu đảng Dân chủ giành được đa số mạnh mẽ tại Thượng viện.

Cho đến trước cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022, chưa rõ chính quyền Biden sẽ làm tổng cộng những gì để tận dụng hết mọi lợi thế cho mục tiêu Dân chủ hóa từ lâu, nhưng một số lựa chọn có thể bao gồm việc trao quyền tạo bang cho Washington DC và Puerto Rico; tăng cường quyền biểu quyết; đại tu bộ máy tư pháp và loại bỏ vai trò quyết định tối cao lâu nay của Thượng viện. Ông Biden cũng hứa hẹn sẽ thành lập một ủy ban lưỡng đảng để kiểm tra việc cải tổ Tòa án Tối cao Mỹ, mà nhiều người trong đảng của ông muốn ông mở rộng để chống lại đa số bảo thủ mới đang ở thế 6 - 3.

Chính sách về biến đổi khí hậu đã có xu hướng ngày càng trở thành một phần nổi bật trong thông điệp của ông Biden khi chiến dịch tranh cử bước vào giai đoạn kết thúc, trong đó nhiều chính sách của ông có khả năng mang sắc thái xanh. Đại diện đảng Dân chủ đã vận động đầu tư 2 nghìn tỷ USD vào năng lượng xanh và nhấn mạnh việc tham gia lại Thỏa thuận khí hậu Paris mà Mỹ đã chính thức rút khỏi vào hôm 4/11 vừa qua. Ông Biden cũng đề ra mục tiêu rằng Mỹ sẽ không còn lượng khí thải carbon ròng vào năm 2050.

Một Tổng thống Biden sẽ ủng hộ mức lương tối thiểu 15 USD/h tại Mỹ, đảo ngược phần lớn các đợt cắt giảm thuế của chính quyền Trump, mở rộng các chương trình chăm sóc sức khỏe, tăng cường tư pháp hình sự, xóa bỏ một số khoản vay của sinh viên và chú trọng nhiều hơn vào việc mua hàng hóa do Mỹ sản xuất, cũng như cam kết hàng tỷ USD để nghiên cứu công nghệ mới và trí tuệ nhân tạo.

Đáng chú ý, ngay cả khi đảng Cộng hòa nắm giữ Thượng viện, chính trị gia 78 tuổi hứa hẹn sẽ phát huy hàng chục năm kinh nghiệm của mình tại Quốc hội để cố gắng giành được sự ủng hộ của lưỡng đảng cho các kết hoạch chi tiêu lớn đối với cơ sở hạ tầng Mỹ.

Các thành viên của đảng Dân chủ được cho luôn theo dõi sát sao những người được ông Biden đề cử vào các vị trí quan trọng trong chính quyền của mình, mà xu hướng là những người tiến bộ đang được nhắm cho các vai trò quan trọng trong nội các và Nhà Trắng.

Chẳng hạn, lựa chọn cho vai trò tổng tham mưu trưởng có thể là một dấu hiệu cho thấy định hướng của một Tổng thống Biden: Ron Klain - người từng đảm nhiệm vai trò này khi ông Biden là Phó Tổng thống dưới thời Barack Obama - đang nằm trong số những người được yêu thích. Một trợ lý hàng đầu khác là Tony Blinken, cùng với cựu Cố vấn an ninh quốc gia Susan Rice, cùng nằm trong số những cái tên được đề xuất cho vai trò Ngoại trưởng Mỹ.

Một số đối thủ tranh cử bị đánh bại tại đảng Dân chủ cũng có thể đạt được những vị trí lớn trong chính quyền Biden, và điều này phụ thuộc vào kết quả của cuộc bầu cử Thượng viện. Như bà Elizabeth Warren đang nhắm đến vị trí Bộ trưởng Tài chính hoặc Bộ trưởng Tư pháp, trong khi ông Bernie Sanders được cho đang vận động để trở thành Bộ trưởng Lao động.

Ngay cả một số đảng viên đảng Cộng hòa cũng đang được xem xét bổ nhiệm - một động thái được cho nhằm hiện thực hóa lời hứa của ông Biden về quyết tâm thu hẹp sự chia rẽ đảng phái. Tuy nhiên, điều này được cho có thể vẫn chỉ là quan điểm cá nhân của ông Biden, và việc bổ nhiệm một số nhân vật nhạy cảm có nguy cơ làm trầm trọng thêm sự chia rẽ nơi nội bộ đảng Dân chủ.

Ông Joe Biden phát biểu tại Trung tâm Chase ở Wilmington, bang Delaware, tối 4/11.