Giai đoạn 2021 – 2030: Củng cố tiềm lực, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia

Việc đảm bảo an ninh tài chính quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 đòi hỏi nhiều nỗ lực để triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp về đảm bảo tính bền vững tài khóa, bền vững nợ công và đảm bảo an toàn trên thị trường tài chính...

2021 là năm bản lề để thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm của giai đoạn 2021 - 2030. Trong đó, việc đảm bảo an ninh tài chính quốc gia là một trong những nhiệm vụ cần được quan tâm để phát triển kinh tế an toàn, ổn định và bền vững trong giai đoạn 2021 - 2030, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với kinh tế toàn cầu và tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, RCEP…).

Đảm bảo an ninh tài chính quốc gia trên tất cả các trụ cột

Trong giai đoạn 2011 - 2020, an ninh tài chính quốc gia về cơ bản đã được đảm bảo trên hầu hết các trụ cột của an ninh ngân sách nhà nước (NSNN), an ninh nợ công và an ninh thị trường tài chính (TTTC). An ninh NSNN được củng cố cùng với quá trình hoàn thiện thể chế quản lý tài chính - NSNN trên nhiều phương diện, góp phần nâng cao hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực, đảm bảo an ninh, an toàn tài chính công.

Những cải cách trong quản lý tài chính – NSNN đã góp phần duy trì cân đối NSNN theo mục tiêu đặt ra, đảm bảo tăng trưởng kinh tế ổn định, hỗ trợ nền kinh tế đối phó thành công với những tác động bất lợi từ bên ngoài. Quy mô thu NSNN được cải thiện, tăng từ bình quân 23,6% GDP trong giai đoạn 2011 - 2015 lên 24,4% GDP trong giai đoạn 2016 - 2020 (vượt mục tiêu kế hoạch là 23,5% GDP). Cơ cấu thu NSNN có sự chuyển dịch theo hướng bền vững hơn, tăng tỷ trọng nguồn thu nội địa, giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn thu từ tài nguyên khoáng sản (dầu thô) và thu từ hoạt động xuất - nhập khẩu, góp phần đảm bảo an ninh NSNN. Chi NSNN được kiểm soát chặt chẽ theo đúng dự toán được giao; bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, nâng cao kỷ luật, kỷ cương tài chính - NSNN. Bội chi NSNN giảm xuống còn trung bình 3,6% GDP trong giai đoạn 2016 - 2020, đạt mục tiêu Quốc hội đề ra tại Nghị quyết số 25/2016/QH13.

Việc triển khai thực hiện Luật Quản lý nợ công góp phần tăng cường tính công khai, minh bạch, tạo điều kiện kiểm tra, kiểm soát của toàn xã hội đối với việc vay, trả nợ. Tốc độ tăng trưởng nợ công giảm hơn một nửa, chỉ khoảng 7,9%/năm trong giai đoạn 2016 - 2019 (so với 18,1% của giai đoạn 2011 - 2015), cơ cấu nợ bền vững hơn, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh tài chính quốc gia, nâng cao uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong giai đoạn 2011 - 2015 quy mô thu ngân sách nhà nước của Việt Nam được cải thiện, tăng từ bình quân 23,6% GDP lên 24,4% GDP trong giai đoạn 2016 - 2020 (vượt mục tiêu kế hoạch là 23,5% GDP). Bội chi ngân sách nhà nước giảm xuống còn trung bình 3,6% GDP trong giai đoạn 2016 - 2020, đạt mục tiêu Quốc hội đề ra tại Nghị quyết số 25/2016/QH13.

Sự ra đời của Luật Chứng khoán năm 2019 (hiệu lực từ 1/1/2021) và Thông tư số 91/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính giúp bảo đảm thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển an toàn, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn phát sinh và thông lệ quốc tế. Quy mô huy động vốn qua TTCK đạt trên 2,4 triệu tỷ đồng trong giai đoạn 2011 - 2020, gấp 8 lần so với giai đoạn 2000 - 2010, đóng góp bình quân 20% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Bên cạnh đó, an ninh tài chính của các doanh nghiệp trên thị trường bảo hiểm được đảm bảo với các quy định riêng cho từng loại nghiệp vụ như nhân thọ và phi nhân thọ. Việt Nam đã tuân thủ hoàn toàn 13/26 nguyên tắc quản lý, giám sát bảo hiểm theo thông lệ quốc tế. Việc triển khai chuẩn mực Basel II và hệ thống chỉ tiêu CAMELS là giải pháp có tính chiến lược, thay đổi về chất, tạo nền tảng giúp cho hệ thống ngân hàng đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập, đảm bảo an ninh hệ thống ngân hàng.

Vẫn còn nhiều thách thức

Bên cạnh các kết quả đạt được, Việt Nam đang phải đối mặt với không ít những thách thức trong quá trình nỗ lực đảm bảo an ninh tài chính quốc gia. Dư địa thu NSNN không còn nhiều trong khi nhu cầu chi cho đầu tư phát triển, đảm bảo an sinh xã hội vẫn còn rất lớn, gây áp lực lên cân đối NSNN. Cơ cấu thu NSNN từ thuế, phí còn dựa vào các sắc thuế gián thu (như thuế giá trị gia tăng), trong khi thu từ thuế trực thu (thuế thu nhập doanh nghiệp, không kể dầu thô) thấp hơn nhiều do điều chỉnh giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm thúc đẩy đầu tư, khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cơ hội tiếp cận nguồn vốn vay nước ngoài với hàm lượng ưu đãi cao từ các nhà tài trợ giảm xuống, đòi hỏi Chính phủ phải tăng vay ưu đãi, vay thương mại theo các điều khoản thị trường; đồng thời, những biến động khó lường trên thị trường vốn trong nước và quốc tế cũng có thể gây ra những rủi ro về lãi suất và tỷ giá, ảnh hưởng đến khả năng huy động và thực hiện nghĩa vụ trả nợ. Trong khi đó, TTTC vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, khả năng tiếp cận thị trường và độ sâu thị trường thấp, năng lực quản trị doanh nghiệp, quản trị rủi ro và năng lực tài chính của các trung gian tài chính còn hạn chế nên dễ bị tổn thương trước những biến động và cú sốc thị trường.

Nỗ lực đảm bảo an ninh tài chính trong Bối cảnh mới

Trong giai đoạn 2021 - 2030, toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế tiếp tục tiến triển nhưng gặp nhiều trở ngại, thách thức do chủ nghĩa dân tuý, bảo hộ có xu hướng tăng lên; tăng trưởng kinh tế thế giới và thương mại, đầu tư quốc tế chậm lại; nợ công toàn cầu và rủi ro trên TTTC, tiền tệ quốc tế tăng; đại dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, trở nên khó kiểm soát...

Việc đảm bảo an ninh tài chính quốc gia giai đoạn 2021 - 2030 đòi hỏi nhiều nỗ lực để triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp về đảm bảo tính bền vững tài khóa, bền vững nợ công và đảm bảo an toàn trên TTTC, qua đó, tạo nền tảng vững chắc cho việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu về kinh tế - tài chính trong giai đoạn tới. Theo đó, trước hết, tiếp tục cơ cấu lại NSNN theo hướng bao quát các nguồn thu, mở rộng cơ sở thu, nhất là các nguồn thu mới phù hợp với thông lệ quốc tế, góp phần tăng sức chống chịu, bảo đó, hoàn thiện chính sách thu phù hợp với trình độ phát triển và mở cửa nền kinh tế, đảm bảo tỷ trọng thu nội địa, tỷ trọng giữa thuế trực thu và thuế gián thu ở mức hợp lý, hướng đến thiết lập một cơ cấu thu NSNN bền vững.

Bên cạnh đó, xây dựng một cơ cấu chi NSNN phù hợp hơn, gắn chính sách chi NSNN với các định hướng phát triển trung và dài hạn; xác định “thứ tự ưu tiên” trong phân bổ nguồn lực, góp phần nâng cao kỷ luật tài khóa, củng cố bền vững ngân sách; đồng thời, giảm dần mức bội chi NSNN theo lộ trình, từng bước tạo “không gian tài khóa đủ rộng” để có thể đối phó với các biến động bất lợi trong và ngoài nước. Ngoài ra, đẩy mạnh việc quản lý tài chính - ngân sách trung hạn, quán triệt nguyên tắc chi trong phạm vi nguồn lực, vay trong phạm vi trả nợ, đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất giữa kế hoạch đầu tư công trung hạn với kế hoạch nợ công, kế hoạch tài chính 5 năm...

Việt Nam đang phải đối mặt với không ít những thách thức trong quá trình nỗ lực đảm bảo an ninh tài chính quốc gia. Dư địa thu ngân sách nhà nước (NSNN) không còn nhiều trong khi nhu cầu chi cho đầu tư phát triển, đảm bảo an sinh xã hội vẫn còn rất lớn, gây áp lực lên cân đối NSNN. Cơ cấu thu NSNN từ thuế, phí còn dựa vào các sắc thuế gián thu, trong khi thu từ thuế trực thu thấp hơn nhiều do điều chỉnh giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm thúc đẩy đầu tư, khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp.