Hiệp định thương mại tự do VN - EU: những ngành hàng nào sẽ hưởng lợi?

Nhiều cơ hội mở ra cho thương mại, đầu tư VN khi Hiệp định thương mại tự do VN - EU (EVFTA) và Hiệp định bảo hộ đầu tư (IPA) được ký kết chính thức vào ngày 30-6.

Xuất khẩu giày dép sang EU của Tập đoàn Thái Bình (TBS Group) - Ảnh:T.V.N.

Ông Trần Tuấn Anh - Bộ trưởng Bộ Công thương - đã khẳng định như vậy khi trao đổi với báo chí vào cuối ngày 25-6, ngay sau khi Liên minh châu Âu (EU) thông qua 2 hiệp định này.

Ông Tuấn Anh nói: Đến nay, VN đã ký kết 12 Hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có nhiều FTA thế hệ mới, nhưng EVFTA có nhiều khác biệt, có vai trò rất quan trọng với nền kinh tế VN. Và khi VN đạt được một trình độ nhất định, hiệp định này sẽ giúp sản phẩm, dịch vụ của VN cạnh tranh được ở châu Âu, tham gia chuỗi giá trị.

* Sự khác biệt của EVFTA là gì và có ý nghĩa như thế nào với VN, thưa ông?

- Khác với các FTA khác, EVFTA yêu cầu mở cửa thị trường với gần như 100% dòng thuế sẽ được cắt giảm thuế quan trong vòng 7 năm. Ngay sau năm 2020, hơn 85% dòng thuế sẽ về 0 - chiếm tới 70% kim ngạch xuất khẩu của VN sang EU.

Không chỉ cắt giảm thuế quan, đây là hiệp định rất toàn diện, trải rộng từ hàng hóa, đầu tư, mua sắm chính phủ, phòng vệ thương mại, sở hữu trí tuệ... Do đó, EVFTA không chỉ tạo điều kiện để nâng cao kim ngạch hai chiều mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, giúp chúng ta tham gia chuỗi giá trị mới. Châu Âu là đối tác quan trọng cả vốn, công nghệ nên tôi tin rằng quan hệ sẽ rất căn bản, quan trọng trong chiến lược của hai bên.

Cùng các FTA khác, như CPTPP, hiệp định này sẽ cộng hưởng, tạo nên sự phát triển mang tính đột biến, nền tảng để hướng tới phát triển, tiến bộ xã hội, giúp chúng ta hoàn thiện khuôn khổ luật pháp, thể chế. Với EVFTA, vị thế của VN cũng sẽ mạnh lên nhiều, trở thành quốc gia có trách nhiệm...

* Những ngành hàng nào của VN sẽ được hưởng lợi nhiều nhất?

- Dù EU chưa phải là đối tác thương mại lớn nhất (với kim ngạch là 42 tỉ USD) nhưng mức độ tăng trưởng cao (17% năm 2018) và tính tương tác, bổ sung rất lớn, rất rộng nên dư địa cho hợp tác, xuất khẩu là rất có ý nghĩa. Đó là toàn bộ sản phẩm xuất khẩu chính được hưởng ưu đãi thuế, thuận lợi hóa thương mại.

Đây đều là ngành mũi nhọn của ta như nông sản: gạo, cà phê, mật ong, chăn nuôi, hoa quả, thủy sản... đều hưởng ưu đãi từ năm đầu. Tiếp đó dệt may, da giày, đồ gỗ, tin học và ngành mới như ôtô, hóa dầu sẽ được nhiều ưu đãi các năm tới.

Tính toán sơ bộ cho thấy đến năm 2020, nếu thực hiện hiệp định, tăng trưởng xuất khẩu vào châu Âu sẽ đạt mức 20%. Năm 2025 và 2030 có thể tăng trưởng 80%, thúc đẩy tăng trưởng GDP mạnh mẽ.

Ngoài ra là tính cộng hưởng hiệu quả và tiếp cận các thị trường, hoàn thiện thể chế sẽ giúp ta thu hút công nghệ, vốn để tái cơ cấu nền kinh tế, nâng cao sức cạnh tranh và giá trị gia tăng của các ngành mũi nhọn.

* Nhưng VN cũng sẽ đối diện với nhiều thách thức?

- Sẽ có thách thức. Đó là sự cạnh tranh khi mở cửa thị trường cho hàng hóa và dịch vụ các nước, trong bối cảnh DN Việt phần lớn là nhỏ và vừa. Cách tổ chức, vận dụng làm sao để vượt qua khó khăn là đòi hỏi và yêu cầu mà chương trình hành động cần đặt ra.

Ngoài ra, nếu được phê chuẩn, môi trường đầu tư, trước hết cho DN châu Âu, sẽ được cải thiện đáng kể. Cơ chế giải quyết tranh chấp, bảo hộ sẽ được tổ chức thực hiện sao cho phù hợp luật pháp châu Âu, quốc tế và VN. Họ sẽ có những điều khoản đảm bảo bảo vệ lợi ích cho họ.

* Ngành công thương sẽ làm gì để hỗ trợ DN tận dụng tốt cơ hội?

- Chúng ta đã có quá trình dài hội nhập nên sẽ có nhiều kinh nghiệm, nhất là xây dựng chính sách gắn với phục vụ DN, người dân. Sau khi hiệp định này được ký kết, chúng tôi sẽ có chương trình hành động tổng thể, toàn diện như cung cấp thông tin cho DN, người dân, bộ máy nắm bắt các nội dung, cam kết, trách nhiệm và đặc biệt là tập trung làm rõ các cơ hội, thách thức.

Ngoài ra, chúng tôi sẽ xây dựng kế hoạch tổ chức thực thi, luật hóa cho phù hợp các cam kết đã ký. Quản trị, điều hành luôn có những cải cách để quản lý nhà nước gắn với cam kết hội nhập, hướng vào tạo thuận lợi cho DN. Xây dựng các cơ chế, mô hình liên kết để quản lý nhà nước gắn với DN, người dân nhằm tạo thuận lợi cho quá trình thực thi, điều chỉnh chính sách, đảm bảo mang lại hiệu quả cho nền kinh tế.

Lợi ích kinh tế của EVFTA

Với 17 chương, 2 nghị định thư và một số biên bản ghi nhớ kèm theo, EVFTA được coi là một hiệp định toàn diện, chất lượng cao và đảm bảo cân bằng về lợi ích cho cả VN và EU, đồng thời phù hợp với các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), cũng như đã lưu ý đến chênh lệch về trình độ phát triển giữa hai bên. Đặc biệt, với gần 100% kim ngạch xuất khẩu của VN sang EU sẽ được xóa bỏ thuế sau một lộ trình ngắn, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho VN trong các FTA đã được ký kết.

Theo nghiên cứu của Bộ KH-ĐT, EVFTA sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu của VN sang EU tăng thêm khoảng 20% vào năm 2020, 42,7% vào năm 2025 và 44,37% vào năm 2030 so với không có hiệp định. Tương tự, kim ngạch nhập khẩu từ EU cũng tăng nhưng với tốc độ thấp hơn, với khoảng 15,28% vào năm 2020, 33,06% vào năm 2025 và 36,7% vào năm 2030. Về mặt vĩ mô, EVFTA góp phần giúp GDP của VN tăng thêm 2,18-3,25% trong giai đoạn 2019-2023, 4,57-5,30% giai đoạn 2024-2028 và 7,07-7,72% giai đoạn 2029-2033.