Hưng phấn theo cách của F0

Trong đà hưng phấn hiện tại, chưa cần phải lo lắng về bong bóng của cơn sốt chứng khoán, nhưng một số góc cục bộ của thị trường đang xuất hiện những dấu hiệu đáng lo.

Cổ phiếu trụ và đầu cơ đều “lên ngôi”

Trước tiên, cần phải khẳng định, việc thị trường chứng khoán vượt đỉnh lịch sử là hoàn toàn thuyết phục và hợp lý. Sau đỉnh được xác lập vào năm 2018, chỉ số VN-Index có cơ hội để kiểm định ngưỡng 1.200 điểm một lần nữa.

Trong bối cảnh thuận lợi từ bức tranh thị trường toàn cầu đến nội tại trong nước, VN-Index lần này đã không bỏ lỡ cơ hội.

Khi vượt đỉnh, trạng thái hưng phấn là điều đã được dự báo từ trước. Tuy nhiên, như chúng ta đã biết, thị trường hiện tại có sự tham gia của rất nhiều nhà đầu tư mới và điều đó khiến cho sự hưng phấn hiện tại cũng rất mới lạ.

Trước đây, mỗi khi thị trường vượt một ngưỡng kháng cự quan trọng, sự luân chuyển thường thấy là các cổ phiếu trụ sẽ làm nền tảng và nâng đỡ chỉ số. Sau đó, khi nhóm cổ phiếu trụ chững lại, nhóm cổ phiếu vừa và nhỏ tăng giá. Khi ở pha cuối của sóng tăng, nhóm cổ phiếu đầu cơ lên ngôi.

Tuy nhiên, lần này, khi thị trường vượt qua ngưỡng kháng cự có thể xem là quan trọng nhất của thị trường chứng khoán Việt Nam từ trước đến nay thì một diễn biến hiếm cũng diễn ra, đó là cổ phiếu trụ và cổ phiếu đầu cơ đồng thời bứt phá.

Việc này có thể giải thích từ khía cạnh nhờ dòng tiền quá dồi dào khiến đà tăng lan tỏa tới từng ngách nhỏ của thị trường và thêm nữa, cung chứng khoán thấp do chưa có nhiều thương vụ phát hành ra công chúng và niêm yết mới quá đáng chú ý trong vòng 2 năm qua.

Tuy nhiên, dù có như vậy cũng không thể phủ nhận có nhiều dấu hiệu đầu cơ cao trong trạng thái thị trường hiện tại.

Thống kê các cổ phiếu tăng mạnh nhất trên HOSE từ ngày thị trường vượt kháng cự 1/4 cho đến ngày 14/4 cho thấy, khi lọc ra những cổ phiếu có khối lượng giao dịch bình quân 20 phiên gần nhất trên 100.000 cổ phiếu/phiên, đứng đầu đà tăng hầu hết thuộc về các cổ phiếu có thị giá dưới mệnh giá. Chỉ trong vẻn vẹn chưa đến 2 tuần, nhiều cổ phiếu đã tăng giá trên 50% (xem bảng).

Tổng thể thị trường chưa đáng lo

Hiện tại, dòng tiền dồi dào của nhà đầu tư cá nhân đóng vai trò chính nâng đỡ thị trường. Điều này đã được khẳng định khi thị trường vẫn tiếp tục hưng phấn, bất chấp có những thời điểm nhà đầu tư nước ngoài và nhà đầu tư tổ chức bán ròng mạnh.

Thuật ngữ “đám đông” (crowd hay public) cũng được dùng để chỉ đối tượng tham gia thị trường này.

Thị trường chứng khoán là nơi chứng kiến nhiều thái cực cảm xúc của đám đông và đôi khi đó là sự quá đà theo một hướng nào đó. Đó có thể là sự tham lam quá mức hay sự sợ hãi quá độ. Khi “đám đông” ngày càng đông (với nhiều đầu tư mới) thì những thái cực đó khi thể hiện lại càng rõ nét.

Thời gian gần đây, việc thị trường tập trung quá mức vào các cổ phiếu đầu cơ xuất hiện ở nhiều thị trường. Điển hình nhất là việc cổ phiếu GameStop và nhiều công ty có kết quả kinh doanh kém khác trên thị trường chứng khoán Mỹ tăng phi mã khi vào tầm ngắm của các nhà đầu tư cá nhân trên Reddit.

Câu chuyện của cổ phiếu GameStop không chỉ dừng lại ở một thương vụ thông thường, mà nó là hình ảnh đại diện cho cuộc chiến giữa hai bên, một bên là cộng đồng nhà đầu tư nhỏ lẻ trên Reddit và một bên là các quỹ đầu cơ, khiến chỉ số đo lường sự sợ hãi VIX tăng vọt, làm tâm điểm của thị trường và lu mờ cả cuộc họp của Ủy ban Thị trường mở (FOMC) diễn ra trong thời gian đó.

Sự kiện này đã cho thấy mức độ đầu cơ khủng khiếp khi số đông nhà đầu tư cá nhân cùng nhìn về một hướng.

Trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện tại, việc các cổ phiếu trụ tăng đồng thời với cổ phiếu đầu cơ có thể lạ lẫm, nhưng nếu vào câu chuyện diễn ra ở thị trường chứng khoán Mỹ và cổ phiếu Gamestop ở trên, trạng thái này có thể gọi là hưng phấn “bình thường mới” của nhà đầu tư F0. Sau khi câu chuyện Gamestop lắng xuống, như chúng ta đều biết, Phố Wall tiếp tục tích cực khi các chỉ số chính đều lập đỉnh mới.

Sự đầu cơ có thể xuất hiện đâu đó cục bộ, nhưng khi sự đầu cơ đó chưa đi quá xa, bối cảnh vĩ mô vẫn ủng hộ thị trường, các cổ phiếu vốn hóa lớn vẫn luôn luân chuyển và là tâm điểm dẫn dắt thị trường đi lên dù các cổ phiếu đầu cơ có thể bị bỏ lại.

Để an tâm hơn, một luận điểm khác có thể minh chứng là chưa lo ngại về mức độ đầu cơ quá mức trên tổng thể, đó là nhìn vào mức định giá.

Hiện tại, mức định giá P/E trung bình các cổ phiếu trong chỉ số VN-Index là 19,33 lần và VN30 là 18,92 lần. Hai con số này không thể nói là thấp, nhưng cũng khó có thể nói là quá cao nếu so sánh với mức định giá của các thị trường trong khu vực.

Thêm nữa, trong thập kỷ vừa qua, thị trường chứng khoán Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc và đặc biệt trong tương lai nếu được chính thức phân loại là thị trường mới nổi, thị trường xứng đáng nhận được mức định giá cao hơn.

Do đó, trong 10 năm qua, mức định giá trung bình của thị trường có xu hướng tăng lên để phản ánh điều này. Khi triển vọng tăng trưởng lợi nhuận các doanh nghiệp niêm yết được đánh giá tích cực, mức P/E sẽ giảm xuống tương ứng trong tương lai.

Người tham gia cần hiểu đúng cuộc chơi

Đầu cơ hay đầu tư đôi khi khó để phân biệt, đặc biệt là trong những tình huống dễ bị cuốn theo thị trường. Những phân tích ở trên cho thấy chưa cần lo ngại về việc thị trường chung xuất hiện bong bóng, nhưng ở cục bộ một phần nào đó của thị trường, cũng có nhiều dấu hiệu cần lưu tâm.

Các cổ phiếu đầu cơ hoàn toàn có thể tăng tiếp, nhưng ở một chặng đường xa hơn, một khi đã sụp, rất khó để nhóm này có thể hồi phục ngay vì không có giá trị nội tại để níu vào.

Như bảng thống kê, trong chưa đến hai tuần, nhiều cổ phiếu đã tăng đến hơn 50% - tỷ suất lợi nhuận như vậy, nhà đầu tư nào mà không ao ước, do đó một bộ phận nhà đầu tư tham gia vào phần cục bộ này của thị trường cũng là lẽ thường. Các cổ phiếu đầu cơ hoàn toàn có thể tăng tiếp, nhưng ở một chặng đường xa hơn, một khi đã sụp, rất khó để nhóm này có thể hồi phục ngay vì không có giá trị nội tại để níu vào.

Trở lại ví dụ tiêu biểu về “hiệu ứng F0” là diễn biến chóng mặt của cổ phiếu GameStop gần đây, hay cổ phiếu BlackBerry hồi đầu năm nay, các cổ phiếu này có lẽ sẽ còn rất lâu nữa mới có thể tạo lập lại mức đỉnh của mình, trong khi đó S&P500 đã tạo đỉnh mới. Tất nhiên, ở mức giá hiện tại, các cổ phiếu nói trên vẫn tăng bằng lần so với mức đáy, nhưng ai được thì cũng đã được rất nhiều và ai mất thì cũng đã mất rất nhiều.

Quy luật của cuộc chơi là rất rõ, và dù là F0 hay nhà đầu tư có kinh nghiệm thì dù trong lúc hưng phấn nhất chắc vẫn hiểu điều đó. Thành quả ở phía trước có thể vẫn còn, nhưng cần phân bổ tỷ trọng một cách hợp lý để rủi ro có thể ở mức chấp nhận được trong tình huống xấu.

Trong cuộc chơi này, đôi khi cũng cần thêm một chút may mắn. Còn nếu muốn tìm kiếm lợi nhuận một cách bền vững hơn, trong bối cảnh hiện tại, cơ hội vẫn rất nhiều.