Hệ thống ngân hàng ngầm (shadow banking) của Trung Quốc đang là quả bom nổ chậm?

Chỉ một tuần trước, Zhongzhi Enterprise Group Co. từ một doanh nghiệp thu hút rất ít sự chú ý tại Trung Quốc và hầu như không được biết đến ở mọi nơi khác, nay đã trở thành biểu tượng mới nhất của sự mong manh về tài chính trong nền kinh tế trị giá 18.000 tỷ USD của Trung Quốc, theo Bloomberg.

Zhongzhi Enterprise, một doanh nghiệp tư nhân đang quản lý khối tài sản hơn 1.000 tỷ NDT (137 tỷ USD) đang bị giám sát chặt chẽ sau khi tạm dừng thanh toán cho hàng nghìn khách hàng. Tình trạng đáng quan ngại tới mức, chính quyền Trung Quốc đã phải thành lập tổ công tác đặc biệt để kiểm soát tình hình và ngăn chặn tác động lan tỏa. Công ty đã thuê đơn vị kiểm toán KPMG để thực hiện việc kiểm soát tài sản, tiến hành tái cấu trúc và rao bán các tài sản tiềm năng tại thị trường nước ngoài.

Những rắc rối của Zhongzhi cũng đã làm dấy lên các cuộc biểu tình, khiến cảnh sát trên khắp đất nước ra lệnh cho những khách hàng bất mãn không được công khai trong tuyệt vọng của họ để bù đắp thiệt hại. Thị trường tài chính, chứng khoán của Trung Quốc đã sụt giảm khi thông tin về những khó khăn của Zhongzhi lan rộng và đẩy đồng nhân dân tệ xuống gần mức thấp nhất trong 16 năm. Việc cắt giảm lãi suất của ngân hàng trung ương trong tuần này đã làm rất ít để củng cố niềm tin khi lo ngại về những thất bại trong lĩnh vực tín thác quy mô 2.900 tỷ USD tiếp tục gia tăng.

Tình trạng hỗn loạn là một thách thức khác đối với các nhà chức trách Trung Quốc, vốn đang phải đối mặt với tình trạng kinh tế suy yếu, tình trạng bán tháo trong lĩnh vực bất động sản và căng thẳng địa chính trị gia tăng với Mỹ. Đồng thời, đây cũng là một lời nhắc nhở về khả năng xảy ra những bất ngờ không mong muốn trong một hệ thống tài chính từ lâu đã bị đeo bám bởi những lo ngại về nợ không bền vững.

Kathy Lien, CEO của BK Asset Management cho biết: “Đây là một vấn đề sẽ ngày càng trầm trọng hơn khi ngày càng có nhiều khoản tiền không được thanh toán…đây là một cuộc khủng hoảng niềm tin”.

Trong khi đó, việc bỏ lỡ các khoản thanh toán đối với các sản phẩm đầu tư lợi suất cao được cung cấp bởi Zhongzhi và Zhongrong International Trust, một quỹ tín thác có liên kết chặt chẽ với Zhongzhi đã gióng lên một hồi chuông cảnh báo cho thị trường tài chính.

Zhongrong là một quỹ tín thác nằm trong top 10, tập hợp tiền gửi từ các nhà đầu tư cá nhân và các công ty giàu có để đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu và các tài sản khác, đồng thời cho vay đối với các công ty không thể tiếp cận các ngân hàng truyền thống. Theo Bloomberg Economics, mặc dù hoạt động trong bóng tối nhưng các quỹ tín thác chiếm gần 10% tổng số khoản vay ở Trung Quốc.

Theo nhà cung cấp dữ liệu Use Trust, Zhongrong có 270 sản phẩm đầu tư lợi suất cao với tổng giá trị 39,5 tỷ NDT (5,4 tỷ USD) sẽ đáo hạn trong năm nay.

Để thu hút tiền mặt, các quỹ tín thác như Zhongrong đưa ra mức lãi suất cao lên tới 6% hoặc 8% trong kỳ hạn một năm, gấp đôi mức lãi suất mà các ngân hàng thương mại phải trả cho các sản phẩm tương tự. Với việc chứng khoán ở Trung Quốc sụt giảm và bất động sản sụt giảm trong hai năm qua, những quỹ tín thác đã thu hút hàng nghìn tỷ nhân dân tệ từ các nhà đầu tư dường như không thể đáp ứng được các khoản thanh toán hàng quý.

Joey là một trong những khách hàng bị thu hút bởi mức lãi suất cao này. Cô đã đầu tư khoảng 2 triệu NDT (hơn 500.000 USD) vào 4 sản phẩm của Zhongrong với lãi suất từ 4% - 6%/năm. Một số người thân của cô cũng đầu tư vào đây. Hiện tại, họ lo lắng liệu có thể lấy lại tiền hay không, sau khi Công ty đã ngừng trả lãi từ tháng 6/2023.

“Chúng tôi đang rất tuyệt vọng. Dù có gặp cơ quan công quyền hay cảnh sát thì cũng không có câu trả lời. Nếu tình hình kéo dài, chúng tôi chỉ có thể xuống đường biểu tình”, Joey cho biết.

Rắc rối Zhongrong thu hút sự giám sát kỹ lưỡng đối với ngành công nghiệp ủy thác

Công ty nằm trong số 10 công ty đáng tin cậy hàng đầu của Trung Quốc

Zhongzhi được thành lập với tư cách là một doanh nghiệp gỗ vào năm 1995 bởi Xie Zhikun, người trước khi qua đời vào năm 2021 đã kiếm bộn tiền từ việc in ấn trước khi mở rộng sang bất động sản.

Trước khi những rắc rối của Zhongzhi xuất hiện, nguồn tin từ Bloomberg cho biết, Zhongzhi đã thuê KPMG để xem xét bảng cân đối kế toán của mình trong bối cảnh khủng hoảng thanh khoản ngày càng tồi tệ vào cuối tháng 7. Zhongzhi đang có kế hoạch cơ cấu lại nợ và bán tài sản sau khi xem xét để trả nợ cho các nhà đầu tư. Tuy nhiên, hiện không rõ Zhongzhi đã vỡ nợ bao nhiêu sản phẩm và liệu công ty có đủ tài sản để bù đắp khoản thiếu hụt nếu thanh lý tài sản hay không.

Tuy nhiên, hiện không rõ Zhongzhi đã vỡ nợ bao nhiêu sản phẩm và liệu công ty có đủ tài sản để bù đắp khoản thiếu hụt nếu thanh lý tài sản hay không.

Trong những năm gần đây, ngay cả khi các quỹ tín thác khác đã thực hiện các biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro, Zhongzhi và các công ty liên kết, đặc biệt là Zhongrong đã mở rộng tài trợ cho các nhà phát triển bất động sản đang gặp khó khăn và mua tài sản từ các công ty bao gồm cả Tập đoàn bất động sản Evergrande.

Các khoản đầu tư vào bất động sản trở nên tồi tệ sau khi chính phủ siết chặt hoạt động cho vay bất động sản và doanh số bán hàng sụt giảm trong thời kỳ đại dịch đã dẫn đến hàng loạt vụ vỡ nợ. Ngay cả các công ty như Country Garden Holdings Co dù sống sót sau làn sóng phá sản thứ nhất hiện cũng đứng trước cảnh vỡ nợ vì tình trạng trì trệ của thị trường kéo dài. Doanh số bán nhà của Trung Quốc đã giảm mạnh nhất trong một năm vào tháng trước và Country Garden đang trên bờ vực vỡ nợ sau khi bỏ lỡ các khoản thanh toán phiếu lãi.

Tình trạng bết bát của thị trường bất động sản khiến nhóm shadow banking như Zhongrong gặp khủng hoảng thanh khoản, bởi các công ty này cũng phụ thuộc vào việc đầu tư và cho vay. Ước tính khoảng 10% các tài sản được uỷ thác, tương đương khoảng 300 tỷ USD, gắn liền với thị trường bất động sản, theo số liệu của Bloomberg Economics.

Tất nhiên, những vấn đề của thị trường ngân hàng ngầm không phải điều gì mới, nhưng quy mô như Zhongzhi khiến các thành viên thị trường phải lo ngại. Theo Use Trust, khoảng 106 sản phẩm đầu tư tín thác trị giá 44 tỷ nhân dân tệ đã không thể thanh toán đúng hạn tính tới ngày 31/7/2023. Trong đó các sản phẩm đầu tư bất động sản chiếm khoảng 74% tính theo giá trị.

“Các vụ phá sản sẽ tiếp tục làm nhà đầu tư tổn thương và ảnh hưởng lớn tới tâm lý thị trường. Các công ty tín thác hoặc doanh nghiệp quản lý tài sản cần thực hiện bài kiểm tra khả năng ổn định tài chính trong ngắn hạn và trung hạn”, Zerlina Zeng và Karen Wu, chuyên gia phân tích tại Fitch CreditSights cho biết.

Tài sản ngành công nghiệp ủy thác của Trung Quốc đã giảm từ mức đỉnh năm 2017

Các cơ quan quản lý đã kiểm soát ngành về những rủi ro tiềm ẩn

Trong thời gian này, khi việc thanh toán trễ hạn gia tăng bao nhiêu, các cuộc biểu tình cũng tăng bấy nhiêu.

Khoảng hai chục người đã tập hợp bên ngoài văn phòng của công ty ở Bắc Kinh, trong một sự phẫn nộ hiếm hoi của công chúng ở thủ đô. Trong một trong những video clip đăng trên Wechat mà Bloomberg News xem được, người ta nghe thấy một người phụ nữ hét lên: “Hãy trả lại tiền cho chúng tôi, nếu không chúng tôi sẽ chết ở đây”.

Trong nỗ lực dập tắt tình trạng bất ổn xã hội, cảnh sát Trung Quốc đã phản ứng nhanh chóng, thiết lập các cổng kim loại xung quanh văn phòng. Họ cũng đến thăm nhà của một số người biểu tình, kêu gọi họ tránh các cuộc biểu tình công khai, theo các nhà đầu tư yêu cầu giấu tên. Các chuyến thăm của cảnh sát kéo dài trên một khu vực rộng lớn, bao gồm tỉnh Tứ Xuyên phía tây nam, và các khu vực ven biển của Giang Tô và Sơn Đông.

Những thất bại đã thu hút sự chú ý từ Bắc Kinh. Cục quản lý tài chính quốc gia, cơ quan quản lý ngân hàng hàng đầu của Trung Quốc, đã thành lập một nhóm làm việc để kiểm tra các rủi ro tại công ty nắm giữ tài chính, theo những người quen thuộc. Người dân cho biết cơ quan quản lý yêu cầu Zhongrong báo cáo kế hoạch thanh toán trong tương lai và tài sản có thể được bán để đối phó với khủng hoảng thanh khoản.

Dinny McMahon, chiến lược gia tại Trivium China cho biết, chưa rõ tác động của diễn biến tại nhóm shadow banking tới các ngân hàng thương mại lớn, tuy nhiên, ảnh hưởng tiêu cực có thể lan sang các công ty quản lý tài sản khác, khi nhóm nhà đầu tư lớn bắt đầu rút tiền do lo ngại rủi ro.

“Khi nhà đầu tư bắt đầu mất niềm tin, đột ngột khả năng thu hút vốn mới trở nên khó khăn. Sau đó, các vụ phá sản sẽ ngày càng xuất hiện nhiều”, McMahon cho biết.