El Nino, ô nhiễm khói bụi và mối tương quan tác động đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Tác động của El nino đến tăng trưởng kinh tế rất đa chiều, nhưng xét về tổng thể là tiêu cực.

El nino năm 2019 đã gây khô hạn, ảnh hưởng xấu đến sản xuất nông nghiệp và làm giảm sâu mực nước các hồ thủy điện. Nhiệt điện, trong đó chủ yếu là điện than đã phải tăng công suất.

Lượng than khai thác trong 9 tháng 2019 là 34.4 nghìn tấn, tăng +12.2%, mức cao nhất trong nhiều năm. Nhập khẩu than cũng tăng mạnh +81% lên 3 tỷ USD trong khi xuất khẩu than giảm -53% xuống còn 1 tỷ USD. Mức chênh lệch Nhập - Xuất khẩu than là 2 tỷ USD trong khi cùng kỳ chỉ là 860 triệu USD.

Khi đốt than nhiều hơn thì cũng có nghĩa là lượng khói, bụi, sỉ than sinh ra cũng nhiều hơn. Trong sỉ than có một thành phần gọi là tro bay, rất nhỏ và mịn. Về lý thuyết, tro bay có thể tái sử dụng làm vật liệu xây dựng (ví dụ xi măng) nhưng vì nhiều lý do, việc tái sử dụng tại Việt nam đạt tỷ lệ rất thấp. Tro, sỉ từ nhiệt điện than vì vậy đang nằm hết tại các bãi thải.

Thời tiết khô hanh khi chuyển mùa đã khiến lượng tro, sỉ này phát tán mạnh, gây ô nhiễm nặng ở Hà nội và các vùng phụ cận. Ô nhiễm không khí đương nhiên còn đến từ nhiều nguyên nhân khác, như ô tô, đất cát xây dựng... thậm chí là cả rán cá (!) nhưng đốt than chắc chắn là tác nhân chính.

GDP quý 3 tăng 7.31%, cao bất ngờ và giúp mục tiêu 6.6-6.8% của năm nay trong tầm tay. Đây (có thể) là một tin vui. Khai thác than, đương nhiên có đóng góp nào đó. Tăng trưởng ngành khai thác than 9 tháng đạt +12.4%, trong khi khai thác dầu khí giảm -2.4%. Tăng trưởng toàn ngành khai khoáng (gồm than, dầu khí, quặng kim loại...) nhờ một phần của than mà tăng +2.68%, mức cao nhất kể từ năm 2016.

Dường như từ một bất lợi thời tiết, tăng trưởng kinh tế lại trở nên tích cực. Tất nhiên điều này là không thể. Nông nghiệp tăng trưởng âm trong quý 3 và 9 tháng chỉ đạt 0.74%, thấp nhất 3 năm. Chi phí sản xuất điện tăng, làm tăng chi phí tổng thể cho toàn xã hội (so với thủy điện). Ô nhiễm không khí đến mức nguy hiểm, một thành phần không được phản ánh đầy đủ vào tăng trưởng GDP.

Như vậy thì nếu đủ tỉnh táo thì sẽ không khó nhận ra tác động đa chiều của El nino đến tăng trưởng kinh tế mà xét về tổng thể là tiêu cực. Điều quan trọng hơn là xác định được nguyên nhân chính của ô nhiễm không khí để tìm ra hướng xử lý.