Gian lận trong kinh doanh xăng, dầu: Vi phạm tràn lan, chế tài lỏng lẻo

Kinhtedothi - Dù hàng loạt vụ buôn bán, vận chuyển xăng, dầu giả, kém chất lượng bị triệt phá nhưng lợi nhuận và mức xử phạt quá nhẹ vẫn khiến các tổ chức, cá nhân nhắm mắt làm liều tiếp tục gây bức xúc trong dư luận. Do đó, vấn đề minh bạch xuất xứ và siết chặt quản lý chất lượng xăng, dầu ngày càng trở nên cấp thiết.

Các diễn giả chia sẻ về tình hình xăng, dầu giả. Ảnh: Khắc Kiên

Nhiều vụ việc bị phát hiện

Tổng Cục trưởng Tổng Cục Quản lý thị trường (QLTT - Bộ Công Thương) Trần Hữu Linh cho biết, những năm qua, thủ đoạn gian lận thương mại trong lĩnh vực xăng, dầu ngày càng tinh vi, gây khó khăn trong công tác kiểm tra, kiểm soát. Năm 2017, lực lượng chức năng đã phát hiện vụ pha chế và tiêu thụ 2 triệu lít xăng dầu ở địa bàn Nghệ An; gần đây nhất trong năm 2019, Công an tỉnh Đăk Nông đã triệt phá được một đường dây pha chế xăng giả (xăng pha với chất dung môi hòa với chất tạo màu để tạo thành xăng RON95 và xăng E5).

Việc buôn bán xăng giả, xăng kém chất lượng chủ yếu xảy ra ở các cửa hàng nhỏ lẻ, bởi tại đây bán xăng dầu hầu như không phải xuất hóa đơn, do khách mua ít, không có nhu cầu lấy hóa đơn. Điều này khiến cho các đại lý xăng, dầu rất dễ hợp thức hóa khi mua xăng, dầu trôi nổi trên thị trường. Mặt khác, nguồn xăng, dầu từ nhà máy lọc dầu hoặc nhập khẩu, sản xuất pha chế của DN hiện nay vẫn thông qua phương tiện vận tải đến các hộ tiêu thụ trực tiếp. Đây chính là vấn đề phức tạp nhất và tiềm ẩn nhiều nguy cơ xăng giả, kém chất lượng được tuồn vào để đưa ra thị trường.

Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Dầu Việt Nam (PVOil) Nguyễn Anh Toàn

Riêng từ đầu năm 2018 đến nay, lực lượng QLTT các địa phương đã kiểm tra, xử lý nhiều vụ việc liên quan đến xăng, dầu với gần 5.000 cuộc kiểm tra, xử lý vi phạm hơn 1.000 vụ việc, tước quyền sử dụng giấy phép kinh doanh, tịch thu 6 cột bơm và 1 cây xăng. “Vi phạm điển hình liên quan đến xăng dầu kém chất lượng thường xảy ra ngoài hệ thống phân phối chính thức. Nhiều đại lý vẫn kinh doanh xăng dầu khi giấy chứng nhận đủ điều kiện bán lẻ xăng, dầu đã hết hiệu lực. Có đến 50% mẫu xăng RON95 và gần 1% xăng E5 ở một số cửa hàng bị kiểm tra không đạt kết quả theo tiêu chuẩn kỹ thuật” - ông Linh chỉ rõ.

Cục trưởng Cục Quản lý sản phẩm hàng hóa (Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Bộ KH&CN) Trần Quốc Tuấn cũng cho biết: Là cơ quan có chức năng kiểm tra chất lượng xăng, dầu, trong năm 2018, Bộ KH&CN đã tổ chức các cuộc thanh tra chuyên đề diện rộng tại 2.723 cơ sở đã phát hiện 113 cơ sở kinh doanh xăng, dầu có vi phạm và xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền hơn 6,8 tỷ đồng. Trong năm 2019, qua kiểm tra đột xuất trên thị trường, Bộ KH&CN cũng đã phát hiện ra một số cửa hàng xăng, dầu vi phạm chất lượng tại khu vực Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Giang và có những cửa hàng đã bị xử phạt trên 200 triệu đồng, tịch thu hàng hóa và yêu cầu là các biện pháp bổ sung, tái chế các lô hàng vi phạm, ngừng sử dụng giấy phép kinh doanh xăng, dầu có thời hạn.

Bán xăng dầu giả gây ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế Nhà nước và người tiêu dùng. Ảnh: Thanh Hải

Cần chế tài đủ mạnh

Trước việc nhiều đường dây sản xuất, buôn bán xăng kém chất lượng, xăng không rõ nguồn gốc bị phát hiện và triệt hạ thời gian qua, các chuyên gia, nhà quản lý đều khẳng định, vấn đề minh bạch xuất xứ và siết chặt quản lý chất lượng xăng, dầu ngày càng trở nên cấp thiết. “Nếu không có gì thay đổi, trong tháng 12 này sẽ có Nghị định mới quy định về xử lý hành chính trong lĩnh vực xăng, dầu và khí gas. Đồng thời, Bộ Công Thương cũng đang đề xuất sửa đổi, bổ sung Nghị định 83/NĐ-CP. Với những chính sách mới này, hy vọng sẽ là chế tài đủ sức răn đe nhằm hạn chế các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực xăng, dầu” - ông Linh thông tin. Đồng thời lý giải, do hạn chế về cơ sở vật chất, nguồn thông tin cũng như quy chế, cách thức phối hợp giữa các cơ quan chưa tốt nên thời gian qua đã không phát hiện kịp thời các vụ vi phạm về chất lượng xăng, dầu. Điều này đòi hỏi cần có sự điều chỉnh cả về mặt chính sách cũng như cách phối hợp giữa các lực lượng thì mới ngăn chặn có hiệu quả gian lận thương mại xăng dầu trong thời gian tới.

Trong khi đó, Tổng Giám đốc Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn Bùi Minh Tiến đề xuất, các lực lượng chức năng cần phải thực hiện hết trách nhiệm cũng như phải rất quyết liệt mới nâng cao được công tác chống buôn lậu xăng, dầu, từ tuyến biên giới, ngoài biển cũng như vào sâu trong đất liền. Cùng với đó, người dân cần chủ động, tố giác những cửa hàng xăng, dầu nghi gian lận qua đường dây nóng của lực lượng QLTT. Về chế tài xử lý, nếu có sửa đổi Nghị định cũng cần có quy định chặt chẽ việc hợp tác kiểm tra của các lực lượng chức năng đối với các thương nhân đầu mối, tránh chồng chéo gây phiền hà cho DN. Tiếp tục tăng cường quản lý chặt chẽ các đơn vị phân phối, bán lẻ cuối cùng để hạn chế tình trạng các cây xăng mua xăng dầu không có nguồn gốc, trôi nổi trên thị trường bán cho người tiêu dùng để thu lợi bất chính.