25/01/2020 Cập nhật ĐHCĐ 2024

Dự thảo Luật Doanh nghiệp và vấn đề tối giản thủ tục thành lập doanh nghiệp

Chỉ sau hơn 3 năm thực hiện, một lần nữa Luật Doanh nghiệp lại được mang ra lấy ý kiến sửa đổi.

Thạc sĩ Từ Thanh Thảo, giảng viên Khoa Luật Thương mại, Trường Đại học Luật TP HCM

-Ông có đánh giá như thế nào về thủ tục đăng ký doanh nghiệp được quy định trong Luật Doanh nghiệp năm 2014?

Hiện nay, thủ tục đăng ký doanh nghiệp được quy định trong Luật Doanh nghiệp năm 2014 và Nghị định số 78/2015/NĐ-CP ngày 14/9/2015 của Chính phủ về đăng ký doanh nghiệp, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 108/2018/NĐ-CP ngày 23/8/2018 của Chính phủ.

Về cơ bản, thủ tục đăng ký doanh nghiệp theo Luật Doanh nghiệp 2014 đã có nhiều cải cách quan trọng trong việc giảm chi phí và thời gian thực hiện thủ tục hành chính biểu hiện thông qua các qui định sau:

Bởi lẽ, việc thành lập doanh nghiệp trong nhiều trường hợp chỉ để cụ thể hóa các ý tưởng trong kinh doanh, theo đó doanh nghiệp giống như một công cụ hay phương tiện để thực hiện các ý tưởng đó, còn việc các ý tưởng này có đủ điều kiện và chất xúc tác để thực hiện trong thực tiễn hay không là câu chuyện của tương lai.

Do đó, khi mới ở giai đoạn khởi đầu cho việc hiện thực hóa ý tưởng trong kinh doanh, chúng ta không thể bắt buộc doanh nghiệp phải đáp ứng hết mọi điều kiện.

Những cải cách nêu trên của Luật Doanh nghiệp 2014 mang nhiều tính đột phá, góp phần to lớn vào quá trình đảm bảo quyền tự do kinh doanh. Tuy nhiên, những cải cách này còn bộc lộ một số điểm bất cập, tác động bất lợi đến quá trình thành lập và hoạt động của các doanh nghiệp.

-Cụ thể đó là những bất cập nào, thưa ông?

Bởi lẽ theo qui định tại Điều 29 Luật Doanh nghiệp 2014, trên Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp đã bỏ việc ghi ngành nghề nhằm hiện thực hóa quyền tự do kinh doanh. Ngoài ra, trong điều lệ của doanh nghiệp cũng phải ghi vào rõ ngành nghề kinh doanh. Vì vậy, mỗi khi doanh nghiệp muốn thay đổi ngành nghề kinh doanh thì phải làm thủ tục sửa đổi điều lệ.

Do vậy, tôi cho rằng để việc cải cách này được thật sự triệt để, đảm bảo hiện thực hóa tối đa quyền tự do kinh doanh, thiết nghĩ Luật Doanh nghiệp nên bãi bỏ qui định về kê khai ngành nghề kinh doanh trên Giấy đề nghị đăng ký doanh nghiệp và cả điều lệ doanh nghiệp.

-Tối giản thủ tục thành lập nhưng vẫn đảm bảo được hiệu quả quản lý của Nhà nước đối với doanh nghiệp đang là vấn đề được nhiều người quan tâm. Ở góc nhìn của ông, Luật Doanh nghiệp sửa đổi cần thay đổi nội dung gì để giải bài toán này?

Luật Doanh nghiệp 2014 đã có sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy tiếp cận theo hướng đơn giản hóa, minh bạch hóa hơn nữa các thủ tục đăng ký doanh nghiệp, tăng tính tự chủ trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, đồng thời tăng cường trách nhiệm hậu kiểm của cơ quan quản lý nhà nước. Chúng tôi cho rằng cách tiếp cận này là phù hợp, vừa đảm bảo nâng cao quyền tự kinh doanh, vừa đảm bảo hiệu quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp. Hiện nay, hành lang pháp lý về công tác hậu kiểm hoạt động của doanh nghiệp đã khá đầy đủ, vấn đề nằm ở chỗ công tác thực thi.

Nhằm đảm bảo tính an toàn và công bằng của môi trường kinh doanh, chúng tôi cho rằng các cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành cần tích cực phối hợp, triển khai công tác hậu kiểm sau đăng ký doanh nghiệp như việc tiến hành kiểm tra, xử phạt vi phạm hành chính đối với các doanh nghiệp có sai phạm, hoặc thậm chí có thể tiến hành thu hồi Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động đối với những doanh nghiệp, chi nhánh doanh nghiệp kinh doanh vi phạm pháp luật.

-Nhưng nhiều ý kiến e ngại rằng thủ tục quá đơn giản sẽ lại tạo cơ hội cho một số doanh nghiệp trục lợi, ví dụ như thành lập chỉ để lừa đảo hoặc mua bán hóa đơn… Ông nghĩ sao về điều này, thưa ông?

Chúng tôi cho rằng quan ngại này cũng có những cơ sở thực tiễn và pháp lý nhất định. Với các cải cách quá thông thoáng và thủ tục thành lập doanh nghiệp quá dễ dàng như hiện nay, chẳng hạn một cá nhân chỉ cần đủ 18 tuổi, có năng lực hành vi, không phải là cán bộ, công chức… là đã có thể thành lập và làm chủ nhiều công ty khác nhau.

Do vậy, trong thời gian qua có rất nhiều trường hợp thành lập doanh nghiệp nhưng không hoạt động sản xuất kinh doanh mà chủ yếu để lừa đảo, cờ bạc, rửa tiền hoặc trục lợi bằng việc mua bán hóa đơn VAT nhằm chiếm đoạt tiền thuế.

Tuy nhiên, không phải vì thế mà chúng ta lại siết chặt thủ tục thành lập doanh nghiệp, như vậy sẽ ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền tự do kinh doanh của công dân đã được quy định trong hiến pháp. Bên cạnh đó, hiện nay chúng ta đã có hành lang pháp lý tương đối đầy đủ như pháp luật về quản lý thuế, xử phạt vi phạm hành chính về thuế, chống rửa tiền và cả hệ thống pháp luật hình sự để ngăn ngừa và đấu tranh có hiệu quả đối với các doanh nghiệp “ma” nêu trên. Đồng thời cần tăng cường công tác phối kết hợp giữa các cơ quan nhà nước hữu quan trong quá trình hậu kiểm hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.

-Trân trọng cảm ơn ông!