Kế sách "lạ" bắt Nga bán dầu không lãi của phương Tây có khả thi?

Mỹ và các đồng minh châu Âu đang tìm cách áp "giá trần" với dầu mỏ Nga, trong bối cảnh các biện pháp cấm dầu Nga không mang lại hiệu quả như kì vọng mà còn khiến lạm phát leo thang ở phương Tây.

Hãng tin Bloomberg hôm nay (28/6) cho biết, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen đang thương lượng với các đồng minh ở châu Âu về việc áp đặt các biện pháp áp "giá trần" với dầu mỏ Nga, bước đi mà Washington mô tả là có thể duy trì nguồn cung dầu toàn cầu nhưng hạn chế doanh thu của Nga.

Mỹ, Anh và Canada đã công bố lệnh cấm vận dầu Nga vài tuần sau khi chiến sự ở Ukraine nổ ra. Cuối tháng trước, Liên minh châu Âu (EU) ban bố kế hoạch cấm vận dầu thô của Nga qua đường biển vào tháng 12 năm nay và các loại nhiên liệu vào đầu năm 2023.

Khi ban bố các biện pháp trên, phương Tây tự tin chúng sẽ kéo giảm nguồn thu của Nga, đồng thời gây ra một "nỗi đau" có thể buộc Tổng thống Vladimir Putin phải suy nghĩ lại về cuộc chiến ở Ukraine.

Tuy nhiên, thực tế không như Mỹ và châu Âu mong muốn. Nhóm các nền kinh tế lớn còn lại như Trung Quốc, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác vẫn mua dầu của Nga và mua nhiều hơn so với giai đoạn trước. Bản thân một số nước châu Âu vẫn tranh thủ tăng mua dầu của Nga trước khi lệnh cấm có hiệu lực, nhưng kín đáo hơn.

Mặt khác, đà phục hồi kinh tế hậu COVID-19, cùng những lo ngại về việc thiếu hụt nguồn cung năng lượng toàn cầu đã kéo giá dầu mỏ nói chung tăng chóng mặt, từ đó bù đắp phần doanh thu thiếu hụt của Nga từ việc xuất khẩu dầu sang châu Âu và Mỹ.

Giá năng lượng tăng kéo giá cả mọi mặt hàng tăng, khiến lạm phát phi mã. Nền kinh tế Nga gặp khó, nhưng phương Tây cũng "khốn đốn" vì lạm phát. Tại Mỹ, lạm phát tăng 8,6%, trong khi tại Anh, lạm phát là 9,1% và ở Khu vực đồng tiền chung châu Âu là 8,1% trong tháng 5/2022.

Nhằm giảm áp lực, nhưng vẫn co hẹp nguồn doanh thu của Nga, phương Tây cân nhắc một ý tưởng mới: Buộc Nga bán dầu của mình với giá tương đương giá thành sản xuất, rẻ đến mức họ không có thêm khoản lời lãi nào phục vụ chiến dịch quân sự.

Theo Guardian, nhóm G7 đang thảo luận một cơ chế chỉ cho phép các hãng tàu biển vận chuyển các sản phẩm dầu mỏ của Nga nếu chúng được bán dưới mức giá trần do phương Tây áp đặt.

Điều này sẽ được thực thi bằng cách áp đặt các hạn chế đối với các công ty bảo hiểm và vận chuyển. Khoảng 95% đội tàu chở dầu toàn cầu được mua bảo hiểm thông qua một tổ chức có trụ sở tại London là Nhóm Câu lạc bộ Bảo vệ và Bồi thường Quốc tế.

Tổ chức này phải hoạt động theo luật pháp châu Âu, nên các chính phủ phương Tây có thể yêu cầu các doanh nghiệp bảo hiểm chỉ được cung cấp bảo hiểm cho các lô hàng dầu thô nếu chúng được bán với mức giá dưới mức giá trần. Bất cứ bên nào không tuân thủ quy tắc sẽ bị trừng phạt.

Trên lý thuyết, giới hạn giá ở mức gần hơn với chi phí sản xuất sẽ giáng một đòn mạnh vào tài chính của Moscow, trong khi vẫn đảm bảo năng lượng chảy đến nơi cần thiết. Vì Nga là một trong những nhà cung cấp dầu lớn nhất thế giới nên việc đảm bảo nguồn cung sẽ giảm áp lực lạm phát trên thế giới.

Ngoài ra, do châu Âu là đối tác lớn của Nga. Khi lệnh cấm nhập khẩu dầu của châu Âu được thực thi vào cuối năm, Moscow sẽ thừa khá nhiều dầu. Một số chuyên gia châu Âu tin rằng các đối tác ở châu Á rất khó mua hết số dầu nói trên, trong khi khả năng lưu trữ của Nga có giới hạn, còn việc đóng khai thác các mỏ dầu sẽ rất khó thực hiện do tốn kém và nguy hiểm. Bởi vậy, những chuyên gia này tin rằng Moscow không có lựa chọn nào khác ngoài… bán dầu giá rẻ.

Tuy nhiên, một số quan chức châu Âu đã cảnh giác với ý tưởng này vì nó có thể sẽ buộc EU xóa bỏ văn bản pháp lý của gói trừng phạt mới nhất, gói thứ 6, vốn đã mất rất nhiều thời gian để thương lượng cũng như thông qua ở 27 quốc gia thành viên.

Ngoài ra, những gì xảy ra với khí đốt đã cho thấy không có gì đảm bảo Nga sẵn sàng bán dầu với cái gọi là giá trần gần với giá thành sản xuất.

Châu Âu từng tin rằng Nga sẽ không dám cắt khí đốt sang các đối tác EU, nhưng thực tế cho thấy, bất cứ quốc gia nào không đáp ứng yêu cầu thanh toán của Moscow đều bị cắt nguồn cung.

Dòng khí đốt chảy từ Nga sang Đức, nền kinh tế lớn nhất châu Âu và cũng là đối tác mua nhiều năng lượng nhất của Moscow, cũng bị giảm mạnh trong vài tuần qua với lí do rằng các doanh nghiệp của Đức không chịu bảo trì thiết bị theo đúng lịch.

Hãng tin Bloomberg nhấn mạnh, nếu các đồng minh đồng ý về giới hạn giá nhưng khi thực hiện lại bất đồng thì thì chiến thắng sẽ thuộc về Tổng thống Putin.

Hồi tháng 5, Tổng thư ký Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) Mohammed Barkindo từng cảnh báo, các nước khai thác dầu mỏ hiện không đủ năng lực thể thay thế nguồn dầu của Nga. "Đương nhiên lượng dầu xuất khẩu hơn 7 triệu thùng/ngày của Nga không thể được thay thế bằng các nguồn khác. Đơn giản là không có khả năng", ông nói.

Trong khi phương Tây đang vắt óc tìm đủ cách tổn thương Nga, những chuyến tàu chở theo hàng triệu thùng dầu Nga giá ưu đãi đang trên đường tới các quốc gia châu Á, nhất là Ấn Độ. Guardian hôm 26/6 tiết lộ, sau một vài quy trình, chúng rất có thể sẽ lên đường sang châu Âu rồi được bơm vào xe cộ tại các trạm xăng với giá cao ngất ngưởng.