Hiểu thế nào là “sếu đầu đàn”?

Chúng ta cần có chính sách riêng biệt cho các “sếu đầu đàn” - các doanh nghiệp có năng lực trí tuệ và công nghệ cao, cung cấp các sản phẩm, dịch vụ thiết yếu và mũi nhọn của nền kinh tế.

Đó là khẳng định của Luật sư Nguyễn Tiến Lập, Văn phòng Luật sư NH Quang và Cộng sự, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam khi trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp.

-Như ông nói, chính sách riêng biệt dành cho các “sếu đầu đàn” là điều nên làm, thưa ông?

Tôi muốn mở rộng vấn đề ra phạm vi rộng hơn. Đây là cách tiếp cận có thể đã có và từng đúng một thời mà người ta nói là chính sách phát triển của nước Nhật.

Tuy nhiên, tôi muốn lưu ý rằng khi đó, tính khu trú của nền kinh tế quốc dân khá rõ và nó đòi hỏi mỗi quốc gia phải có lực lượng kinh tế của riêng mình để cạnh tranh trong xuất khẩu với nước khác.

Còn ngày nay, trong thời đại toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế sâu rộng, tôi e rằng không còn khái niệm doanh nghiệp quốc gia cùng với thị trường nội địa nguyên nghĩa.

Thay vào đó, mỗi doanh nghiệp cần là doanh nghiệp toàn cầu, có thể đa sở hữu, bao gồm cổ đông trong nước và nước ngoài và với thị trường ở mỗi nước cũng vậy, đó luôn luôn là một bộ phận của thị trường toàn cầu.

Chẳng hạn, anh là người Việt tạo nên doanh nghiệp của anh nhưng sau đó lại bán cho người nước ngoài, trong khi cũng người Việt khác có tiền lại tìm cách mua doanh nghiệp khác của người nước ngoài. Như vậy, sở hữu doanh nghiệp luôn luôn có thể biến đổi và nó không nói lên điều gì tại một thời điểm.

Có chăng, đó là nhìn về tầm trung và dài hạn, làm sao để ngày càng có nhiều doanh nghiệp được sở hữu bởi người Việt, dù là tạo lập hay mua lại. Nói như thế có nghĩa là sẽ không có bối cảnh các doanh nghiệp Việt tạo thành một đàn chim có sự dẫn dắt, lãnh đạo của con đầu đàn để hợp sức cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài. Mà bức tranh thực tế là các doanh nghiệp sẽ cạnh tranh với nhau, không quan trọng đó là sở hữu của ai.

-Trên thực tế, hiện nay doanh nghiệp nhà nước đang đòi quyền tự chủ kinh doanh, trong khi đó doanh nghiệp tư nhân lại mong muốn được đối xử công bằng như với DNNN. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Theo quan sát và nghiên cứu của tôi, đúng là có thực tế đó. Doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đòi quyền tự chủ đối với cơ quan chủ quản bởi họ muốn tồn tại và phát triển theo đúng các quy luật tự nhiên của đời sống doanh nghiệp mà không phải chỉ cái tên. Những cán bộ lãnh đạo, quản lý DNNN đang phải chịu áp lực rất lớn vì anh không chỉ phải thắng về mặt kinh doanh mà còn phải đúng trong tuân thủ mọi quy định pháp luật.

Tuy nhiên, các quy định pháp luật không chỉ thiếu nhất quán, rõ ràng mà còn chậm đổi mới để theo kịp đời sống thị trường. Có nghĩa rằng ngay cả khi thắng thì anh vẫn có thể bị kết án do làm sai. Điều này có thể dẫn đến việc toàn bộ ban lãnh đạo của một doanh nghiệp bị loại bỏ và hậu quả là doanh nghiệp rơi vào khủng hoảng.

Còn việc doanh nghiệp tư nhân than phiền về sự thiếu công bằng trong ứng xử chính sách của Nhà nước thì theo tôi là thực tế khó tránh. Lý do là bởi không có ông chủ sở hữu nào lại muốn doanh nghiệp do mình đầu tư và quản lý thất bại cả, do đó sự ưu ái của Nhà nước đối với các DNNN là đương nhiên và đó là cách tiếp cận chủ quan.

Trong giai đoạn mới chuyển đổi trước đây, cũng có lý do khách quan, đó là nhiều DNNN phải gánh vác các nhiệm vụ chính trị hay công ích. Tuy nhiên, nếu như vậy thì cần phân loại đó là các đơn vị cung ứng dịch vụ công mà không thể coi là doanh nghiệp được.

Cho nên, để có một cách ứng xử đúng đắn và hài hoà thì theo tôi có hai giải pháp cơ bản:

Thứ nhất, nếu xác định DNNN có chức năng kinh doanh thì áp dụng mô hình quản trị doanh nghiệp của Chính phủ Singapore, theo đó DNNN buộc phải hoàn toàn cạnh tranh tự do theo cơ chế thị trường, đặc biệt nên thuê các quản lý đứng đầu và cấp cao là người nước ngoài để bảo đảm sự đối xử với họ tuân theo theo hợp đồng và thông lệ giảm quốc tế.

Thứ hai, giảm thiểu số lượng và quy mô DNNN xét theo nghĩa sử dụng các nguồn lực đầu tư, phát triển của quốc gia, song hành với đó là sự minh định rõ ràng chức năng của DNNN, là kinh doanh hay thực hiện nhiệm vụ chính trị, công ích.

-Còn với các “sếu đầu đàn” thì sao, thưa ông? Làm thế nào để các "sếu đầu đàn" hoạt động hiệu quả và phát huy vai trò dẫn dắt?

Tôi hoàn toàn chia sẻ và đồng tình quan điểm Nhà nước cần quan tâm phát triển những ngành, lĩnh vực trọng tâm hay mũi nhọn để xây dựng hạ tầng thiết yếu của nền kinh tế, bảo đảm an ninh chính trị và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Chẳng hạn, các siêu cường như Mỹ, Trung Quốc đang cạnh tranh quyết liệt trong vấn đề phát triển công nghiệp chip bán dẫn nội địa hay sản xuất nguyên liệu dược phẩm.

Vấn đề ở chỗ, Nhà nước sẽ thực thi chính sách đó bằng cơ chế doanh nghiệp, giao đơn hàng cho doanh nghiệp thực hiện nhưng không nhất thiết phải là DNNN mà bất cứ doanh nghiệp nội địa nào có năng lực, và triển khai bằng cơ chế hợp đồng một cách sòng phẳng và minh bạch.

Như vậy, cách hiểu “sếu đầu đàn” của tôi không phải là doanh nghiệp siêu lớn, có doanh thu khổng lồ mà là doanh nghiệp có năng lực trí tuệ và công nghệ cao, cung cấp các sản phẩm, dịch vụ thiết yếu và mũi nhọn của nền kinh tế.

- Xin cảm ơn ông!