Giải ngân đầu tư công chậm do 'vốn chờ dự án đủ thủ tục'

Bộ trưởng Tài chính cho rằng năm 2022, giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt yêu cầu, do "phải có vốn mới có dự án trong khi dự án đủ thủ tục mới được bố trí vốn".

Sáng 11/5, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2022. Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết năm 2022, chỉ tiêu tốc độ tăng trưởng GDP tăng 8,02%, cao nhất trong 10 năm qua và vượt mục tiêu đề ra; lạm phát được kiềm chế ở mức dưới 4%.

Tuy nhiên, kinh tế vĩ mô còn chưa ổn định; sức ép lạm phát tăng; thị trường tài chính, tín dụng, trái phiếu doanh nghiệp, chứng khoán, bất động sản tiềm ẩn nhiều rủi ro. Giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt yêu cầu, nhất là với vốn ODA. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn thấp so với kế hoạch được giao, đặc biệt là nguồn vốn Quốc hội bổ sung cho Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội, chưa tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Bộ trưởng Phớc nói, còn tình trạng "vốn chờ dự án đủ thủ tục", dự kiến vốn trước rồi mới tiến hành làm thủ tục đầu tư. Mặt khác, các dự án đòi hỏi thực hiện các thủ tục gia hạn Hiệp định, dẫn tới kéo dài thời gian bố trí khi sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài.

"Luật Đầu tư công quy định có tiền thì mới được lập dự án, nhưng lập dự án rồi thì mới được phân bổ tiền, cho nên bị vướng", ông nói.

Ngoài ra, giá nguyên, nhiên vật liệu, xăng dầu trong những tháng đầu năm 2022 tăng cao, có tình trạng khan hiếm nguồn cung về cát, đất để san lấp mặt bằng. Nhà thầu thi công cầm chừng, có tâm lý chờ cập nhật, điều chỉnh, công bố giá và chỉ số giá vật liệu xây dựng, chỉ số giá xây dựng theo tháng phù hợp với diễn biến giá thị trường.

Theo Bộ trưởng Tài chính, công tác phân tích, dự báo, phản ứng chính sách chưa theo kịp yêu cầu đề ra. Một số cơ quan, đơn vị, cán bộ chưa "phát huy hết thẩm quyền, chức trách, nhiệm vụ được giao"; còn hiện tượng đùn đẩy trách nhiệm.

Đại diện cơ quan thẩm tra, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách Phạm Thúy Chinh nói công tác lập kế hoạch đầu tư vốn ngân sách chưa sát với khả năng thực hiện dẫn đến không phân bổ được hết kế hoạch vốn được giao.

Việc phân bổ, giao vốn kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 chưa hoàn thành. Đến nay, Chính phủ mới trình Quốc hội để phân bổ số vốn còn lại 280.000 tỷ đồng. Giải ngân vốn đầu tư công chưa đạt yêu cầu; tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đến 31/1 chỉ đạt 77,43% kế hoạch, thấp hơn so với năm 2021.

"Nếu loại trừ khoản giải ngân kế hoạch vốn địa phương giao tăng thêm từ nguồn vượt thu thì tỷ lệ giải ngân còn thấp hơn số Chính phủ đã báo cáo", đại diện Ủy ban Tài chính, Ngân sách nói. Bà cũng cho hay còn 31/51 bộ và 18/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 75% kế hoạch.

Tham gia giải trình, Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Đỗ Thành Trung đồng tình việc giải ngân dự án thuộc chương trình phục hồi còn tồn đọng. "Bản thân Chính phủ cũng nhận thức và kể cả Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng có tham mưu, cố gắng có văn bản hướng dẫn kịp thời", ông Trung nói. Tuy nhiên, quá trình hoàn thiện thủ tục cũng như sự chuẩn bị của các bộ, ngành với dự án còn nhiều hạn chế.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư, với vai trò cơ quan tổng hợp các chương trình mục tiêu quốc gia, đã bắt tay sửa đổi hai nghị định liên quan đến điều hành thực hiện. Trong năm 2023, vốn ngân sách nhà nước cho đầu tư công tăng khoảng 25% so với năm 2022, với tổng số vốn khoảng 711.000 tỷ đồng. Quốc hội đã thống nhất, quyết nghị và cho Chính phủ giao chi tiết 707.000 tỷ đồng.

Đến nay, hơn 90% tổng số vốn Quốc hội quyết nghị đã được giao; tỷ lệ giải ngân gần 16%.

Thứ trưởng cũng lý giải, theo chu kỳ của đầu tư công, những tháng đầu năm là thời gian giải quyết khối lượng của năm ngoái nên thông thường tỷ lệ giải ngân thấp hơn.

"Chính phủ đã lập rất nhiều đoàn công tác và giao cho thành viên Chính phủ đi đôn đốc cụ thể từng địa phương, cũng có nhiều giải pháp, trong đấy có giải pháp về đầu tư công để làm sao thúc đẩy giải ngân được nhiều hơn, nhanh hơn để hỗ trợ cho nền kinh tế", ông Trung nói.