Iran đứng trước lựa chọn khó khăn sau cuộc tấn công của Israel

Cách Iran lựa chọn để đáp trả đợt không kích của Israel vừa qua sẽ quyết định việc toàn bộ khu vực có tiến đến chiến tranh toàn diện hay vẫn duy trì ở mức độ như hiện nay.

Đại giáo chủ Ayatollah Ali Khamenei. (Ảnh: AP)

Ở một khu vực nhiều mâu thuẫn và thù địch, cuộc tấn công với quy mô như Israel thực hiện vào sáng sớm 26/10 thường sẽ phải đối mặt với phản ứng mạnh mẽ, giống như khi Iran phóng gần 200 tên lửa đạn đạo vào Israel ngày 1/10.

Việc trả đũa bằng sức mạnh quân sự sẽ là cách các lãnh đạo giáo sĩ Iran thể hiện sức mạnh không chỉ với người dân của mình mà còn với lực lượng Hamas ở Dải Gaza và Hezbollah ở Li-băng, cũng như các thành viên khác trong “trục kháng chiến”. Chưa biết giới lãnh đạo Iran có đi theo con đường đó hay không.

Theo các nhà phân tích, Tehran có thể không trả đũa trực tiếp bằng vũ lực ngay lập tức, một phần vì làm như vậy có thể bộc lộ điểm yếu và khiến Israel phản ứng mạnh mẽ hơn.

"Iran sẽ hạ thấp tác động của các cuộc không kích, dù trên thực tế khá nghiêm trọng", Sanam Vakil - Giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại viện nghiên cứu Chatham House có trụ sở tại London, nhận định.

Bà cho rằng Iran "bị bó buộc" bởi những hạn chế về quân sự và kinh tế, cùng với tính chất bất định trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sắp tới và tác động đối với chính sách của Mỹ trong khu vực.

Ngay cả khi tình hình chiến sự Trung Đông đang diễn ra dữ dội, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian đã gửi tín hiệu rằng quốc gia của ông muốn đạt được một thỏa thuận hạt nhân mới với Mỹ để nới lỏng các lệnh trừng phạt quốc tế khắc nghiệt.

Đại giáo chủ Ayatollah Ali Khamenei, người có quyền ra quyết định cuối cùng của Iran, cũng thể hiện sự chừng mực trong phát biểu đầu tiên của ông sau đợt không kích của Israel. Ông nói rằng cuộc tấn công "không nên bị phóng đại hay hạ thấp", và ông cũng không chỉ đạo thực hiện hành động quân sự ngay lập tức.

Quân đội Israel cho biết, đợt không kích ngày 26/10 đã tấn công các khẩu đội tên lửa phòng không và cơ sở sản xuất tên lửa của Iran.

Các nhà phân tích cho rằng với hành động này, Israel đã làm lộ những điểm yếu trong hệ thống phòng không của Iran và giờ đây có thể dễ dàng tăng cường tấn công hơn nữa.

Hình ảnh vệ tinh cho thấy cuộc đột kích của Israel làm hư hại căn cứ quân sự Parchin ở phía đông nam Tehran mà các chuyên gia cho rằng có liên quan đến chương trình vũ khí hạt nhân trước đây của Iran, và một căn cứ khác liên quan đến chương trình tên lửa đạn đạo của nước này. Tuy nhiên, các địa điểm hạt nhân không bị tấn công.

Rafael Mariano Grossi, người đứng đầu Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế, xác nhận trong thông báo đăng trên mạng xã hội X, rằng các cơ sở hạt nhân của Iran không bị ảnh hưởng.

Giữ thể diện

Trong thời gian gần đây, Israel quyết liệt tấn công lực lượng Hezbollah thân Iran, loại bỏ nhiều lãnh đạo của phong trào này và tấn công hàng loạt các thành viên của họ bằng cách kích nổ máy nhắn tin và bộ đàm.

"Bất kỳ nỗ lực trả đũa nào của Iran cũng sẽ phải đối mặt với thực tế là Hezbollah, đồng minh quan trọng nhất của họ chống lại Israel, đã bị suy yếu đáng kể và các hệ thống vũ khí thông thường của họ đã giảm một nửa”, Ali Vaez - Giám đốc dự án Iran tại Nhóm Khủng hoảng quốc tế, đánh giá. Ông cho rằng Iran sẽ tạm dừng tấn công.

Israel dường như cũng đã kiềm chế trong hành động của mình, khiến một số nhân vật nổi tiếng ở Israel như lãnh đạo phe đối lập Yair Lapid nói rằng cuộc tấn công không đi đủ xa.

Theo các chuyên gia khu vực, danh sách mục tiêu tương đối hạn chế của Israel đã được cân nhắc nhằm để cho Iran có đường lùi.

Yoel Guzansky, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh quốc gia tại Tel Aviv, nhận xét: “Việc Israel tập trung vào các mục tiêu thuần quân sự giúp Iran ‘giữ thể diện’".

Ngoài ra, ông Guzansky cho rằng Israel khó có thể tự mình phá hủy các cơ sở hạt nhân của Iran mà sẽ cần sự giúp đỡ từ Mỹ.

Bên cạnh đó, Israel vẫn còn lựa chọn để tấn công các mục tiêu có giá trị cao hơn nếu Iran trả đũa.

Thomas Juneau, một giáo sư tại Đại học Ottawa chuyên nghiên cứu về Iran và Trung Đông, viết trong bài đăng trên mạng xã hội X, rằng truyền thông Iran hạ thấp tính nghiêm trọng của các cuộc không kích, cho thấy Tehran muốn tránh leo thang thêm nữa. Tuy nhiên, Tehran đang rơi vào thế khó.

"Nếu Iran trả đũa, tình hình có thể leo thang hơn nữa… Nếu không trả đũa, Tehran sẽ bị cho là yếu kém", ông Juneau nói.

Bà Vakil cho rằng Iran sẽ phản ứng hạn chế. "Israel một lần nữa cho thấy độ chính xác và năng lực quân sự của họ vượt trội hơn nhiều so với Iran", bà nhận xét.

Trong nhiều thập kỷ, các nhà lãnh đạo và chiến lược gia về khu vực không dám chắc chắn Israel có công khai tấn công Iran hay không và bằng cách nào. Họ cũng không dám chắc Iran có trực tiếp tấn công Israel hay chỉ thông qua lực lượng uỷ nhiệm.

Đến nay, điều đó đã trở thành thực tế. Tuy nhiên, sách lược của cả hai bên vẫn chưa rõ ràng.

"Dù cả hai bên đã điều chỉnh và tính toán mức độ leo thang, nhưng hiện tại họ đang ở trong giai đoạn hoàn toàn mới, nơi những lằn ranh đỏ mới vẫn mơ hồ và các ranh giới cũ đã mờ đi", ông Vaez nói.