Hoàn thiện pháp lý về tiền ảo - Phải có ứng xử phù hợp

Xoay quanh vấn đề quản lý tiền ảo, tài sản ảo, để đảm bảo lợi ích tốt nhất cho quốc gia, đồng thời hạn chế những tác động tiêu cực, theo chuyên gia, phải có ứng xử phù hợp…

Sự phổ biến nhanh chóng về tiền ảo, tài sản ảo đã và đang đặt ra những vấn đề chưa từng có đối với các tiêu chuẩn, quy định về tài sản, thị trường tài chính, thuế và yêu cầu quản lý kiểm soát rủi ro.

Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, việc thiếu khung pháp lý quản lý, đi cùng với sự phát triển nóng của thị trường này đã dẫn đến số nạn nhân bị lừa đảo liên quan đến tiền ảo, tài sản ảo gia tăng báo động.

Thực tế, theo thống kê của cơ quan chức năng, lừa đảo đầu tư tiền ảo, tài sản ảo chiếm tới 2/3 số vụ lừa đảo trên mạng. Và đã có những người bị mất hàng chục tỷ đồng vì thiếu hiểu biết khi đầu tư vào tiền ảo, tài sản ảo.

Chưa kể, việc thiếu khung pháp lý quản lý đối với các sản phẩm công nghệ này cũng gây ra sự lúng túng cho các tổ chức, cá nhân và cơ quan Nhà nước áp dụng quy định pháp luật trong một loạt các lĩnh vực khác như: đầu tư, kinh doanh, hình sự, hành chính…

Theo các chuyên gia, tiền ảo, tài sản ảo là xu thế chung không thể đảo ngược của thế giới, việc đưa sản phẩm công nghệ này vào hành lang quản lý là tất yếu. Nhất là khi năm 2023, lực lượng đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF) đã đưa Việt Nam vào danh sách giám sát tăng cường (còn gọi là danh sách xám). Đồng thời, đưa ra 17 khuyến nghị hành động đối với Việt Nam để giải quyết các thiếu hụt trong cơ chế phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Do đó, việc định hình cơ hội và thách thức do tiền ảo, tài sản ảo mang lại, từ đó tạo ra luật chơi, khuôn khổ cho sản phẩm công nghệ này là đòi hỏi khách quan và cấp thiết. Nếu phát triển và khai thác tốt các nền tảng giao dịch, Việt Nam không chỉ có thể tăng thu cho ngân sách Nhà nước, ngăn chặn thất thoát các nguồn lực về tài chính và trí tuệ ra nước ngoài mà còn thúc đẩy môi trường đổi mới sáng tạo thuận lợi, khuyến khích các sản phẩm, dịch vụ công nghệ mới ra đời, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Nhìn nhận về thực tế đã nêu mới đây, ông Đỗ Ngọc Quỳnh - Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam cho rằng, với câu chuyện quản lý tiền ảo, tài sản ảo hiện nay Việt Nam muốn thờ ơ, né tránh cũng không được mà phải có sự lựa chọn mang tính chiến lược.

“Làm sao để có lợi ích quốc gia tốt nhất, đồng thời hạn chế những tác động tiêu cực. Nếu tận dụng tốt nguồn vốn, nguồn lực này trong xã hội chắc chắn rất tốt cho nền kinh tế”, vị chuyên gia này nhấn mạnh.

Theo ông Quỳnh, cách nhìn của cơ quan quản lý Nhà nước ở nhiều nước về quản lý tiền ảo, tài sản ảo hiện rất tích cực, song hầu hết chính phủ các nước đều khá lúng túng. Vì vậy, các chính phủ phải có ứng xử phù hợp vì nếu không sẽ tác động trực tiếp vào chủ quyền quan trọng nhất là chủ quyền quốc gia về tiền tệ.

“Đó là điều chúng ta phải rất chia sẻ với các cơ quan quản lý Nhà nước”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Gợi mở chính sách để quản lý tiền ảo, tài sản ảo trong thời gian tới, ông Quỳnh dẫn lại câu chuyện quản lý USD.

“Khi đất nước mới mở cửa, chính sách tiền tệ quốc gia là không cho phép bất kỳ một loại ngoại tệ nào được phép thanh toán, chống tình trạng đô la hóa. Tuy nhiên, Việt Nam mới mở cửa đang cần vốn nên đã ra chính sách cho người dân được giữ USD, được gửi vào ngân hàng bằng đồng USD, nhưng không được dùng USD để thanh toán trong nền kinh tế. Như vậy, Việt Nam coi USD như một loại tài sản. Nếu bây giờ áp dụng tương tự như vậy ở Việt Nam với VA, cụ thể như với Bitcoin… thì có được không?”, ông Quỳnh đặt vấn đề.

Đồng quan điểm, một số ý kiến cũng cho rằng, cơ quan quản lý nên học hỏi kinh nghiệm quốc tế, công nhận tiền kỹ thuật số, tiền ảo là tài sản. Với đặc thù riêng biệt, việc công nhận tài sản đi kèm điều kiện bắt buộc như điều kiện của nhà cung cấp tiền kỹ thuật số phải được cho phép hoạt động tại Việt Nam. Sau khi công nhận là tài sản, cơ quan chức năng từng bước quy định cách thức giao dịch.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam - Phan Đức Trung, tiền ảo, tài sản ảo là xu thế chung không thể đảo ngược của thế giới, việc cấm tiền ảo, tài sản ảo là không khả thi. Thay vào đó, cần phải nhanh chóng ban hành các quy định quản lý tiền ảo, tài sản ảo và nhà cung cấp tài sản ảo phù hợp với tiêu chuẩn phòng, chống rửa tiền.

Liên quan đến vấn đề quản lý tiền ảo, tài sản ảo, trước đó, ngày 23/2/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ - Lê Minh Khái đã ký Quyết định 194/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, nhằm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xám của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF).

Tại văn bản này, Chính phủ giao Bộ Tài chính phối hợp với bộ, ngành liên quan xây dựng khung pháp lý để cấm hoặc điều chỉnh đối với tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo; đồng thời chứng minh việc thực thi các quy định bao gồm các biện pháp đảm bảo tuân thủ. Thời hạn thực hiện trong tháng 5/2025.

Được biết, mặc dù Luật Phòng, chống rửa tiền 2022 đã có hiệu lực từ 01/3/2023, nhưng các tổ chức tín dụng, các cơ quan Nhà nước vẫn còn lúng túng trong việc xử lý các hành vi có liên quan đến tiền ảo, tài sản ảo.