Hướng thoát nghèo mới cho nông dân Lào Cai

Loại cây trồng này đang được kỳ vọng mở ra hướng thoát nghèo mới bền vững cho nông dân tỉnh Lào Cai, từng bước góp phần xây dựng thành công nông thôn mới tại địa phương.

Chàng trai người Phù Lá Sần Xuân Trung là người tiên phong mang cây sả về trồng ở vùng đất dốc bạc màu thôn Cốc Sâm 3, xã Phong Niên huyện Bảo Thắng tỉnh Lào Cai với quy mô 25ha. Ảnh: Hương Thu - TTXVN

Dễ trồng, ít tốn công chăm sóc, giá trị kinh tế lại cao gấp từ 3 - 4 lần so với trồng ngô, trồng sắn là ưu điểm nổi trội của cây sả đỏ (sả Java). Hiện, loại cây này đang được trồng tại các xã vùng cao, biên giới của tỉnh Lào Cai nhằm thay thế cho các loại cây trồng kém hiệu quả trên vùng đất dốc, đất cằn.

Loại cây trồng này đang được kỳ vọng mở ra hướng thoát nghèo mới bền vững cho nông dân tỉnh Lào Cai, từng bước góp phần xây dựng thành công nông thôn mới tại địa phương.

Những ngày đầu tháng 4/2019, bước chân đến địa phận thôn Cốc Sâm (xã Phong Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai) đã thấy thoang thoảng hương sả trong gió, bạt ngàn màu sả xanh trên những ngọn đồi, triền dốc. Bàn tay lao động cần mẫn cùng tinh thần vượt khó dám nghĩ dám làm của người dân Cốc Sâm đã phủ xanh những mảnh đồi đất dốc, đất bạc màu.

Cốc Sâm 3 là thôn đặc biệt khó khăn của xã Phong Niên, huyện Bảo Thắng. Những năm trước đây, bà con vẫn chưa tìm được hướng thoát nghèo bền vững do đất đai cằn cỗi, dẫn đến nhiều lao động vượt biên đi làm thuê trái phép.

Khi đó, chàng trai trẻ người Phù Lá Sẩn Xuân Trung (Chủ nhiệm Hợp tác xã Minh Ngọc, xã Phong Niên) phát hiện một nghịch lý diễn ra bao năm nay tại quê hương, đó là người dân có nhiều đất nhưng lại đi làm thuê bên nước bạn, trong khi người nước bạn lại muốn sang vùng đất này thuê đất trồng cây.

Trăn trở với thực trạng hệ số sử dụng đất đai ở quê hương lãng phí, kém hiệu quả, Sẩn Xuân Trung (sinh năm 1985) sau nhiều năm tìm hiểu các giống cây trồng phù hợp thổ nhưỡng bản địa đã quyết tâm đưa giống sả đỏ (loại sả chuyên lấy lá để chưng cất tinh dầu) về trồng thử nghiệm trên đất đồi của gia đình.

Nhận thấy những ưu điểm vượt trội và lợi ích kinh tế của giống cây sả đỏ so với các loại cây trồng truyền thống, giữa năm 2018, Hợp tác xã Minh Ngọc do anh làm chủ nhiệm bắt đầu mở rộng diện tích trồng sả lên 25ha.

Cuối năm 2018 Hợp tác xã thu hoạch lứa lá đầu tiên. Lá sả sau khi thu hái được chưng cất thành tinh dầu thô để bán cho đối tác theo hợp đồng đã ký kết, chủ yếu là các Công ty dược phẩm Hà Nội và Thái Nguyên.

Anh Trung cho biết, trung bình cứ 1 tấn lá sả Java sẽ chưng cất được 20 lít tinh dầu. "Cây sả phù hợp với các địa hình, không kén đất, lại mang lại giá trị kinh tế gấp nhiều lần so với cây trồng khác, hiện tại doanh nghiệp bao tiêu đầu ra cho bà con và theo như thị trường tiêu thụ tinh dầu sả thời gian này thì cung luôn không đủ cầu. Do đó, trong thời gian tới, chúng tôi sẽ mở rộng diện tích và mong muốn bà con cùng làm, cũng phát triển kinh tế, hạn chế tình trạng đất bỏ hoang", anh Trung chia sẻ.

Từ khi cây sả Java được đưa về trồng, không ít hộ dân đã quyết tâm cải tạo ruộng đất để trồng sả, với hi vọng thoát nghèo bền vững ngay trên chính mảnh đất của mình. Chị Giàng Thị Cú, thôn Phìn Giàng, xã Phong Niên tâm sự, trước kia chị làm thuê bên Trung Quốc, công việc rất vả, nhưng giờ chị không đi nữa mà ở nhà trồng sả thôi. Bởi, cây sả này dễ trồng, dễ bán và lợi nhuận cao hơn so với cây ngô.

So với các loại cây trồng truyền thống khác ở địa phương thì cây sả đỏ tốn ít công chăm sóc hơn và phù hợp với đất đồi cằn. Cây Sả có ưu điểm chỉ trồng một lần nhưng cho thu hoạch liên tục 5 đến 6 năm liền, mỗi năm cho thu hoạch lá từ 5 đến 6 lần. Giá bán lá sả tươi là 2.000 đồng/kg và 450-500 nghìn đồng/lít tinh dầu Sả.

Mỗi ha sả cho năng suất bình quân khoảng 30 tấn lá mỗi năm, chưng cất ra khoảng 500 - 600 lít tinh dầu, thu về gần 300 triệu đồng/năm. Từ những thành công bước đầu, hiện Hợp tác xã Minh Ngọc đang vận động, liên kết với các hộ dân để phát triển diện tích trồng cây sả, cam kết đảm bảo đầu ra cho bà con.

Bà Đỗ Thị Yến, Phó Chủ tịch UBND xã Phong Niên cho biết: "Năm 2019, xã sẽ phấn đấu mở rộng diện tích trồng cây sả thêm 20 đến 30 ha. Từ năm 2020 trở đi, chúng tôi sẽ tham mưu với cấp trên đưa mô hình này vào chương trình 135 để bà con người H"Mông thực hiện.

Tuy nhiên, để phát triển mạnh loại cây dược liệu này, chính quyền địa phương đã đề nghị các cấp có liên quan tạo điều kiện để HTX trong thời gian tới được tiếp cận thuận lợi với nguồn vốn vay, giúp bà con có thêm nguồn lực mở rộng diện tích trồng sả đỏ".

Không chỉ ở xã Phong Niên, tại huyện Bảo Thắng, mô hình trồng sả lấy tinh dầu đã được nhân rộng tại các xã Phong Hải, Trì Quang... mở ra triển vọng phát triển kinh tế mới, góp phần tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho nông dân địa phương.

Tương tự, tại huyện Bát Xát, một số xã tại địa phương cũng đã đưa mô hình trồng sả trên đồi dốc bạc màu và thu được hiệu quả cao. Điển hình như xã Cốc Mỳ đã chuyển đổi trên 10 ha đất nương trồng cây Sắn tại các thôn Minh Trang, Minh Tân, Ná Lùng và Tân Hào sang trồng cây Sả Java lấy tinh dầu.

Trong thời gian tới, xã có kế hoạch mở rộng diện tích trồng Sả lên tới 22-25 ha ở các thôn trên địa bàn toàn xã nhằm nâng cao giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích đất canh tác, tạo công ăn việc làm cho người nông dân.

Ông Nguyễn Ngọc Minh, Bí thư Đảng ủy xã Cốc Mỳ cho biết, địa phương đang có chủ trương phát triển xây dựng sản phẩm tinh dầu Sả Java theo tiêu chuẩn VietGAP để nâng cao giá trị sản phẩm. Đồng thời, phát triển sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trên cơ sở liên kết với Công ty cổ phần Dược liệu Việt Nam và các Công ty tại Hà Nội bao tiêu sản phẩm cho nông dân với số lượng lớn, bền vững, có đăng ký mã số, mã vạch cho sản phẩm.

Sả đỏ là cây trồng mới đang được nông dân Lào Cai nhiệt tình đón nhận, bài toán chuyển đổi cây trồng trên đất dốc kém hiệu quả của Lào Cai bước đầu đã có lời giải, góp phần mở ra hướng đi mới cho phát triển nông nghiệp bền vững và tạo đà xây dựng nông thôn mới trên địa bàn các địa phương còn nhiều khó khăn./.