Dự đoán chính sách đối ngoại của chính quyền mới

Hôm qua, ứng viên tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ông chiến thắng trong đợt bầu cử 5/11. Nếu ông Trump chính thức trở lại Nhà Trắng vào tháng 1/2025, có khả năng chính sách đối ngoại của ông sẽ tiếp tục dựa trên nguyên tắc “Nước Mỹ trên hết”, tập trung vào việc khẳng định lại sự độc lập của Mỹ trong các vấn đề quốc tế, dẫn tới căng thẳng với một số đồng minh, đối tác của nước này.

Nhiều khả năng chính sách đối ngoại dưới thời Trump nhiệm kỳ hai sẽ mang đặc điểm của các biện pháp quyết đoán và thường đơn phương, nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và an ninh của Mỹ, giảm sự phụ thuộc vào các khuôn khổ đa phương và tiếp tục nhấn mạnh vào tính độc lập kinh tế và khả năng răn đe quân sự. Cách tiếp cận này có thể gây căng thẳng với các đồng minh của Mỹ trong khi tập trung vào việc kiềm chế các đối thủ chiến lược như Trung Quốc, điều chỉnh các cam kết ở Trung Đông và gây áp lực kinh tế để tái cân bằng các thỏa thuận thương mại và an ninh.

Ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa, cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, hôn phu nhân - bà Melania Trump tại bữa tiệc theo dõi đêm bầu cử đêm 5/11 rạng sáng ngày 6/11 tại thành phố West Palm Beach, bang Florida (Ảnh: AP)

1.Trung Quốc: Đối đầu kinh tế và chiến lược

Ông Trump luôn coi Trung Quốc là đối thủ kinh tế và chiến lược chính của Mỹ. Chính quyền của ông có khả năng sẽ khôi phục hoặc tăng cường các mức thuế và biện pháp kinh tế nhằm giảm thâm hụt thương mại và gây áp lực để Trung Quốc giảm tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, mở rộng cửa hơn cho doanh nghiệp Mỹ tiếp cận thị trường 1,4 tỷ người tiêu dùng. Ông có thể tiếp tục khuyến khích các công ty Mỹ giảm phụ thuộc vào sản xuất từ Trung Quốc, thúc đẩy việc “tách rời” kinh tế Mỹ và Trung Quốc.

Hoạt động quân sự của Mỹ tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương có thể sẽ được tăng cường, với trọng tâm là hợp tác với Nhật Bản, Hàn Quốc, và có thể cả Ấn Độ nhằm kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc.

2.Nga: Tương tác thực dụng hay cô lập mới?

Cách tiếp cận của ông Trump đối với Nga mang tính lưỡng cực. Ông đã bày tỏ ủng hộ hợp tác với Nga trong một số vấn đề và bị một số người Mỹ chỉ trích vì có phần khoan dung. Trong nhiệm kỳ thứ hai của mình, ông có thể sẽ cố gắng cải thiện quan hệ ngoại giao, dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt nếu điều đó đem lại lợi ích cho Mỹ, mặc dù Quốc hội Mỹ có thể sẽ cản trở.

Quan điểm của ông Trump sẽ phụ thuộc vào hành động của Nga, đặc biệt liên quan Ukraine và các quốc gia Đông Âu khác. Nếu có thỏa thuận hòa bình hoặc giảm leo thang tại Ukraine, ông có thể khuyến khích nới lỏng các biện pháp trừng phạt; ngược lại, nếu Nga gia tăng hoạt động quân sự, nhiều khả năng ông sẽ áp dụng biện pháp cô lập kinh tế mạnh hơn.

3.Trung Đông: Tiếp tục tái định hướng

Ông Trump đã ca ngợi Hiệp định Abraham - văn kiện điều chỉnh quan hệ giữa Israel và một số nước Ảrập. Ông có thể sẽ tiếp tục phát triển khung hợp tác này nhằm giảm bớt sự can thiệp của Mỹ trong khu vực, đồng thời vẫn duy trì quan điểm ủng hộ Israel.

Chính quyền của ông có thể xa cách hơn với Iran, nhiều khả năng sẽ khôi phục hoặc gia tăng các biện pháp trừng phạt kinh tế và xây dựng các liên minh khu vực nhằm hạn chế ảnh hưởng của Iran. Việc can thiệp quân sự có thể sẽ tiếp tục được hạn chế, trừ khi Iran có hành động quá khích.

Ông Trump cũng có thể sẽ tìm cách giảm bớt cam kết quân sự của Mỹ tại các nước như Syria và Iraq, chuyển vai trò lớn hơn cho các quốc gia trong khu vực.

4.Châu Âu và NATO: Áp lực về chi tiêu quốc phòng

Ông Trump đã chỉ trích NATO, đặc biệt là về chia sẻ gánh nặng. Ông có thể sẽ tiếp tục yêu cầu các quốc gia châu Âu tăng chi tiêu quốc phòng, thậm chí đe dọa giảm hỗ trợ của Mỹ nếu họ không đáp ứng.

Quan hệ với Liên minh châu Âu (EU) được dự báo sẽ căng thẳng, đặc biệt nếu xuất hiện các tranh chấp hoặc mất cân bằng thương mại, khi ông Trump có thể sẽ muốn đàm phán các hiệp định song phương thay vì giao dịch với EU như một khối.

5.Triều Tiên: Tiếp tục ngoại giao cá nhân

Ông Trump từng có cách tiếp cận không chính thống với Triều Tiên, bao gồm các cuộc gặp gỡ trực tiếp với nhà lãnh đạo Kim Jong-un. Trong nhiệm kỳ thứ hai, ông có thể sẽ tiếp tục cố gắng ngoại giao cá nhân, nhưng với các yêu cầu cụ thể hơn về việc phi hạt nhân hóa trên bán đảo Triều Tiên.

Ông cũng có thể cân bằng áp lực và khuyến khích, như giảm nhẹ một số biện pháp trừng phạt hạn chế, nhằm khuyến khích Triều Tiên hợp tác mà không yêu cầu phi hạt nhân hóa hoàn toàn ngay từ đầu.

6.Chính sách ngoại thương: Ưu tiên hiệp định song phương

Ông Trump có xu hướng ưa chuộng các hiệp định thương mại song phương hơn là các hiệp định đa phương. Ông có thể tìm cách đàm phán lại các hiệp định thương mại hiện có mà ông cho là bất lợi cho Mỹ. Trao đổi với phóng viên Tiền Phong mới đây, Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, nhận định: “Ông Trump không thích các cơ chế đa phương nên đã rút khỏi hiệp định TPP, vậy thì ông ấy sẽ không thúc đẩy IPEF, thậm chí khai tử luôn. Khả năng kết nối kinh tế - thương mại của Mỹ với khu vực theo khuôn khổ đa phương sẽ không còn nữa”.

Thuế quan có thể sẽ được sử dụng như một công cụ để gây áp lực lên nhiều đối tác thương mại nhằm đạt được các điều kiện thuận lợi hơn, đặc biệt là các quốc gia có thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Chính quyền của ông được dự đoán tìm cách đàm phán lại điều khoản với các đồng minh như Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước châu Âu, dẫn đến căng thẳng thương mại tái phát.

7.Người nhập cư và an ninh biên giới: biện pháp cứng rắn hơn

Về vấn đề di dân, ông Trump có thể sẽ ưu tiên bảo vệ biên giới, theo đuổi việc xây dựng thêm hàng rào dọc biên giới Mỹ - Mexico và tăng cường thực thi các luật di dân hiện hành.

Nhiều khả năng ông sẽ áp dụng các chính sách thị thực nghiêm ngặt hơn, đặc biệt nhằm hạn chế nhập cư từ các khu vực liên quan đến khủng bố hoặc từ các quốc gia mà ông coi là đối thủ kinh tế. Các hiệp định thương mại với Mexico và một số quốc gia Trung Mỹ có thể bao gồm các điều khoản liên quan đến kiểm soát di cư và hợp tác an ninh biên giới.

8.Các tổ chức quốc tế: Hạn chế tham gia

Ông Trump luôn hoài nghi các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, Tổ chức Y tế Thế giới, Tổ chức Thương mại Thế giới…, đặt câu hỏi về lợi ích của các tổ chức này đối với Mỹ. Ông có thể tiếp tục giảm tài trợ của Hoa Kỳ hoặc rút khỏi các sáng kiến mà ông thấy làm suy yếu chủ quyền của Mỹ.

Các thỏa thuận liên quan đến khí hậu, như Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, có thể không được ưu tiên, khi ông vẫn ủng hộ sản xuất năng lượng trong nước hơn là các cam kết môi trường quốc tế.

9.Công nghệ toàn cầu và quản trị kỹ thuật số: Giảm phụ thuộc vào nước ngoài

Chính quyền của ông Trump nhiều khả năng sẽ tập trung vào việc giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào công nghệ nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc, thông qua các chính sách khuyến khích sản xuất trong nước và hạn chế doanh nghiệp Trung Quốc như Huawei.

Ông có thể ủng hộ các chính sách internet nhằm thúc đẩy lợi ích công nghệ của Mỹ và chống lại những quy định kỹ thuật số toàn cầu có khả năng gây khó khăn cho các công ty Mỹ.