4 ngày Thiệp 24HMoney v2.0 Mới

Dự trữ đô la Mỹ giảm 14% kể từ năm 2002 khi BRICS và Vàng thách thức quyền 'bá chủ'

Sự suy giảm của đồng đô la Mỹ (USD) với tư cách là đồng tiền dự trữ của thế giới đã là chủ đề được bàn tán phổ biến trong nhiều năm – đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu (GFC) năm 2007-2008 – và trong khi những lời đồn đoán về sự sụp đổ sắp xảy ra của đồng tiền này có thể bị thổi phồng quá mức, dữ liệu do Hội đồng Đại Tây Dương cung cấp cho thấy rằng thế giới thực sự đang sử dụng đồng USD ít hơn đáng kể so với đầu thế kỷ.

Theo Báo cáo giám sát sự thống trị của đồng đô la của Hội đồng Đại Tây Dương, tỷ trọng của USD trong dự trữ toàn cầu đạt 58% vào năm 2024, giảm 14% so với năm 2002 khi chiếm 72% dự trữ toàn cầu.

“Đồng đô la Mỹ đã đóng vai trò là đồng tiền dự trữ hàng đầu thế giới kể từ Thế chiến II”, báo cáo cho biết. “Ngày nay, đồng đô la chiếm 58 phần trăm giá trị dự trữ ngoại hối trên toàn thế giới. Đồng euro, đồng tiền được sử dụng nhiều thứ hai, chỉ chiếm 20 phần trăm dự trữ ngoại hối”.

Nhưng trong những năm gần đây, và đặc biệt là kể từ khi Nga xâm lược Ukraine và Nhóm bảy nước công nghiệp phát triển (G7) tiếp tục leo thang sử dụng các biện pháp trừng phạt tài chính, một số quốc gia đã thể hiện ý định đa dạng hóa nguồn dự trữ khỏi đồng đô la.

Tốc độ phi đô la hóa đã tăng tốc trong những năm gần đây và các nhà nghiên cứu chỉ ra một diễn biến đã thúc đẩy xu hướng này: sự phát triển của BRICS.

Trong hai mươi bốn tháng qua, các thành viên của BRICS (một nhóm gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi gần đây đã bổ sung thêm Ai Cập, Ethiopia, Iran và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất; Ả Rập Xê Út đang cân nhắc gia nhập) đã tích cực thúc đẩy việc sử dụng các loại tiền tệ quốc gia trong thương mại và giao dịch. Trong cùng thời gian này, Trung Quốc đã mở rộng hệ thống thanh toán thay thế của mình cho các đối tác thương mại và tìm cách tăng cường sử dụng đồng nhân dân tệ trên phạm vi quốc tế.

Dự án xác định BRICS là một thách thức tiềm tàng đối với vị thế của đồng đô la do tín hiệu ý định giao dịch nhiều hơn bằng các loại tiền tệ quốc gia của từng thành viên và thị phần ngày càng tăng của BRICS trong GDP toàn cầu. “Trong số các loại tiền tệ của BRICS, đồng nhân dân tệ có tiềm năng cạnh tranh cao nhất với đồng đô la như một loại tiền tệ thương mại và dự trữ”.

Báo cáo xác định hai chỉ số chính làm nổi bật sức mạnh ngày càng tăng của cơ sở hạ tầng tài chính thay thế mà Trung Quốc đang xây dựng là các đường dây hoán đổi của Trung Quốc với các nước BRICS và tư cách thành viên trong Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) của Trung Quốc

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng từ tháng 6 năm 2023 đến tháng 5 năm 2024, “CIPS đã bổ sung thêm sáu mươi hai người tham gia trực tiếp và hiện bao gồm 142 người tham gia trực tiếp và 1.394 người tham gia gián tiếp”.

SWIFT vẫn là đơn vị chiếm ưu thế, với hơn 11.000 ngân hàng được kết nối”, họ lưu ý. “Vì những người tham gia CIPS trực tiếp có thể thanh toán các giao dịch mà không cần dựa vào SWIFT hoặc đô la, nên các chỉ số truyền thống về việc sử dụng đồng nhân dân tệ có thể đang tính thấp hơn giá trị thực tế.

Trong khi Trung Quốc đang có những bước tiến trong việc bổ sung các đối tác vào CIPS, các nhà nghiên cứu cho biết "Vai trò của đồng đô la như một loại tiền tệ dự trữ toàn cầu chính vẫn được đảm bảo trong ngắn hạn và trung hạn".

Đồng đô la tiếp tục thống trị dự trữ ngoại hối, hóa đơn thương mại và giao dịch tiền tệ trên toàn cầu. “Tất cả các đối thủ tiềm năng, bao gồm cả đồng euro, đều có khả năng hạn chế thách thức đồng đô la trong tương lai gần”.

Về việc phát triển hệ thống thanh toán nội khối BRICS, Hội đồng Đại Tây Dương nhận thấy rằng các cuộc đàm phán xung quanh hệ thống như vậy “đang trong giai đoạn đầu, nhưng các thành viên đã đạt được các thỏa thuận song phương và đa phương với nhau, tập trung vào tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương bán buôn xuyên biên giới (CBDC) và các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ”.

Các nhà nghiên cứu cho biết: "Những thỏa thuận này có thể khó mở rộng do các vấn đề về quy định và thanh khoản nhưng theo thời gian, chúng có thể hình thành cơ sở cho một nền tảng trao đổi tiền tệ".

Trong khi Trung Quốc là mối đe dọa lớn nhất đối với vị thế của USD, những khó khăn gần đây của nước này, bao gồm cả thị trường bất động sản sụp đổ, đã khiến đồng Nhân dân tệ mất đi một phần vị thế mà nó đã đạt được so với USD trong dự trữ ngoại tệ.

“Trong quý cuối cùng của năm 2023, tỷ trọng của đồng nhân dân tệ trong dự trữ ngoại tệ toàn cầu đã giảm xuống còn 2,3% từ mức đỉnh điểm là 2,8% vào năm 2022, bất chấp việc Bắc Kinh tích cực hỗ trợ thanh khoản cho đồng nhân dân tệ thông qua các hạn mức hoán đổi”, báo cáo cho biết. “Các nhà quản lý dự trữ có thể coi đồng nhân dân tệ là một loại tiền tệ có rủi ro về mặt địa chính trị do lo ngại về nền kinh tế Trung Quốc, lập trường của Bắc Kinh về cuộc chiến tranh Nga-Ukraine và căng thẳng gia tăng với Hoa Kỳ và G7”.

Dựa trên sáu “phẩm chất thiết yếu của một loại tiền tệ dự trữ” được Hội đồng Đại Tây Dương xác định, đồng euro là đồng tiền phù hợp nhất để trở thành một loại tiền tệ dự trữ sau đồng USD, tiếp theo là đồng nhân dân tệ.

Đồng đô la và đồng euro cùng nhau tạo nên gần 80 phần trăm dự trữ ngoại hối toàn cầu. Trong khi tỷ trọng đô la đang có xu hướng giảm rất khiêm tốn trong dài hạn, thì tỷ trọng bị mất của nó đã được phân bổ cho một số loại tiền tệ.

Đồng đô la cũng chiếm "chín trong số mười giao dịch tiền tệ" trên thị trường quốc tế, điều này phản ánh vai trò 'phương tiện' hoặc trung gian của đồng đô la trên thị trường ngoại hối, giúp giảm thiểu chi phí giao dịch cho các nhà giao dịch và củng cố vị trí trung tâm của đồng đô la trong các mạng lưới tài chính.

Martin Mühleisen, Nghiên cứu viên cao cấp tại Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết: "Vì đồng tiền thanh toán và đồng tiền lập hóa đơn thường có mối liên hệ chặt chẽ với nhau nên việc sử dụng đồng đô la làm phương tiện trao đổi gắn liền với vị thế là đơn vị hạch toán toàn cầu của đồng tiền này".

Đồng đô la cũng đóng vai trò quan trọng trong thị trường nợ quốc tế. Chứng khoán nợ cung cấp một kênh để khu vực tư nhân lưu trữ giá trị. Đồng đô la, đồng euro và đồng bảng Anh cùng nhau tạo nên hơn 90 phần trăm chứng khoán nợ quốc tế đang lưu hành. Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, đồng đô la đã phục hồi được thị phần mà nó đã mất vào những năm 2000.

Đồng đô la và đồng euro cũng là những đồng tiền chủ chốt thúc đẩy hệ thống ngân hàng quốc tế.

Khoảng 45 phần trăm các khoản yêu cầu ngân hàng xuyên biên giới quốc gia hoặc được tính bằng ngoại tệ được giữ bằng đô la. Đô la vẫn là loại tiền tệ quan trọng nhất trong hệ thống ngân hàng quốc tế, một phần là do vai trò của nó như một loại tiền tệ phương tiện.

2. Vàng

Trong khi các loại tiền tệ khác đang phải vật lộn để tăng giá so với USD, Hội đồng Đại Tây Dương lưu ý rằng có một mặt hàng được các thành viên BRICS ưa chuộng: vàng.

Các thị trường mới nổi đã thúc đẩy sự gia tăng trong hoạt động mua vàng gần đây. Kể từ năm 2018, tất cả các thành viên của BRICS đều tăng lượng vàng nắm giữ của họ với tốc độ nhanh hơn phần còn lại của thế giới, mặc dù giá vàng ở mức cao kỷ lục.

Nhiều nền kinh tế tiên tiến đã tích lũy được lượng dự trữ vàng lớn qua nhiều thế kỷ và giữ lại chúng trong thế kỷ 20 để duy trì bản vị vàng sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.

Các cuộc khảo sát gần đây cho thấy các nền kinh tế tiên tiến hiện đang có kế hoạch tăng lượng vàng nắm giữ để phòng ngừa rủi ro từ các cú sốc kinh tế. Điều này sẽ làm tăng thêm nhu cầu vàng toàn cầu trong vài năm tới. Ngoài ra các thị trường mới nổi có xu hướng giữ phần lớn dự trữ của mình bằng ngoại hối, nhưng đã tăng đều đặn tỷ trọng vàng”.

Tỷ trọng vàng trong danh mục dự trữ quốc tế "bắt đầu tăng vào năm 2019 và tăng tốc sau khi đại dịch bùng phát, tăng từ khoảng 10% lên gần 16% hiện nay. Các ngân hàng trung ương hiện nắm giữ tổng cộng hơn 35.000 tấn vàng, gần 20% tổng lượng vàng từng được khai thác.

Lý do khiến các ngân hàng trung ương thị trường mới nổi mua vàng bao gồm thực tế là kim loại quý này: +, Cung cấp các lựa chọn khi đối mặt với rủi ro địa chính trị;

+, Cung cấp một biện pháp phòng ngừa lạm phát; được coi là tài sản trú ẩn an toàn, đặc biệt là trong thời điểm suy thoái kinh tế rộng lớn vì nó đã giữ giá trị trong nhiều thế kỷ và không chịu bất kỳ rủi ro tín dụng nào

+ Cung cấp một biện pháp phòng ngừa trước những biến động giá trị của đồng đô la

+ Chế tạo đồ trang sức được coi là động lực chính thúc đẩy nhu cầu vàng.

Kim loại này cũng được các tác nhân phi tổ chức sử dụng như một công cụ đầu tư dưới dạng thỏi, tiền xu và ETF”, báo cáo cho biết. “Do tính dẫn điện, dễ uốn và chống ăn mòn, vàng cũng được sử dụng trong điện tử, thiết bị công nghiệp và nha khoa.

Nhu cầu vàng của ngân hàng trung ương theo truyền thống bị lu mờ bởi các động lực nhu cầu khác của kim loại này, nhưng các ngân hàng trung ương đã thúc đẩy nhu cầu của họ kể từ năm 2022. Sự gia tăng này không chỉ trùng với cuộc xâm lược Ukraine của Nga mà còn với sự gia tăng lạm phát trên toàn thế giới, sức mạnh của đồng đô la và sự gia tăng bất ổn địa chính trị.

Gần một phần ba trong số tất cả các ngân hàng trung ương có kế hoạch tăng dự trữ vàng của họ vào năm 2024. Mặc dù đồng euro từng được coi là đối thủ cạnh tranh với vai trò quốc tế của đồng đô la, nhưng nó vẫn tiếp tục tụt hậu rất xa và đang suy yếu như một loại tiền tệ dự trữ hấp dẫn. Các lệnh trừng phạt năm 2022 đối với Nga đã báo hiệu cho các nhà quản lý dự trữ rằng đồng euro khiến họ phải chịu những rủi ro địa chính trị tương tự như đồng đô la. Những người muốn giảm rủi ro khỏi đồng đô la đã chuyển sang vàng.

Một báo cáo vào tháng 6 của IMF đã xác nhận báo cáo của Hội đồng Đại Tây Dương, phát hiện ra rằng có "sự suy giảm dần dần đang diễn ra trong tỷ trọng đồng đô la trong dự trữ ngoại hối được phân bổ của các ngân hàng trung ương và chính phủ.

Điều đáng ngạc nhiên là vai trò giảm sút của đồng đô la Mỹ trong hai thập kỷ qua không được cân xứng với sự gia tăng trong tỷ lệ của các loại tiền tệ 'bốn lớn' khác – đồng euro, đồng yên và đồng bảng Anh. Thay vào đó, nó đi kèm với sự gia tăng trong tỷ lệ của những loại tiền tệ mà chúng tôi gọi là tiền tệ dự trữ phi truyền thống, bao gồm đồng đô la Úc, đồng đô la Canada, đồng nhân dân tệ Trung Quốc, đồng won Hàn Quốc, đồng đô la Singapore và các loại tiền tệ Bắc Âu.

IMF giải thích rằng: “Những loại tiền dự trữ phi truyền thống này hấp dẫn các nhà quản lý dự trữ vì chúng mang lại sự đa dạng hóa và lợi nhuận tương đối hấp dẫn, và vì chúng ngày càng dễ mua, bán và nắm giữ hơn nhờ sự phát triển của các công nghệ tài chính kỹ thuật số mới (như hệ thống tạo lập thị trường tự động và hệ thống quản lý thanh khoản tự động)”.

Báo cáo của IMF cũng trích dẫn nhu cầu vàng ngày càng tăng của các ngân hàng trung ương sau lệnh trừng phạt tài chính mà Hoa Kỳ áp đặt đối với Nga sau khi nước này xâm lược Ukraine.

Các lệnh trừng phạt tài chính, khi được áp dụng trong quá khứ, đã thúc đẩy các ngân hàng trung ương chuyển danh mục dự trữ của họ một cách khiêm tốn khỏi các loại tiền tệ, vốn có nguy cơ bị đóng băng và tái triển khai, sang vàng, vốn có thể được lưu kho trong nước và do đó không có rủi ro trừng phạt. Công trình đó cũng cho thấy nhu cầu về vàng của các ngân hàng trung ương phản ứng tích cực với sự bất ổn chính sách kinh tế toàn cầu và rủi ro địa chính trị toàn cầu.

Những yếu tố này có thể là nguyên nhân khiến một số ngân hàng trung ương của các thị trường mới nổi tiếp tục tích trữ vàng. Tuy nhiên, trước khi đưa ra quá nhiều xu hướng này, điều quan trọng là phải nhớ rằng vàng như một phần dự trữ vẫn ở mức thấp trong lịch sử.