Hiệp hội Ngân hàng lý giải nguyên nhân nợ xấu vay tiêu dùng tăng cao

Theo lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước và Hiệp hội Ngân hàng, việc vay tiền rồi trốn nợ, quỵt nợ khiến công tác thu hồi nợ tín dụng tiêu dùng trở thành vấn đề nhức nhối và cần có giải pháp cụ thể để giảm tình trạng này.

Nợ tín dụng tiêu dùng đạt khoảng 2,703 triệu tỷ đồng trong 9 tháng

Tại hội thảo “Thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng của các tổ chức tín dụng và vấn đề thu hồi nợ hiện nay" do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) tổ chức ngày 16/11, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Nguyễn Quốc Hùng cho biết, tỷ lệ nợ xấu trong lĩnh vực cho vay tiêu dùng vẫn còn cao.

Theo báo cáo của Hiệp hội Ngân hàng, đến cuối tháng 9/2023, toàn hệ thống có 84 tổ chức tín dụng triển khai hoạt động tín dụng tiêu dùng, trong đó có 15 công ty tài chính tiêu dùng. Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế khoảng 12,749 triệu tỷ đồng, trong đó tín dụng tiêu dùng của toàn hệ thống đạt khoảng 2,703 triệu tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 21,2% tổng dư nợ nền kinh tế.

Từ đầu năm đến nay, tình hình kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn và nền kinh tế toàn cầu diễn biến phức tạp, khó lường dẫn đến hoạt động cho vay nói chung và đặc biệt là cho vay tiêu dùng nói riêng gặp nhiều thách thức với tỷ lệ tăng trưởng thấp.

Tỷ lệ nợ xấu trong tín dụng tiêu dùng toàn hệ thống có xu hướng gia tăng khoảng gần 3,7% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng, trong khi từ năm 2018 đến năm 2022, tỷ lệ nợ xấu này chỉ trên/dưới 2%. Thậm chí tỷ lệ nợ xấu của các công ty tài chính có nguy cơ tăng trên 15%, nhiều công ty lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao.

Hệ lụy từ việc hoạt động cho vay tiêu dùng bị biến tướng

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nợ xấu cho vay tiêu dùng ngày càng tăng cao, ông Nguyễn Quốc Hùng nhận định, ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm mà chưa có chế tài xử lý.

"Nhiều khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ, thậm chí cán bộ công ty đến đòi nợ hoặc nhắc nợ thì chống đối, tố cáo, vu khống cán bộ dùng biện pháp manh động để đòi nợ đến chính quyền. Các hội nhóm rủ nhau 'bùng nợ' tràn lan trên mạng xã hội kéo theo nhiều hệ lụy cho các tổ chức tín dụng nhưng không bị xử lý", đại diện Hiệp hội Ngân hàng chia sẻ.

Tất cả những điều trên làm cho hoạt động thu hồi nợ, đặc biệt là nợ tín dụng tiêu dùng của tổ chức tín dụng gặp rất nhiều khó khăn, một số tổ chức tín dụng buộc phải chủ động cắt giảm danh mục cho vay tiêu dùng, tránh nợ xấu tiếp tục phát sinh.

Liên quan đến vấn đề này, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cũng chia sẻ, việc vay vốn xong trốn nợ, quỵt nợ vẫn đang là vấn đề nhức nhối.

Một thực tế khác, đó là việc hiện tại có nhiều công ty tài chính trá hình, nhập nhằng giữa tổ chức không được hoạt động cho vay và các tổ chức được cấp phép hoạt động chính thức.

Ông Tú cho rằng những vấn đề này cần được giải quyết, cần có quy định nếu không bản thân các công ty tài chính thức bị lấn át, bị mất niềm tin của thị trường.

Phó Thống đốc nhấn mạnh đây là những vấn đề đáng lưu tâm cần sớm giải quyết để lấy lại niềm tin trong hoạt động kinh doanh cho các công ty tài chính, các tổ chức tín dụng, khơi thông dòng vốn tín dụng, đẩy mạnh cho vay tiêu dùng.

Đẩy nhanh tiến độ luật hóa về nghĩa vụ "vay - trả"

Tại hội thảo, bàn về giải pháp cho an toàn tín dụng tiêu dùng ông Bùi Đức Tài, Phó cục trưởng Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) đề nghị, Hiệp hội Ngân hàng hướng dẫn, khuyến khích các ngân hàng, tổ chức tín dụng thành viên tăng cường các hoạt động tuyên truyền cho các nhân viên ngân hàng, tổ chức tín dụng trong chấp hành các quy định của pháp luật và ngành ngân hàng và chấp hành nghiêm các quy định về bảo mật dữ liệu, thông tin cá nhân liên quan.

Rà soát, khắc phục sơ hở trong quy định, quy trình nghiệp vụ liên quan đến hoạt động của các bộ phận thu hồi nợ, xử lý nợ xấu. Nghiêm cấm các hành vi ký kết các hợp đồng biến tướng với các doanh nghiệp khác để giải ngân cho vay, mua bán nợ, đòi nợ thuê và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Các đại biểu cũng đề xuất cần truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên các trang mạng xã hội (Facebook, Zalo…) để tẩy chay các hành động vay tiền rồi sau đó cố tình không trả nợ cho ngân hàng, công ty tài chính. Đồng thời lên án hiện tượng bùng nợ, lập hội nhóm cùng nhau trốn nợ.

Một trong những giải pháp quan trọng để có thể xử lý hiệu quả những bất cập trên được các đại biểu đưa ra đó là đẩy nhanh tiến độ luật hóa. Luật và các văn bản pháp quy dưới luật cần có quy định về trách nhiệm của cá nhân vay vốn (người tiêu dùng sử dụng dịch vụ tài chính), về nghĩa vụ “vay - trả” và điều kiện để được bảo vệ quyền lợi chính đáng trong vai trò người sử dụng dịch vụ (người tiêu dùng).

Ngân hàng Nhà nước và các bộ, ngành phối hợp nghiên cứu xây dựng cơ sở hành lang pháp lý đối với mảng cho vay tiêu dùng theo mô hình công ty fintech, app online...

Ngoài ra, cần nghiên cứu xây dựng hành lang pháp lý cho phép các tổ chức thu hồi nợ trung gian chuyên nghiệp hoạt động thu hồi nợ, hỗ trợ các tổ chức tín dụng trong quá trình cho vay tiêu dùng…

Về phía nhà điều hành, Phó Thống đốc Đào Minh Tú cho biết, dưới góc độ của cơ quan quản lý, Ngân hàng Nhà nước sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức tín dụng phát triển hoạt động cho vay tiêu dùng lành mạnh. Ngân hàng Nhà nước tiếp tục rà soát, kịp thời hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng nói chung và các công ty tài chính nói riêng. Khuyến khích các tổ chức tín dụng ứng dụng khoa học công nghệ, phát triển các sản phẩm cho vay tiêu dùng.