Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi): Băn khoăn việc giảm năm đóng BHXH

Mặc dù ủng hộ việc giảm số năm đóng BHXH xuống 15 năm (thay vì 20 năm như quy định hiện hành) tại Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), tuy nhiên, vẫn còn đó không ít băn khoăn…

Theo đó, tại Dự thảo Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đề xuất sửa đổi nhiều nội dung liên quan đến chế độ hưu trí.

Cụ thể, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội có đề cập đến việc sửa đổi số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần từ 20 năm xuống 15 năm, và hướng tới còn 10 năm. Mức hưởng lương hưu trong trường hợp này cũng sẽ được tính toán phù hợp nhằm tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, người có số năm tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) thấp được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH.

Trong khi hiện nay, theo quy định Luật Bảo hiểm xã hội 2014, thời gian đóng BHXH tối thiểu để có cơ hội được hưởng chế độ hưu trí của hầu hết các trường hợp đều là đủ 20 năm. Thời gian này được đánh giá còn khá dài dẫn tới nhiều người không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu.

Xoay quanh nội dung đề xuất đã nêu tại Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), nhiều ý kiến tỏ ý đồng tình, đặc biệt là người lao động có thu nhập thấp khi việc giảm số năm đóng BHXH xuống 15 năm (thay vì 20 năm như quy định hiện hành) sẽ có thể rút ngắn thời gian tiệm cận các lợi ích mà BHXH mang lại cho người lao động. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn không ít băn khoăn như: tiền lương hưu sau này khó đảm bảo mức sống tối thiểu? Giảm năm đóng BHXH nhưng vẫn giữ tuổi nghỉ hưu ở mức cao khiến người lao động duy trì đóng BHXH đến tuổi nghỉ hưu là khá khó khăn...

Tuy nhiên, xoay quanh nội dung giảm số năm đóng BHXH vẫn còn đó không ít ý kiến băn khoăn - Ảnh minh họa: ITN

Chia sẻ về việc tính toán giảm số năm đóng BHXH xuống 15 năm như đề xuất, Nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội - Phạm Minh Huân cho rằng, đề xuất này sẽ tạo nên “một vòng luẩn quẩn” và chỉ xử lý được khoản lương hưu cho lao động gia nhập hệ thống muộn, có thời gian đóng BHXH ngắn. Trong khi, mục tiêu sâu xa hơn của Luật (sửa đổi) lần này là hạn chế người rút hoặc để lao động về một cục khi quay lại hệ thống có thể tích lũy đủ số năm đóng nhằm hưởng lương hưu.

Ông Huân phân tích, số năm đóng ít thì mức hưởng thấp, lao động cần chấp nhận vì không có phương án hài lòng tất cả. Người lao động cần tính toán tham gia lâu dài hơn để tỷ lệ hưởng lương hưu cao dần lên. Các chính sách về việc làm cần đồng bộ với thay đổi về hưu trí để làm giá đỡ cho lao động khi tham gia thị trường. Cụ thể, Luật Việc làm sửa đổi cần mở rộng chính sách trợ cấp thất nghiệp hỗ trợ tốt hơn cho lao động trước khi họ nghĩ đến rút BHXH một lần.

Đồng tình với quan điểm đã nêu, nhiều chuyên gia cũng đánh giá, hạ năm đóng BHXH nhưng tuổi nghỉ hưu đang tăng theo lộ trình đã tạo nên khoảng trống từ khi lao động nghỉ làm cho đến khi được lĩnh lương hưu (nam 62 tuổi vào năm 2028 và nữ 60 tuổi vào năm 2035). Bởi, thực tế tuổi nghề và tuổi hưu của lao động đang có khoảng cách lớn, đặc biệt trong lĩnh vực sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày. Công nhân nữ tuổi 40 bị thu hẹp việc làm hoặc phải chuyển nghề. Khi tuổi nghề hết, tuổi hưu chưa tới thì lao động thà rút BHXH một lần rồi tính tiếp chứ không chờ đến lúc lĩnh lương hưu. Vì vậy, giải bài toán lương hưu trong bối cảnh này thực sự khó khi nguyên tắc vận hành của quỹ là đóng - hưởng, đóng ít thì số tiền nhận được không đáng kể.

Trao đổi về nội dung này, ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, chính sách về giảm điều kiện đóng BHXH để được hưởng lương hưu đã được khẳng định trong Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH, nhằm tạo điều kiện để người lao động được thuận lợi hơn trong tiếp cận chính sách hưu trí, đảm bảo tính an sinh lâu dài.

Theo ông Quảng, rút ngắn thời gian đóng BHXH từ 20 năm xuống còn 15 năm rất thuận lợi cho người lao động, giúp mở rộng đối tượng hưởng lương hưu cũng như giảm thiểu tình trạng rút BHXH 1 lần. Khi giảm số năm đóng BHXH, dù có mức hưởng lương hưu thấp thì chế độ hưu trí vẫn đảm bảo đời sống cho người lao động hơn là khi không có chế độ an sinh của Nhà nước. Điều quan trọng nhất vẫn cần phải cân đối lại tỷ lệ hưởng lương hưu tương ứng 15 năm đóng, làm sao để có mức sàn nhất định đảm bảo cuộc sống tối thiểu cho những người về hưu.

“Nhiều người khi không đủ điều kiện hưởng hưu trí phải rời khỏi hệ thống bằng cách rút BHXH 1 lần, như vậy việc giảm số năm đóng là rất tốt. Tuy nhiên, ngoài việc giảm năm đóng sẽ cần nhiều chính sách khác đi kèm, hướng tới một hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt. Giảm năm đóng chỉ là điều kiện tối thiểu, nhưng vẫn cần khuyến khích người lao động có nhiều năm tham gia BHXH để có mức lương hưu cao”, ông Quảng chia sẻ.

Được biết, Dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) là một nội dung quan trọng trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023. Dự án sẽ được trình Chính phủ tháng 6/2023, được trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp tháng 10/2023.