Hà Nội muốn cấm xe máy vào năm 2030

Trước đây, TPHCM cũng ra đề xuất cấm xe máy vào khu nội thành, nhưng đã thất bại. Trừ khi Hà Nội làm gì siêu đặc biệt, kết quả cũng sẽ không khác.

Mình đã đi từ Nam ra Bắc và tự tin khẳng định là không có một thành phố nào ở Việt Nam có thể cấm xe máy thành công vì nó đã ăn sâu vào đời sống hằng ngày.

Bắt nguồn từ quy hoạch đô thị, vỉa hè bị chiếm, phương tiện công cộng, và chi phí.

- Quy hoạch đô thị: Đường phố Việt Nam trước đây được xây để dành cho xe máy. Nhiều con hẻm chỉ có chiều ngang vài mét, đủ để cho xe máy chạy 2 chiều. Hãy mở Google Map ra là sẽ thấy.

- Vỉa hè bị chiếm: Cái này không cần phải làm một nghiên cứu hàn lâm gì, chỉ cần bạn thử đi bộ ở bất cứ thành phố nào ở Việt Nam là sẽ nhận ra vấn đề. Đó là vài bước chân, bạn sẽ phải xuống lề đường vì vỉa hè đã bị chiếm làm bãi gửi xe và quán ăn.

- Phương tiện công cộng: Hệ thống xe buýt và xe điện quá kém phát triển. Nếu muốn đi từ Thủ Đức đến Bình Tân thì bạn sẽ bắt xe số mấy và chờ bao lâu? Chính vì sự bất tiện đó nên xe máy là lựa chọn tối ưu nhất.

- Chi phí: Xe máy vẫn rẻ nhất so với xe hơi. Một chiếc 2 bánh tầm trung chỉ 50 triệu, còn chiếc 4 bánh thì 500 triệu. Trong khi thu nhập bình quân chỉ 60 triệu thì một người phải đi làm 10 năm để mua một chiếc xe hơi.

Hãy đặt bản thân bạn vào vị trí của một người lao động Việt Nam với thu nhập trung bình thấp, vốn chiếm 80% dân số.

Bạn sống ở trong con hẻm chật chội, lương chỉ đủ sống, và cần phải di chuyển liên tục vì công việc. Nếu cấm xe máy thì sẽ như một người không có chân. Xe hơi thì quá đắt, xe buýt thì có cho chở rau thịt đi bán không, và xe điện có bao toàn thành phố chưa?

Cảm giác phải ngồi trên cái động cơ dưới nắng 40 độ, bị mắc mưa hay té xe không có thoải mái gì. Nhưng trừ khi quy hoạch thành phố thay đổi sau phép màu hạt nhân và thu nhập tăng chục lần, người dân vẫn trung thành với xe máy.

Điều này không đúng với tất cả. Nếu bạn sống trong khu dân cư cao cấp, nơi có tuyến xe buýt dịch vụ và sở hữu cho mình chiếc bốn bánh, việc cấm xe máy sẽ nghe hợp lý. Còn với đa số người dân, nó là cách họ mưu sinh.

Nhìn sang các đô thị khác như Singapore và Taipei, người dân tự nguyện không sở hữu xe vì hệ thống công cộng đủ tốt. Mình ấn tượng nhất là Taipei trong chuyến đi vài năm trước. Không phải vì cảnh đẹp hay đồ ăn ngon, mà là trong suốt chuyến đi bốn ngày, mình chỉ dùng xe điện và buýt. Từ sân bay, Taipei 101, cho đến làng Jiufen.

Khi một thành phố có đầy đủ tiện nghi để giải quyết nạn kẹt xe, người dân sẽ tự giác thay đổi hành vi mà không cần kế hoạch cấm xe máy.

Nhưng Hà Nội hay TPHCM vẫn còn rất lâu mới bắt kịp các đô thị khác. Cấm xe máy không chỉ là kế hoạch xa vời, mà còn là một vấn đề chồng lên một vấn đề chưa có giải pháp.