Hơn 400 hãng xe điện đóng cửa, 'bong bóng' ngành ô tô sắp xì hơi?

Việc Trung Quốc kích thích ngành xe điện khiến thị trường này đang xì hơi bong bóng tương tự như mảng bất động sản, và thậm chí có nguy cơ lan sang cả Mỹ, theo tờ Wall Street Journal.

Tesla tuần trước đã giảm giá tại Trung Quốc để tăng doanh số bán hàng tại thị trường xe điện đã quá bão hòa. Vào tháng 7, Tesla và các nhà sản xuất ô tô khác ở Trung Quốc đã đồng ý dừng cuộc chiến giá xe điện, chỉ hủy bỏ lệnh ngừng bắn vài ngày sau đó do lo ngại về chống độc quyền của chính phủ. Trong khi giá thấp hơn có thể mang lại lợi ích cho người tiêu dùng, các nhà sản xuất ô tô ở Trung Quốc đang đổ mực đỏ và phá sản.

Rất nhiều công ty khởi nghiệp xe điện của Trung Quốc đã ra mắt trong thập kỷ qua, được thúc đẩy bởi sự hỗ trợ của chính phủ, bao gồm các ưu đãi dành cho người tiêu dùng và tài trợ trực tiếp. Các nhà sản xuất ô tô tung ra xe điện để hút trợ cấp. Nhà phát triển bất động sản khổng lồ Evergrande Group đã ra mắt đơn vị xe điện khi đế chế bất động sản của họ bắt đầu sụp đổ, nhưng giờ đây đơn vị xe điện cũng đang bị phá sản.

Khoảng 400 doanh nghiệp xe điện tại Trung Quốc đã phải đóng cửa trong vài năm trở lại đây. Xung quanh nhiều thành phố lớn là những “nghĩ địa xe điện” với hàng đống những sản phẩm lỗi thời hoặc của các công ty phá sản. Việc phát triển quá nhanh khiến nhiều dòng xe điện cũ kỹ bị thải loại nhanh chóng khi chưa kịp chạy nhiều cũng như đóng góp cho việc bảo vệ môi trường. Hậu quả là những chiếc xe này bị bỏ hoang không được xử lý, gây ô nhiễm môi trường hơn.

Cuộc chạy đua ngành xe điện quá ồ ạt hiện nay đang làm giảm những ưu thế về khí thải nhà kính của mảng này. Các nhà máy sẽ phải tốn nhiều năng lượng hơn để chế tạo, các mỏ khai khoáng kim loại quý sẽ phải nâng công suất hơn. Trong khi đó, sản phẩm xe điện chỉ ra mắt được vài năm là bị vứt bỏ, nhường chỗ cho dòng ô tô mới, gây lãng phí và ô nhiễm môi trường.

Mặc dù ắc quy đã qua sử dụng của xe điện chứa những thành phần quý giá như Niken, Lithium hay Cobalt, vốn có thể tái chế để giúp ngành này thân thiện môi trường hơn. Thế nhưng, chi phí tái chế đắt đỏ cũng như sự cạnh tranh sống sót giành thị phần hiện nay khiến chẳng hãng nào thèm quan tâm. Trước tình hình trên, chính phủ Trung Quốc đã nới lỏng trở lại chính sách ưu đãi thuế cho ngành xe điện để giảm bớt căng thẳng trên thị trường.

Tuy nhiên, các nhà sản xuất ô tô đang phải giảm giá để bán những chiếc xe mà họ được yêu cầu sản xuất, điều này đang làm giảm lợi nhuận. Quy định về xe điện của Trung Quốc tương tự như quy định do California và Chính quyền Biden áp đặt, đồng thời đặc biệt trừng phạt các nhà sản xuất ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch truyền thống của phương Tây.

Bất chấp điều đó, các hãng xe vẫn giảm giá kịch liệt khi sản lượng nguồn cung xe điện quá dư thừa sau những năm tháng được hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi.

Giờ đây, để tồn tại và giải quyết sản lượng tồn, họ buộc phải giảm giá sản phẩm dù bị xói mòn lợi nhuận, điều mà ngay cả thương hiệu lớn như Tesla cũng đang phải làm.

Hãng xe điện liên doanh của Volkswagen tại Trung Quốc trong tháng 8/2023 đã phải giảm giá 8.200 USD cho dòng ID 6 X, trong khi GM Chevrolet thì giảm giá hơn 25% xe điện của mình tại thị trường này. Dù xe điện hiện chiếm đến 1/3 tổng doanh số ô tô bán mới tại Trung Quốc nhưng lượng cung đang vượt quá xa so với nhu cầu thực tế. Thậm chí khoảng cách này sẽ còn kéo rộng hơn nữa khi nền kinh tế giảm tốc, đối mặt với nhiều thách thức khiến nhu cầu tiêu dùng yếu.

Các chuyên gia nhận định ngành xe điện của Trung Quốc đang gặp thách thức chẳng kém gì mảng bất động sản của nước này. Chính quyền Bắc Kinh đã kích thích bằng cách bơm vốn gia tăng sản lượng xe điện để rồi giờ đây ngồi giải quyết tình trạng mất cân bằng cung cầu, tương tự như thị trường bất động sản thừa mứa những thị trấn ma chẳng ai ở. Tệ hơn, sự xì hơi này có nguy cơ lan sang cả Mỹ.

Hãng nghiên cứu Cox Automotive mới đây cho hay lượng tồn kho xe điện bình quân ở Mỹ đã lên đến tương đương 103 ngày cung ứng, tức cao gấp đôi so với ô tô chạy xăng. Chính điều này đã khiến hàng loạt các hãng xe và nhà môi giới phải giảm giá để giải quyết lượng cung dư thừa.

Báo cáo của Cox cho thấy mức giá xe điện bình quân mà người Mỹ phải trả hiện đã thấp hơn 20% so với năm ngoái, xuống còn 53.438 USD/chiếc, do cuộc chiến dìm giá mà Tesla khơi mào.

Ford hiện cũng đã phải hạ mức sản lượng mục tiêu xe điện do thua lỗ cùng tồn kho gia tăng. Tính đến tháng 6/2023, Ford đã tồn kho 116 ngày cung ứng cho dòng xe điện Mustang Mach E.

Hãng GM cũng tồn kho đến hơn 100 ngày cung ứng với dòng xe điện Hummer của mình bất chấp nền kinh tế Mỹ đang dần hồi phục trở lại hậu đại dịch. Sự thua lỗ trong mảng xe điện khiến nhiều tập đoàn xe hơi xem xét nâng giá ô tô xăng nhằm bù đắp lợi nhuận trong cuộc chiến này.

Một số hãng như Stellantis thì dịch chuyển nhà máy sản xuất xe tải Ram 1500 từ ngoại ô Detroit sang Mexico nhằm hạ chi phí dù điều này có thể khiến sản phẩm của hãng không đủ tiêu chuẩn nhận khoản hỗ trợ từ Đạo luật chống lạm phát (IRA).

Không dừng lại ở đó, lãi suất tăng cao khiến các hãng xe ngày một khó khăn hơn trong việc vay nợ và thanh toán các khoản tín dụng. Điều này dẫn đến việc nhiều công ty không thể mở rộng sản xuất để kiếm lời như kế hoạch và thậm chí đi đến phá sản vì vỡ nợ.

Gần đây nhất, hãng Lordstown Motors đã nộp đơn phá sản vào tháng 6/2023. Hãng Nikola Corp thì cảnh báo về khả năng có thể tiếp tục tồn tại đến hết năm nay.

Thất bại trong kinh doanh là điều không thể tránh khỏi trong một nền kinh tế năng động, nhưng chính phủ sẽ phải chịu trách nhiệm chính về sự tàn phá do quá trình chuyển đổi xe điện bắt buộc phải chịu - và thiệt hại có thể chỉ mới bắt đầu.