Học giả Ấn Độ ca ngợi vai trò và đóng góp của Việt Nam trong vấn đề Biển Đông và ASEAN

Học giả Ấn Độ SD Pradhan nhấn mạnh vai trò trung tâm của Việt Nam trong việc giải quyết các thách thức của ASEAN và vấn đề Biển Đông.

ASEAN trước muôn trùng thách thức

Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thành lập với mục tiêu "duy trì và tăng cường hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực", và Biển Đông cũng nằm trong số đó.

Điều này ngụ ý rằng, khu vực cần phải loại bỏ các mối đe dọa và xây dựng môi trường phải thuận lợi cho việc "tăng trưởng kinh tế bền vững, thịnh vượng chung và tiến bộ xã hội".

Theo Điều 1.8, ASEAN được kỳ vọng sẽ ứng phó hiệu quả với tất cả các mối đe dọa, bao gồm cả thách thức truyền thống và phi truyền thống, cũng như hoạt động trên các nguyên tắc hợp tác, cam kết chung và trách nhiệm tập thể để bảo vệ môi trường hài hòa và thịnh vượng của khu vực.

Tuy nhiên, các thách thức của ASEAN đã tăng lên rất nhiều trong thời gian gần đây, nổi bật là vấn đề Biển Đông.

Căng thẳng trên Biển Đông đang ngày càng gia tăng bởi các cuộc xung đột Mỹ-Trung, các cuộc diễn tập quân sự mạo hiểm Đài Loan-Trung Quốc, việc Trung Quốc khẳng định yêu sách đối với đường lưỡi bò phi pháp, nhắm vào tàu thuyền của các bên tranh chấp, cản trở hoạt động của các nước khác trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế, xây dựng các đảo nhân tạo trong các khu vực tranh chấp và lắp đặt vũ khí quân sự trên đó.

Đối với Trung Quốc, Biển Đông là cơ sở quan trọng để nước này mở rộng ảnh hưởng hơn nữa, thậm chí tới Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.

Trung Quốc cũng đang phá hủy hệ sinh thái của khu vực bằng cách liều lĩnh tạo ra các đập và đê trên sông Mekong để kiểm soát dòng chảy của nước và sử dụng sức mạnh này để cưỡng chế các nước hạ nguồn.

Bên cạnh đó, Trung Quốc đang sử dụng sức mạnh kinh tế để chia rẽ ASEAN. Tác động tiêu cực nghiêm trọng của đại dịch Covid-19 đối với nền kinh tế của các nước thành viên rất rõ ràng.

Tác động toàn cầu thậm chí còn tạo ra những điều kiện bất lợi hơn cho chủ nghĩa đa phương do ở Đông Nam Á vốn đã nảy sinh các chế độ hướng nội, dân tộc chủ nghĩa và dân túy ở nhiều nước.

Nỗ lực của Việt Nam

Những nhân tố trên đặt ra không ít thách thức cho ASEAN.

Năm 2020 - năm Việt Nam đảm nhận vai trò Chủ tịch, ASEAN đã giải quyết khéo léo một số vấn đề.

Trung Quốc được cho là đang chia rẽ ASEAN thông qua cách tiếp cận lôi kéo bằng sức mạnh quân sự và kinh tế. Một ASEAN bị chia rẽ đã đặt ra thách thức nghiêm trọng khi Việt Nam đảm nhận cương vị Chủ tịch.

Với chủ đề “ASEAN 2020: Gắn kết và chủ động thích ứng”, Việt Nam đã nhấn mạnh “sự cần thiết của việc tăng cường sự thống nhất, hợp tác và đoàn kết của ASEAN, hội nhập kinh tế, để giải quyết những thách thức do những thay đổi nhanh chóng trong bối cảnh khu vực và toàn cầu mang lại”.

Tuyên bố của Việt Nam tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 đã phản ánh việc đoàn kết khu vực là điều rất cần thiết. Đó được coi là một thành tựu đáng kể trong bối cảnh kể từ năm 2012, không có tuyên bố chung nào được đưa ra.

Việt Nam đã nỗ lực trong vài năm qua để đảm bảo rằng, khu vực này phải được điều chỉnh bởi luật pháp và chuẩn mực quốc tế.

Việt Nam cũng mạnh dạn tái khẳng định Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) là cơ sở để xác định các quyền hàng hải, quyền chủ quyền, quyền tài phán và lợi ích hợp pháp đối với các vùng biển, và Công ước quan trọng này đã đặt ra khuôn khổ pháp lý cho việc thực hiện hoạt động hàng hải cả trên biển và đại dương.

Đồng hành chống dịch Covid-19

Việt Nam với tư cách là Chủ tịch ASEAN năm 2020 cũng đã có một số bước đi kịp thời để đối phó với đại dịch Covid-19. Vào giữa tháng 2/2020, Việt Nam đã cảnh báo nguy cơ của SARS-CoV-2 và kêu gọi hợp tác khu vực và quốc tế.

Sau đó, Việt Nam đã tổ chức trực tuyến Hội nghị cấp cao đặc biệt ASEAN+3 về ứng phó Covid-19 và yêu cầu các nước thực hiện các bước cần thiết để phòng chống đại dịch, cùng các bên nhất trí trao đổi kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau về vật tư y tế.

Ngoài ra, Việt Nam đã tham gia một số cuộc họp trực tuyến cùng cộng đồng quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm cũng như đề xuất các biện pháp đối phó với đại dịch, thành lập Quỹ Ứng phó ASEAN với Covid-19.

Việt Nam cũng cung cấp các thiết bị y tế và đồ bảo hộ cần thiết, không chỉ trong khu vực mà còn đến các nước ở châu Á, châu Âu, châu Mỹ. Quốc gia Đông Nam Á nổi lên như một mô hình kiểm soát dịch bệnh hiệu quả với rất ít ca bệnh trong cả nước.

Sự hỗ trợ của Chủ tịch ASEAN 2020 đối với các quốc gia khác cho thấy rằng, Việt Nam coi trọng trách nhiệm quốc tế một cách bình đẳng, không chỉ quan tâm đến lợi ích quốc gia của mình.

Kiên định vai trò trung tâm của ASEAN

Trên trường quốc tế, Việt Nam đã thành công trong việc thúc đẩy hợp tác đa phương, tôn trọng các đối tác và cam kết thực hiện một loạt chính sách chu toàn, phù hợp với các cách thức, phương tiện và mục đích của tất cả các bên liên quan. Điều này khiến cho sự hợp tác giữa các quốc gia được thắt chặt thêm.

Trong bối cảnh cuộc khủng hoảng đang bao trùm khắp thế giới, mục tiêu của Việt Nam khi giữ cương vị Chủ tịch của ASEAN là duy trì sự thống nhất của ASEAN bất chấp những thách thức vẫn còn tồn tại.

Điều này không chỉ phản ánh khả năng lãnh đạo và trình độ ngoại giao cao, mà còn thể hiện sự sắc sảo và nhận thức về giá trị của ASEAN cũng như những hạn chế của khối.

Tình hình khu vực vẫn còn nhiều bấp bênh và điều này đòi hỏi ASEAN phải xử lý khéo léo. Sự nhất quán của Việt Nam trong việc phản đối Trung Quốc có ý định song phương hóa vấn đề Biển Đông với các nước có yêu sách riêng lẻ đã nhận được sự tôn trọng từ các thành viên ASEAN khác.

Dù Việt Nam có giữ ghế Chủ tịch hay không, các thành viên khác đều hướng tới những động thái của Việt Nam để làm theo.

Bên cạnh Kế hoạch tổng thể về Cộng đồng ASEAN 2025, các cuộc đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) đang đạt đến giai đoạn quan trọng, cần sự lãnh đạo mạnh mẽ của Việt Nam để có một cuộc đàm phán có ý nghĩa với Trung Quốc trên cơ sở bình đẳng.

Chủ đề năm nay của ASEAN “Chúng ta quan tâm, Chúng ta chuẩn bị, Chúng ta thịnh vượng” đòi hỏi những nỗ lực chung để theo đuổi kế hoạch hành động và khai thác các cơ hội, đồng thời lưu ý những thách thức mà ASEAN phải đối mặt trong kịch bản hiện tại.

Kể từ năm ngoái, Việt Nam đã nổi lên với tư cách là “nhà lãnh đạo trên thực tế” của các quốc gia Đông Nam Á, được ghi nhận bởi chính sách ngoại giao của Việt Nam, cùng với việc hỗ trợ các nước khác trong thời kỳ đại dịch Covid-19.

Vì lợi ích hòa bình và thịnh vượng của khu vực, Việt Nam mong muốn tiếp tục giúp đỡ ASEAN, đối thoại với các đối tác, thực hiện khéo léo các bước trong HĐBA LHQ và kiên quyết đối phó với các yêu cầu phi lý của Trung Quốc.

ASEAN cũng cần hợp tác với các nước khác trong sáng kiến Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, trong đó vai trò của ASEAN sẽ là trung tâm. Điều này tương tự như Tài liệu quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Không chỉ có uy tín trong ASEAN, Việt Nam còn có uy tín trong mắt các cường quốc bên ngoài như Mỹ, Nga và Trung Quốc, nhờ khả năng đan xen hợp lý giữa việc phản đối những đòi hỏi bất chính để bảo vệ vững chắc chủ quyền của mình, đồng thời duy trì quan hệ hợp tác có lợi đôi bên để tránh xung đột.

Với kinh nghiệm và khả năng gánh vác, Việt Nam có thể sẽ có nhiều đóng góp đáng kể trong vấn đề hòa bình và ổn định ở Biển Đông, cũng như ở khu vực Đông Nam Á.

(theo Times of India)