Giá cước vận tải biển tiếp tục leo thang, doanh nghiệp thuỷ sản đứng trước tình trạng thua lỗ trầm trọng

Trong công văn gửi tới Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, VASEP cho biết, các doanh nghiệp hội viên đang rất “sốt ruột” vì giá cước vận tải biển tăng cao, cùng với tình trạng thiếu container kéo dài chưa có hướng giải quyết.

Giá cước vận chuyển container tăng nhanh và không có dấu hiệu "hạ nhiệt" thời gian qua là đề tài đã liên tục được các doanh nghiệp liên quan cũng như dư luận, truyền thông nhắc đến thời gian vừa qua.

Theo Bloomberg, với hơn 80% tổng hàng hóa thương mại được vận chuyển bằng đường biển, cước vận tải biển tăng mạnh làm hiển hiện nguy cơ nâng giá của mọi thứ, từ nhu yếu phẩm, linh kiện ô tô đến nguyên liệu đầu vào sản xuất công nghiệp.

Trong diễn biến liên quan, mới đây, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP) đã có Công văn số 74 /CV-VASEP gửi tới Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan báo cáo và kiến nghị về 8 khó khăn, bất cập và vướng mắc chính đang tác động tiêu cực và rất lớn tới hoạt động sản xuất kinh doanh và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thủy sản.

Trong đó, đáng chú ý có đề cập đến vấn đề rất nóng trong thời gian qua là việc các hãng tàu vận tải tăng giá cước tàu biển và tình trạng thiếu container cho xuất khẩu từ tháng 11/2020 đến nay.

Cước vận tải đã tăng gấp... 10 lần

Theo phản ánh từ các doanh nghiệp hội viên của VASEP, thời gian qua, các hãng tàu đã thông báo tăng giá cước từ 2 - 10 lần (tùy chặng, tùy hãng), phần lớn do giá thuê container và phụ phí cao ngất.Cụ thể, từ cuối tháng 11/2020, phí thuê container đi từ Việt Nam (cho cả cont hàng khô và hàng lạnh) đã tăng đột biến. Ở một số cảng, giá đã tăng gấp đôi tháng sau so với tháng trước và gần gấp 6 lần so với giá đầu năm 2020.

Cùng với đó, ngay cả cước phí vận tải biển đi từ các nước khác cũng đang tăng cao kỷ lục.

Lấy ví dụ, theo Bloomberg, phí vận chuyển một container 40 feet từ Thượng Hải (Trung Quốc) đến Rotterdam (Hà Lan) ngày 27/5/2021 đã đạt mức 10.174 USD, cao hơn 3,1% so với trước đó 1 tuần và tăng 485% so với cùng kỳ năm 2020.

Chỉ số giá tổng hợp của 8 tuyến đường vận tải biển chính trên thế giới cũng đã tăng gần 300% so với cùng kỳ năm ngoái, khiến các nhà xuất nhập khẩu rơi vào tình cảnh khó khăn. Ở Mỹ và nhiều nơi khác trong năm nay, nhiều chủ hàng đã phải trả mức phí hơn 10.000 USD cho mỗi container hàng.

Bên cạnh đó, vào cuối tháng 10/2020, nhiều hãng tàu vận tải container như Wan Hai Lines Ltd., Heung A Line, Interasia, Yaming Shipping Vietnam, Sinokor (Vietnam)… đã đồng loạt gửi thông báo đến các khách hàng yêu cầu tăng phụ phí Rate Retoration (RR) đối với hàng container xuất khẩu từ Việt Nam đi các thị trường châu Á. Mức tăng từ 50 - 200 USD/cont và bắt đầu áp dụng luôn từ 1/11/2020, tức chỉ vài ngày sau ngày gửi thông báo.

Đáng chú ý, dù giá cước vận tải, giá thuê cont tăng "phi mã" doanh nghiệp vẫn rất khó hoặc không thể đặt được container/chặng tàu cho nhiều chặng quan trọng. Điều này gây ra tình trạng ùn ứ và chi phí đội lên rất cao cho ngành xuất khẩu thủy sản của Việt Nam nói riêng cũng như các ngành xuất khẩu nói chung.

Theo VASEP, nhiều doanh nghiệp phản ánh muốn thuê container phải đặt trước một tháng mà có khi vẫn không thuê được. Các doanh nghiệp gần như đang phải tranh nhau chỗ để đặt thuê container.

Ngoài ra, ngay cả khi doanh nghiệp đã đăng ký được cont đóng hàng đưa ra cảng để lên tàu xuất khẩu rồi nhưng vì thiếu hụt lượng container dẫn đến các hãng tàu liên tục delay, hoãn chuyến, có nhiều tàu phải delay 4-5 lần (tương đương khoảng 10-15 ngày)/chuyến gây nên việc chậm trễ đơn hàng xuất khẩu nhất.

Thiệt hại này càng lớn hơn với các đơn hàng phải giao để kịp quota nhưng tàu delay/hoãn dẫn đến chậm trễ buộc phải hủy giao hàng, chi phí lưu cont ở cảng từ đó cũng tăng lên gấp bội.

Và tình hình càng trở nên trầm trọng hơn sau vụ tắc nghẽn kênh đào Suez hồi cuối tháng 3/2021 và tình trạng tắc nghẽn tại các cảng biển.

Doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản lo ngại có tình trạng “găm” container để "thổi" giá

Theo VASEP, việc thiếu hụt container cho xuất nhập khẩu hàng hóa đã và đang dẫn đến ách tắc cả cho đầu ra (các lô hàng XK) lần đầu vào (các lô nguyên liệu NK) của doanh nghiệp đồng thời làm gia tăng chi phí thuê container tại tất cả các cảng biển, gây ra nguy cơ gián đoạn chuỗi cung ứng của nhiều ngành hàng.

Đồng thời, điều này cũng khiến nhiều doanh nghiệp phải trả thêm chi phí lưu kho, lưu bãi do các lô hàng bị ách tắc tại các cảng biển do không thuê được container vận chuyển, tác động không nhỏ đến khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường thế giới. Dó đó, rất nhiều đơn hàng của các doanh nghiệp đã bị hủy, chậm giao hàng, chậm thanh toán và, không ký tiếp được đơn hàng mới.

Theo phản ánh của doanh nghiệp, có thực tế là trên thị trường container rỗng hiện nay, doanh nghiệp nào trả cước cao hơn thì hãng tàu sẽ cấp container. Thậm chí các doanh nghiệp đã có được booking container (đăng ký container) rồi nhưng do cước phí thuê tăng lên hàng ngày nên các hãng tàu sẵn sàng hủy booking của doanh nghiệp đó để chuyển cho doanh nghiệp khác nếu doanh nghiệp kia trả cước cao hơn.

Từ đó, các chuyên gia của VASEP đưa ra nghi vấn: Phải chăng đã có tình trạng “găm” container và chỗ trên tàu từ phía các hãng tàu để đẩy giá thuê container lên cao?

Theo VASEP, điều này là phi lý trong bối cảnh giá dầu (chi phí lớn nhất trong cơ cấu chi phí hoạt động của các hãng tàu) thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước đây, đồng thời các hàng tàu đã có thời gian dài từ quý 4/2020 để bổ sung số lượng tàu và container còn thiếu hụt.

Do đó, nếu không có các biện pháp kiểm soát, tình hình này sẽ kéo dài với chi phí vận tải biển và tình trạng container thiếu hụt tiếp tục tăng cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến xuất khẩu thủy sản nói riêng cũng như các ngành hàng xuất nhập khẩu của Việt Nam nói chung.Dịch bệnh COVID-19 đã làm các doanh nghiệp rất khó khăn mới ký được các đơn hàng nhưng ngay cả khi có đơn hàng doanh nghiệp lại đối mặt với việc cước phí thuê container tăng quá cao và không thuê được container để đóng hàng.
Tình trạng trên kéo dài hơn nửa năm khiến nhiều doanh nghiệp đang đứng trước tình trạng thua lỗ trầm trọng và đình trệ sản xuất do giá thành sản xuất tăng cao và không xuất khẩu được hàng hóa.

Trước tình trạng trên, VASEP cho biết đã nhiều lần gửi công văn tới Bộ Giao thông Vận tải, Cục Hàng hải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để phản ánh và kiến nghị các cơ quan có giải pháp tháo gỡ.

Cục Hàng hải thời gian cũng đã chủ động có một số cuộc họp với các Hiệp hội xuất nhập khẩu của Việt Nam và đại diện các hãng tàu để tìm giải pháp giải quyết tình hình. Tuy nhiên, đến nay cước phí vận tải tàu biển vẫn tiếp tục tăng cao và tình trạng thiếu container càng ngày càng nghiêm trọng.Cuối cùng, VASEP bày tỏ sự lo ngại nếu không có các biện pháp kiểm soát, tình hình này sẽ kéo dài với chi phí vận tải biển và tình trạng container thiếu hụt tiếp tục tăng cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến XK thủy sản nói riêng và các ngành hàng XNK của Việt Nam nói chung.