Hose nghẽn lệnh: Lỗi tại ai, xử lý thế nào?

Dự án nâng cấp hệ thống giao dịch tại SGD Chứng khoán TP.HCM (HOSE) đã có từ năm 2012, đến nay vẫn chưa ấn định ngày hoàn thành. Hệ thống hơn 20 tuổi HOSE gặp sự cố liên tiếp suốt 3 tháng qua làm dấy lên nghi ngờ về năng lực quản trị, quản lý công nghệ của ban lãnh đạo. Một số ý kiến cho rằng, đã đến lúc cần chiêu mộ nhân sự cao cấp nước ngoài về "gỡ tắc" HOSE.

Trong lúc đợi HOSE “gỡ tắc”, theo hướng dẫn của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), đã có 10 doanh nghiệp tự nguyện chuyển giao dịch về SGD Chứng khoán Hà Nội (HNX). Giải pháp tình thế này dự kiến kết thúc khi HOSE chuẩn bị xong hệ thống công nghệ, giải quyết hiện tượng nghẽn lệnh.

Mới đây, trong văn bản gửi Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, Bộ Tài chính, UBCKNN, Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) thẳng thắn chỉ ra, tình trạng nghẽn lệnh chứng khoán tại HOSE thể hiện năng lực quản trị, điều hành yếu kém, 20 năm không làm chủ được công nghệ vận hành.

VAFI cho rằng, nguyên nhân của tình trạng trên đến từ công tác bổ nhiệm nhân sự. Một số chức danh chủ chốt trong Ban Điều hành HOSE và Hội đồng quản trị không đạt yêu cầu.

Theo đó, Phó Chủ tịch VAFI Nguyễn Hoàng Hải đề xuất thuê nhân sự giỏi nước ngoài làm Tổng Giám đốc (TGĐ), Phó TGĐ phụ trách IT, giám sát thị trường tại SGD chứng khoán Việt Nam. Những người này cũng phải có khả năng kiêm nhiệm các chức danh quản lý chủ chốt tại HOSE.

Liên quan đến vấn đề này, chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, TTCK Việt Nam đã tăng trưởng quy mô quá lớn trong 2 năm qua. Theo đó, năng lực kỹ thuật, nhân sự cần được nâng cấp với hạ tầng công nghệ thông tin mới, phù hợp.

“Việc mời một TGĐ, nhân sự cao cấp nước ngoài về có lẽ là điều cần thiết, bởi những sàn chứng khoán ở đó đã có hàng trăm năm nay, hoạt động với nhiều kinh nghiệm, kỹ thuật cao. Trong khi TTCK Việt Nam tuy thành lập hơn 20 năm, nhưng vẫn còn non trẻ, năng lực thấp, còn nhiều điều phải học hỏi từ kinh nghiệm quản trị quốc tế”, ông Hiếu nhận định.

Ông Nguyễn Hoàng Hải (Phó Chủ tịch VAFI) cũng cho rằng, việc tuyển chọn người giỏi, người nước ngoài vào các chức danh trên là thông lệ phổ biến trên thế giới. SGD chứng khoán Hongkong, Singapore …có nhiều giai đoạn lịch sử đều thuê người nước ngoài quản lý.

Chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu đặt vấn đề, năng lực kỹ thuật của một sàn chứng khoán rất quan trọng, không thể để xảy ra nghẽn lệnh, ngưng hoạt động hệ thống như hiện nay. Việc cần làm bây giờ là nâng cấp kỹ thuật và năng lực quản trị. Còn, vấn đề chuyển sàn, do doanh nghiệp tự quyết định. Doanh nghiệp chuyển niêm yết, nhưng các sàn có đủ năng lực hấp thụ hay không.

Hiện năng lực hệ thống HNX có thể xử lý 20-30 triệu lệnh/ phiên giao dịch. Hệ thống đảm bảo khả năng xử lý lệnh trong cùng một thời điểm đạt 15.000–20.000 lệnh/giây. Còn hệ thống của HoSE công suất tối đa 900.000 lệnh/phiên.

Ước tính, công suất của HNX lớn gấp 33 lần HOSE. Trước đó, ở những phiên giao dịch hơn 160 triệu cổ phiếu, HNX cho biết mới khai thác khoảng 5-7% năng lực hệ thống.

Trên các diễn đàn chứng khoán, nhà đầu tư liên tục bảy tỏ bức xúc, đặt câu hỏi lớn về trách nhiệm, năng lực lãnh đạo HOSE khi hệ thống giao dịch liên tục gặp sự cố từ tháng 12/2020 đến nay. Nhà đầu tư mong mỏi có câu trả lời, nhận trách nhiệm từ HOSE, và phương hướng khắc phục rõ ràng trong thời gian sớm nhất.