Financial Times: Không thể áp dụng sách cũ về lạm phát

Theo Financial Times, lạm phát sau đại dịch ở các nền kinh tế phát triển đã cao đến mức mà chúng ta chưa từng chứng kiến trong hai thế hệ. Điều này đã dẫn đến những lời kêu gọi yêu cầu các ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách tiền tệ mạnh mẽ.

Các thị trường tài chính đã nhanh chóng định giá lại theo triển vọng chính sách tiền tệ và các thị trường hiện kỳ vọng từ nay đến cuối năm 2023 sẽ có ít nhất 7 lần tăng lãi suất.

Cuộc tranh luận về lạm phát nên tập trung vào nguyên nhân sâu xa của sự tăng giá tiêu dùng. Nghiên cứu gần đây của Viện đầu tư BlackRock cho thấy, không giống bất kỳ thời điểm nào trong 40 năm qua, lạm phát sau đại dịch gia tăng không phải do nhu cầu cao quá mức mà là do những hạn chế về khả năng cung ứng.

Hãy coi lạm phát là tiếng ồn từ động cơ kinh tế. Trước đây, nguyên nhân là do vòng tua máy quá nhanh. Ngày nay và trong tương lai gần, nguyên nhân lại là kết quả của những hạn chế từ phía nguồn cung khiến động cơ liên tục hoạt động sai lệch.

Sự sai lệch này xảy ra ở hai cấp độ. Thứ nhất, có những hạn chế trong toàn bộ nền kinh tế. Trong quá trình khởi động lại hoạt động kinh tế sau các đợt phong tỏa, việc đưa năng lực cung ứng trở lại hoạt động khó khăn hơn so với việc khởi động lại nhu cầu.

Thứ hai là năng lực cung ứng “không đúng chỗ”. Đại dịch đã gây ra sự thay đổi đột ngột trong chi tiêu của người tiêu dùng từ dịch vụ sang hàng hóa. Không thể mong đợi các yếu tố như dòng vốn và lao động chuyển đổi giữa các lĩnh vực nhanh như vậy.

Kết quả là sự tắc nghẽn trong các lĩnh vực sản xuất hàng hóa khi nguồn cung phải vật lộn để theo kịp nhu cầu, nhưng công suất trong các ngành dịch vụ lại dư thừa. Những hạn chế về nguồn cung hàng hóa khiến giá cả cao hơn.

Điều này khiến lạm phát tăng cao hơn mặc dù nền kinh tế nhìn chung vẫn chưa phục hồi hoàn toàn.

Nền kinh tế Mỹ đang bị cuốn vào động lực này. Cú sốc COVID-19 và nỗ lực tái khởi động kinh tế sau đó đã dẫn đến những hạn chế về nguồn cung lớn hơn trong nhiều thập kỷ. Lạm phát đã tăng lên mức chưa từng thấy kể từ năm 1982. Tuy nhiên, lạm phát vẫn chưa thực sự tăng nóng, và về tổng thể, nền kinh tế thậm chí còn chưa đạt được mức ước tính tiềm năng về sản lượng và việc làm.

Do đó, chúng ta thấy mình đang ở trong một tình thế khác về cơ bản giống với tình huống mà Paul Volcker phải đối mặt khi ông trở thành chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) vào năm 1979. Khi đó, nền kinh tế đang phát triển nóng và mục đích là để đẩy lạm phát ra khỏi hệ thống. Nhưng vào lúc này, lý thuyết cũ không thể áp dụng. Ngày nay, chúng ta đang ở trong thời kỳ nguồn cung bị hạn chế nghiêm trọng ngay cả khi các nền kinh tế thấp hơn mức tiềm năng. Điều này thay đổi mọi thứ từ góc độ vĩ mô.

Khi lạm phát bị thúc đẩy bởi nhu cầu, chính sách thận trọng về nguyên tắc có thể ổn định cả lạm phát và tăng trưởng. Tuy nhiên, điều này là không thể xảy ra trong một thế giới mà lạm phát là kết quả của những hạn chế về nguồn cung. Sự biến động cao về vĩ mô trở nên không thể tránh khỏi. Các ngân hàng trung ương hoặc phải chấp nhận lạm phát cao hơn hoặc chuẩn bị sẵn sàng để giảm nhu cầu trên toàn bộ nền kinh tế nhằm giảm nhẹ những hạn chế về nguồn cung.

Mối quan hệ lịch sử lâu đời giữa thất nghiệp và lạm phát cho thấy, nếu các ngân hàng trung ương tìm cách giữ lạm phát gần với mức mục tiêu là khoảng 2% trong bối cảnh hạn chế nguồn cung hiện nay, thì sẽ đẩy tỷ lệ thất nghiệp lên mức hai con số.

Để giảm thiểu sự biến động về tăng trưởng, các ngân hàng trung ương đúng ra sẽ muốn “sống chung” với lạm phát do nguồn cung thúc đẩy trong khi kỳ vọng lạm phát dài hạn vẫn cố định. Trên thực tế, nghiên cứu gần đây cho thấy rằng họ không nên cố gắng kiểm soát lạm phát gây ra bởi sự thay đổi của nhu cầu. Lạm phát giúp điều chỉnh dễ dàng hơn những thay đổi lớn trong các mô hình nhu cầu.

Các ngân hàng trung ương nên “đi tắt đón đầu” trong năm nay bằng cách loại bỏ lập trường thỏa hiệp trong chính sách tiền tệ và đưa lãi suất trở lại mức trung lập hơn. Đưa hoạt động kinh tế trở lại - không giống như sự phục hồi bình thường - không yêu cầu phải duy trì kích thích. Nhưng những gì không nên làm ở thời điểm này là “đạp phanh” chính sách, cố tình phá hủy các hoạt động.

Đây chính là lý do tại sao phản ứng chính sách tiền tệ hiện tại đối với lạm phát cao đã không có tác dụng như trước đây. Tác động có thể vẫn hạn chế bất chấp những nỗ lực bình thường hóa chính sách nhanh chóng. Cách tiếp cận tốt nhất hiện nay không phải là phá hủy việc làm và tăng trưởng bằng chính sách tiền tệ, mà để các nền kinh tế mở cửa trở lại khi những lo ngại về sức khỏe cộng đồng giảm bớt. Việc đưa mức chi tiêu trở lại bình thường sẽ giảm bớt áp lực lạm phát cấp tính ngày nay.