Gánh nặng trên vai Tổng thống Mỹ tại Liên Hợp Quốc

Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden đứng trên bục phát biểu trước nền đá hoa cương màu xanh đậm đặc trưng trong hội trường Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (LHQ) ngày 21/9, ông nhìn xuống những khán giả đang đầy hoài nghi rằng liệu ông có khác người tiền nhiệm Donald Trump.

Bài phát biểu đầu tiên của Tổng thống Mỹ Joe Biden trước các lãnh đạo thế giới nhấn mạnh sự kiện “khép lại chương lịch sử 20 năm chiến tranh, mở ra kỷ nguyên ngoại giao chuyên sâu bằng cách tập hợp các đồng minh, đối tác và thể chế để đối phó với những thách thức lớn của thời đại chúng ta”, theo CNN.

Tuy nhiên, ông Biden sẽ phải đối diện với căng thẳng từ Trung Quốc, mâu thuẫn nghiêm trọng với Pháp và sự chỉ trích của nhiều quốc gia thành viên LHQ sau những bất đồng vì Israel, cuộc rút quân trong hỗn loạn khỏi Afghanistan, và thoả thuận tàu ngầm với Úc khiến cả đối thủ lẫn đồng minh ngỡ ngàng.

Nhà Trắng coi bài phát biểu của Tổng thống Biden trước Đại hội đồng LHQ là cơ hội để Mỹ lấy lại vai trò dẫn dắt toàn cầu và thuyết phục các quốc gia thành viên LHQ rằng “Mỹ đã trở lại”, như ông Biden hứa khi bắt đầu nhiệm kỳ.

Sau bài phát biểu sẽ là một tuần gặp gỡ song phương, một hội nghị thượng đỉnh về COVID-19 do Mỹ chủ trì ngày 22/9 nhằm huy động thêm tiền cho hoạt động phân phối vắc-xin toàn cầu, một cuộc gặp với các lãnh đạo “Bộ tứ” cũng trong ngày 22/9, và một cuộc họp của Hội đồng bảo an LHQ về an ninh khí hậu vào 23/9.

“Đây là một tuần quan trọng và mang lại nhiều kết quả đối với Tổng thống Biden và vai trò lãnh đạo của ông trên trường quốc tế”, một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ nói.

Ông Biden đến New York chỉ vài ngày sau khi công bố thành lập liên minh an ninh ba bên với Anh và Úc, nhằm giúp Canberra chế tạo các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Liên minh này khiến căng thẳng giữa Mỹ với Trung Quốc lên cao, trong khi Pháp nổi giận vì bị gạt ra rìa.

Trong bài phát biểu, Tổng thống Biden khẳng định ông muốn tránh một cuộc Chiến tranh Lạnh mới để khiến thế giới bị phân chia theo nhóm, theo AP. “Ông ấy tin vào sự cạnh tranh mạnh mẽ và có nguyên tắc để không dẫn đến xung đột”, quan chức Mỹ cho biết.

Nỗ lực tránh một cuộc Chiến tranh Lạnh mới

Trước tuần lễ thượng đỉnh của Đại hội đồng, Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres bày tỏ lo ngại cạnh tranh Mỹ - Trung đang chặn đứng tiến triển trong những vấn đề cấp bách toàn cầu.

Ông Guterres nói với CNN rằng những nỗ lực của đặc phái viên khí hậu Mỹ John Kerry nhằm đạt được thoả thuận với Trung Quốc “gần như đã thất bại vì Trung Quốc tuyên bố không thể hợp tác về khí hậu hay bất kỳ điều gì”.

“Tôi tin rằng chúng ta cần tránh một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, vì Chiến tranh Lạnh cũ dễ quản lý hơn nhiều. Nó rất rõ ràng. Còn bây giờ mọi thứ phức tạp hơn”, ông Guterres nói.

Tổng thống Biden bắt đầu tuần họp của LHQ với một gánh nặng nữa, là việc Pháp giận dữ với sự ra đời của liên minh AUKUS và cảnh báo sẽ có thêm những hệ luỵ ngoại giao khác.

Ngày 20/9, ông Biden cố dàn xếp một cuộc điện đàm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tìm cơ hội gặp người đồng cấp Jean-Yves Le Drian tại New York, nhưng Pháp chưa đồng ý.

Mỹ nói rằng lịch trình của ông Blinken và ông Le Drian rất “năng động”, nhưng vài giờ sau đó, Ngoại trưởng Pháp khẳng định không có kế hoạch gặp người đồng cấp Mỹ. “Tôi không có ý định gặp Ngoại trưởng Blinken, dù tôi có thể nhìn thấy ông ấy chỗ này chỗ kia ở hành lang”, ông Le Drian nói, đồng thời nhấn mạnh AUKUS không chỉ là thoả thuận tàu ngầm và sự phá vỡ lòng tin khi các bên giữ kín thoả thuận với Pháp, mà còn là tương lai của chủ nghĩa đa phương và chiến lược ở Ấn Độ - Thái Bình Dương.

“Chúng tôi coi cách làm này mang tính chất đối đầu với Trung Quốc”, ông Le Drian nói với báo giới tại New York, và cho biết cách tiếp cận của châu Âu sẽ mang nhiều sắc thái hơn.

Richard Gowan, giám đốc Nhóm khủng hoảng quốc tế của LHQ, nói rằng mâu thuẫn vì AUKUS “phù hợp với cách mọi người nói về ông Biden, rằng ông ấy nói về trò chơi đa phương, nhưng khi xử lý nhiều vấn đề, ông ấy vẫn đưa Mỹ lên trên hết”.

Sherine Tadros, giám đốc văn phòng New York của tổ chức Ân xá quốc tế, cho rằng ông Biden sẽ hưởng lợi khi mọi người so sánh với người tiền nhiệm Donald Trump, một người công khai chỉ trích LHQ.“Ngưỡng bây giờ đã hạ thấp…Khi nhìn vào Afghanistan, vào cuộc chiến Gaza, LHQ đã bị chính quyền Biden bỏ qua và coi như kế hoạch B”, Tadros nói.

Trong điều kiện bình thường, ông Biden có thể trò chuyện để xoa dịu các lãnh đạo thế giới, nhưng tình hình COVID-19 và các quy định phòng dịch khiến những trao đổi đó bị hạn chế.

Ông Biden chỉ có lịch gặp song phương với Thủ tướng Úc Scott Morrison tại New York ngày 21/9 rồi trở lại Washington để gặp Thủ tướng Anh Boris Johnson.

Phát biểu tại lễ rung chuông hòa bình trước thềm kỷ niệm 40 năm “Ngày Quốc tế Hòa bình” (21/9/1981-21/9/2021), Tổng Thư ký LHQ Guterres nhấn mạnh rằng, thế giới đang ở thời khắc cần đoàn kết hơn bao giờ hết trước đại dịch COVID-19 cùng vòng xoáy xung đột, bất bình đẳng, đói nghèo và biến đổi khí hậu. Ông kêu gọi “các tay súng trên toàn thế giới hạ vũ khí và tuân thủ lệnh ngừng bắn một ngày trên toàn cầu, bởi chúng ta cần tập trung vào một kẻ thù chung của nhân loại: COVID-19.”