Dưới thời ông Biden, Mỹ vẫn chọn "cứng rắn" với Trung Quốc trên Biển Đông

Chính quyền Tổng thống Joe Biden đã và đang đảo ngược nhiều chính sách so với người tiền nhiệm Donald Trump về nhập cư, năng lượng; nhưng điều đặc biệt là vẫn lựa chọn đối đầu với những hành động của Trung Quốc trên Biển Đông một cách cứng rắn.

Tiếp tục lựa chọn “diều hâu” với Trung Quốc

Chỉ vài tuần sau khi đi vào hoạt động, chính quyền ông Biden đã phát tín hiệu sẽ tiếp nối nhiều chính sách “diều hâu” với Trung Quốc của thời ông Trump. Việc duy trì các cuộc “tuần tra vì tự do hàng hải” (FONOP) của hải quân Mỹ thông qua một loạt hoạt động hồi đầu tháng 2 tại Biển Đông là minh chứng rõ ràng đầu tiên. Cụ thể, hôm 4/2 vừa qua, tàu khu trục Mỹ John S. McCain đã quá cảnh tại Eo biển Đài Loan – hành động bị Trung Quốc coi là khiêu khích. Một ngày sau đó, con tàu tiếp cận vùng biển gần quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam. Ngày 9/2, Hải quân Mỹ thông báo hai nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt và USS Nimitz đã tiến hành các hoạt động diễn tập ở Biển Đông.

Chỉ 21 ngày sau khi lên nắm quyền, Tổng thống Biden đã cho thấy những chính sách sắp tới lên Trung Quốc không mấy khác biệt so với người tiền nhiệm Donald Trump. Những diễn biến này khiến nhiều nhà phân tích Trung Quốc tin rằng, chính sách cạnh tranh chiến lược của Wahington với Bắc Kinh – trong lĩnh vực hàng hải và hơn thế nữa, sẽ là dài hạn.

Theo Eric Sayers, cựu cố vấn của chỉ huy Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương Mỹ, chính quyền mới tại Mỹ sẽ không loại bỏ lập trường đã được khẳng định suốt 4 năm qua và chấp nhận logic của việc đưa Trung Quốc và sự cạnh tranh với Bắc Kinh trở thành mối quan tâm hàng đầu. “Có một sự tiếp nối ở Biển Đông, nhưng đó là sự tiếp nối cách tiếp cận của chính quyền Trump chứ không phải là quay trở về chính sách thời Obama”, chuyên gia này cho biết.

Mặt khác, cách tiếp cận của Tổng thống Biden có phần quyết đoán hơn. Sau khi tàu khu trục USS John S. McCain tiến hành hoạt động tự do hàng hải ở Biển Đông, Hạm đội 7 của Mỹ đồn trú tại Nhật Bản, đã đưa ra tuyên bố lên án yêu sách chủ quyền phi lý mang tên “đường chín đoạn” của Trung Quốc. “Những yêu sách hàng hải trái pháp luật và sâu rộng ở Biển Đông đã gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với các quyền tự do trên biển, trong đó có quyền tự do hàng hải và hàng không, tự do thương mại và tự do về cơ hội kinh tế cho các quốc gia ven Biển Đông”, theo tuyên bố của Hạm đội 7. Nhiều chuyên gia nước ngoài đã chỉ trích các yêu sách chủ quyền phi lý của Trung Quốc ở Biển Đông, đặc biệt là đối với quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. Ông Bryan Clark, chuyên viên nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Hudson của Mỹ cho rằng, việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa đã vi phạm Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.

“Trung Quốc đang cố gắng biện minh rằng quần đảo Hoàng Sa là một phần mở rộng của họ và do vậy, họ có thể vẽ ra các đường thẳng xung quanh các thực thể này. Để từ đó thuyết phục yêu sách Đường chính đoạn phi lý. Hoàng Sa nằm ở phía Nam đảo Hải Nam. Bắc Kinh muốn mở rộng chủ quyền ở Biển Đông bằng việc vẽ một đường thẳng kéo dài từ Hoàng Sa đến đảo Hải Nam và tới Trung Quốc đại lục. Những hành động đó trái với luật pháp quốc tế và xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam”, theo ông Bryan.

Cạnh tranh tiếp diễn

Mặc dù theo đuổi lập trường khác nhau về một loạt vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia, nhưng khi nhắc đến quan hệ với Trung Quốc, cả ông Biden và ông Trump đều vạch ra những lộ trình nhất quán.

Dù nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường hợp tác với Bắc Kinh, đặc biệt là về vấn đề biến đổi khí hậu, song chính quyền Biden đã giữ nguyên quyết định của cựu Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đưa ra năm 2020, đó là chính thức bác bỏ các yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông.

Trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Philippines, tân Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nêu rõ, Mỹ sẽ không lùi bước khi bác bỏ các yêu sách hàng hải của Trung Quốc và Washington cam kết duy trì một trật tự dựa trên luật lệ ở Biển Đông. Ông Antony Blinken cũng tuyên bố sẽ sát cánh với các nước Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông chống lại sức ép từ phía Trung Quốc.

Chuyên gia Bonnie Glaser, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế nhận định, những tuyên bố trực tiếp và hành động của chính quyền Tổng thống Biden ở giai đoạn đầu nhiệm kỳ cho thấy sẽ không có sự thay đổi đáng kể trong chính sách đối với Trung Quốc tại Nhà Trắng. “Về cơ bản, đó là sự tái hiện lại chính sách của chính quyền Trump, được cựu Ngoại trưởng Pompeo nêu rõ vào giữa năm 2018 và giữa năm 2020, tái khẳng định Hiệp ước phòng Thủ chung giữa Mỹ với đồng minh sẽ được áp dụng ở Biển Đông và việc Mỹ phản đối các yêu sách hàng hải của Trung Quốc vốn đi ngược lại với UNCLOS”.

Theo chuyên gia này, chính sách của Mỹ trên thực tế đã được thể hiện rõ ràng trong những tuần đầu tiên của nhiệm kỳ ông Biden, đó là khẳng định cam kết đối với các đồng minh và quyết tâm đẩy lùi các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông mà Washington cho là làm phương hại đến lợi ích của họ cũng như của các đồng minh và đối tác.