Hai 'thái cực' kiểm duyệt FDI: Âu - Mỹ siết chặt, Đông Nam Á rộng cửa

Năm 2023, một số quốc gia phát triển đã quyết định thắt chặt quy định về nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài, trong khi một số nền kinh tế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương lại nới lỏng các hạn chế để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Các nước phát triển siết chặt quy định đầu tư

Tháng 8 năm nay, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký một sắc lệnh hành pháp áp đặt các hạn chế đối với hoạt động kinh tế của người Mỹ đầu tư vào các công ty Trung Quốc liên quan đến một số công nghệ nhạy cảm.

Đến tháng 10, Bộ Thương mại Mỹ đã công bố các quy định cuối cùng về kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn sang Trung Quốc.

Dựa trên các quy định tạm thời ban hành vào ngày 7/10 năm ngoái, Bộ Thương mại Mỹ đã thắt chặt hơn nữa các hạn chế xuất khẩu đối với chip liên quan đến trí tuệ nhân tạo và thiết bị sản xuất chất bán dẫn sang Trung Quốc, đồng thời bổ sung thêm một số thực thể Trung Quốc vào danh sách kiểm soát xuất khẩu.

Cũng tại Bắc Mỹ, chính phủ Canada đã đề xuất sửa đổi Đạo luật Đầu tư Canada, dự kiến ​​sẽ được ban hành và thực thi vào năm 2024. Các sửa đổi nhắm vào các danh mục cụ thể của các nhà đầu tư và giao dịch không phải người Canada, đặc biệt là những nhà đầu tư trong các ngành nhạy cảm, đồng thời nhằm xác định và ứng phó với các mối đe dọa an ninh quốc gia ở giai đoạn đầu của giao dịch.

Tại châu Âu, quy định sàng lọc đầu tư trực tiếp nước ngoài của EU do Ủy ban châu Âu (EC) xây dựng đã có hiệu lực được 3 năm. Báo cáo thường niên lần thứ 3 cho thấy số lượng dự án cần xem xét trước khi được cấp phép đã gia tăng.

Ủy ban Châu Âu tin rằng sự gia tăng số lượng giao dịch cần xem xét là do sự gia tăng hệ thống đánh giá đầu tư nước ngoài của EU và việc tăng cường năng lực đánh giá của các quốc gia thành viên.

Cùng với môi trường địa chính trị, các quốc gia thành viên EU đang bắt đầu chú ý đến an ninh quốc gia. Năm nay, Bỉ và Hà Lan đã giới thiệu các hệ thống đánh giá đầu tư nước ngoài chung, trong khi Tây Ban Nha thực hiện một loạt thay đổi đối với hệ thống đánh giá đầu tư nước ngoài hiện có.

Trong số các giao dịch được Ủy ban châu Âu điều tra giai đoạn 2, các lĩnh vực được Ủy ban châu Âu coi là nhạy cảm nhất bao gồm sản xuất (chiếm 59%, chiếm 27% số vụ khai báo), công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) (chiếm 23%).

Nhưng đây chỉ là một trong những động thái mới trong năm nay của các nền kinh tế tiên tiến nhằm thắt chặt quy định đầu tư. Tại một cuộc họp gần đây, Damien Levie, người đứng đầu bộ phận kiểm soát đầu tư an ninh và thương mại chiến lược tại Tổng cục Thương mại của Ủy ban châu Âu, cho biết dự kiến ​​23 trong số 27 quốc gia thành viên EU sẽ thiết lập hệ thống đánh giá đầu tư nước ngoài quốc gia vào cuối năm nay.

Năm nay, chính phủ Australia đã công bố 2 quyết định cấm đầu tư nước ngoài vào các ngành khoáng sản quan trọng và công bố chiến lược khoáng sản trọng điểm, trong đó quy định cách hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài để xây dựng các ngành chế biến khoáng sản trọng điểm.

Ngoài ra, Cơ quan đăng ký quyền sở hữu nước ngoài đối với tài sản của Australia có hiệu lực vào ngày 1/7/2023, yêu cầu các nhà đầu tư nước ngoài báo cáo các lợi ích khác nhau của họ đối với tài sản của Úc. Thông tin này cũng sẽ được chia sẻ giữa các cơ quan chính phủ khác nhau.

Một số nền kinh tế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương thân thiện hơn

Ngược lại, đã có những thay đổi đáng kể trong cách quản lý đầu tư nước ngoài ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Một số khu vực pháp lý trước đây hạn chế sự gia nhập của đầu tư nước ngoài hoặc đóng cửa hoàn toàn một số ngành đối với đầu tư nước ngoài, giờ đây đã bắt đầu mở cửa dần dần các ngành liên quan trên cơ sở xem xét trước.

Ví dụ, trong khi Thái Lan có cơ chế xem xét đầu tư nước ngoài được áp dụng chung, chính quyền nước này đang xem xét nới lỏng các hạn chế trong một số ngành nhất định, chẳng hạn như kinh doanh nền tảng kỹ thuật số, bảo trì máy bay, kinh doanh phần mềm, kinh doanh nội dung số và môi giới bảo hiểm.

Các cơ quan chức năng của đất nước có toàn quyền quyết định trong việc xem xét các giao dịch, thường thông qua các chính sách nội bộ quy định cách thức các quan chức có trách nhiệm thực hiện quyền quyết định đó trong từng trường hợp cụ thể.

Chính phủ Indonesia cũng đang thu hút các nhà đầu tư nước ngoài bằng cách mở cửa thêm nhiều ngành công nghiệp cho đầu tư nước ngoài và đơn giản hóa quy trình cấp phép kinh doanh cho nhiều ngành khác nhau.

Hiện tại, quốc gia này không có hệ thống đánh giá đầu tư nước ngoài được áp dụng chung, nhưng một số quy định cụ thể theo ngành vẫn hạn chế hoặc yêu cầu phê duyệt trước đối với đầu tư nước ngoài trong các ngành cụ thể, như dịch vụ tài chính, bảo hiểm, khai thác mỏ, dầu khí và vận tải biển.

Laurent Bougard, nhà tư vấn chống độc quyền tại Freshfields Bruckhaus Deringer, giải thích rằng các yếu tố cơ bản mà các nhà đầu tư quan tâm nhất là cơ cấu nhân khẩu học và tiềm năng tăng trưởng kinh tế trong tương lai.

“Tại khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, Việt Nam và Indonesia là những điểm đến đầu tư mà các nhà đầu tư từ Trung Quốc, châu Âu, Bắc Mỹ và Nhật Bản đang chú ý hơn. Từ góc độ kinh doanh pháp lý của chúng tôi, văn phòng tại Việt Nam của chúng tôi thực sự rất bận rộn trong việc năm vừa qua, và chúng tôi cũng đã xử lý các trường hợp ở Indonesia. Đã có nhiều trường hợp đầu tư", ông Bougard cho biết.

Ông nhắc nhở rằng mặc dù một số nền kinh tế ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương cởi mở hơn nhưng việc mở cửa một số ngành vẫn bị hạn chế và có thể vẫn còn là một quá trình xem xét cho đầu tư nước ngoài.

Ninette Dodoo, người đứng đầu Bộ phận Kinh doanh Chống độc quyền Trung Quốc của Freshfields Bruckhaus Deringer, cho biết rằng có xu hướng đa dạng hóa trong môi trường pháp lý FDI toàn cầu. Có thể thấy, nhiều lĩnh vực đầu tư của nhà đầu tư đã bị phân tán trong phạm vi châu Á.

Ông Dodoo nói:"Hiện tại chúng tôi thấy các nhà đầu tư đầu tư ngày càng nhiều vào châu Á. Ví dụ, CATL đã đầu tư vào các nhà máy sản xuất pin mới ở Indonesia. Các nền kinh tế như Singapore, Việt Nam và Malaysia cũng đã nhận được số lượng đầu tư lớn ở châu Á. Một xu hướng thú vị khác mà chúng tôi đang quan sát là ngày càng có nhiều công ty Trung Đông đầu tư nhiều hơn vào Châu Á Thái Bình Dương, đặc biệt là ở Đông Nam Á và Nam Á”.

Các nhà đầu tư toàn cầu nên chú ý gì?

Ông Laurent Bougard tin rằng thách thức lớn nhất mà các nhà đầu tư hiện nay phải đối mặt là làm thế nào để dự đoán chính xác hơn những lĩnh vực nào mà chính phủ hoặc cơ quan quản lý của một quốc gia nhất định sẽ chú ý hơn khi xem xét các giao dịch đầu tư. Ông gợi ý rằng các nhà đầu tư có thể suy đoán về các quyết định xem xét trước đây ở các khu vực pháp lý liên quan và kết hợp thông tin này vào việc lập kế hoạch cho các vụ M&A.

"Từ góc độ ngành, thực sự ngày càng có nhiều lĩnh vực được chính phủ coi là nhạy cảm hoặc quan trọng. Điều này bao gồm nhiều lĩnh vực công nghệ và danh sách các lĩnh vực công nghệ ngày càng dài hơn, chẳng hạn như lưu trữ năng lượng, xử lý dữ liệu, tài chính, cơ sở hạ tầng, mã hóa tiền tệ, vật liệu hiện đại, chất bán dẫn và robot", ông Bougard nói.

Chuyên gia này nhận định khi xu hướng này tiếp tục phát triển, có khả năng cao là các quốc gia cũng sẽ điều chỉnh những quy định về đầu tư để tiện kiểm duyệt và can thiệp.

Để chắc chắn, chuyên gia Ninette Dodoo đề nghị các nhà đầu tư trước tiên nên sàng lọc các mục tiêu M&A liên quan đến các lĩnh vực nhạy cảm. Thứ hai, việc phân bổ hoạt động kinh doanh của công ty bị mua lại cần được nghiên cứu trước để dự đoán khả năng công ty sẽ bị giám sát ở một số quốc gia sau này.