Dự án đường sắt hơn 43.000 tỷ đồng bị kiện đòi 4.000 tỷ, BQL Đường sắt đô thị TP HCM nói gì?

Ban quản lý Đường sắt đô thị TP HCM cho rằng, tổng chi phí phát sinh do Hitachi đưa ra chưa phản ánh được những chậm trễ do nhà thầu gây ra nên phải được đánh giá lại để xác định cụ thể.

Nhà thầu Hitachi (Nhật Bản) mới đây đã khởi kiện Ban quản lý Đường sắt đô thị TPHCM - MAUR (chủ đầu tư metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên) tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) và yêu cầu chủ đầu tư bồi thường 23,72 tỷ yen (gần 4.000 tỷ đồng) đối với các chi phí phát sinh cho việc gia hạn thời gian hoàn thành.

Phía Ban Quản lý Đường sắt đô thị TPHCM cũng vừa có văn bản gửi Sở Ngoại vụ TPHCM về việc dự thảo văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ và Bộ Ngoại giao đề xuất biện pháp giải quyết vướng mắc liên quan đến tuyến Metro số 1 này.

Được biết, tuyến metro đầu tiên ở thành phố TP HCM đã hoàn thành hơn 98,1% khối lượng, đang được đặt mục tiêu khai thác thương mại vào quý 4 năm nay. Dự kiến đến quý 4, chủ đầu tư mới có thể hoàn tất công tác nghiệm thu phòng cháy chữa cháy, cấp chứng chỉ và thẩm định an toàn hệ thống cho các nhà ga. Sau đó, Hội đồng kiểm tra nhà nước sẽ tiến hành nghiệm thu các hạng mục còn lại và vận hành thương mại toàn tuyến.

Theo MAUR, một trong những vướng mắc làm chậm tiến độ dự án metro số 1 TPHCM là ở gói thầu số 3 CP3 (mua sắm thiết bị cơ điện, đầu máy, toa xe, đường ray và bảo dưỡng) do nhà thầu Hitachi thực hiện.

Cụ thể, chủ đầu tư tuyến metro cho rằng dù đã được quy định trong hợp đồng nhưng các nội dung liên quan đến đào tạo nhân viên (điều kiện đầu vào, số lượng học viên, thời điểm bắt đầu…) và công tác chạy thử (nghĩa vụ an toàn hệ thống, cung cấp thiết bị, đoàn tàu cho việc đào tạo và chạy thử…) đang bị kéo dài do những tranh cãi và thoái thác công việc của Nhà thầu Hitachi. Chính vì vậy, đến nay các nội dung này vẫn chưa được các bên thống nhất.

Một số đoàn tàu thuộc tuyến metro số 1 TPHCM tại depot Long Bình (TP Thủ Đức) - Ảnh: Tiền Phong

Gói thầu này có thời gian thực hiện từ tháng 8/2013 đến tháng 4/2018 (tức 244 tuần). Do quá trình triển khai dự án gặp nhiều vướng mắc, kéo dài, nhà thầu yêu cầu tính thêm chi phí cho việc gia hạn thời gian hoàn thành là 4.124 ngày. Liên danh tư vấn chung NJPT đánh giá thời gian Hitachi được hưởng do kéo dài thực hiện hợp đồng là 2.161 ngày.

Ngày 6/4/2023, Hitachi khởi kiện chủ đầu tư tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) với yêu cầu gia hạn thời gian hoàn thành ít nhất 2.773 ngày và chi phí bồi thường khoảng 527 tỷ đồng.

Đồng thời, Hitachi đã đơn phương yêu cầu các chi phí phát sinh cho việc gia hạn thời gian hoàn thành. Đến nay, các khiếu nại chi tiết tạm thời mà nhà thầu đệ trình có tổng chi phí khoảng 23,721 tỷ yen (gần 4.000 tỷ đồng).

Tuy nhiên, về phía chủ đầu tư không đồng ý và cho rằng những điều kiện, đòi hỏi của nhà thầu Hitachi chưa đủ pháp lý để giải quyết, cần có sự đánh giá của tư vấn chung NJPT.

Theo hợp đồng, nhà thầu sẽ được hưởng các chi phí liên quan nếu việc kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng do lỗi từ chủ đầu tư. Ngược lại, họ phải bồi thường thiệt hại nếu việc chậm tiến độ do lỗi của mình gây ra. Do vậy, MAUR cho rằng, tổng chi phí phát sinh do Hitachi đưa ra chưa phản ánh được những chậm trễ do nhà thầu này gây ra nên phải được đánh giá lại để xác định cụ thể.

Được biết, hiện UBND TP.HCM đã giao MAUR tích cực phối hợp với tư vấn chung và nhà thầu thống nhất phương án xử lý và triển khai thực hiện dự án theo kế hoạch, đồng thời phối hợp các bên để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của dự án và của chủ đầu tư.

Truyến metro 2 tỷ USD gặp hàng loạt vướng mắc với nhà thầu

Trong văn bản gửi Sở Ngoại vụ TP HCM, Ban quản lý Đường sắt đô thị TPHCM cũng cho biết, metro số 1 đang gặp hàng loạt vướng mắc khác với nhà thầu Hitachi. Trong đó, dù đã được quy định trong hợp đồng nhưng các nội dung liên quan đến đào tạo nhân viên (điều kiện đầu vào, số lượng học viên, thời điểm bắt đầu…) và công tác chạy thử (nghĩa vụ an toàn hệ thống, cung cấp thiết bị, đoàn tàu cho việc đào tạo và chạy thử…) bị kéo dài do những tranh cãi và thoái thác công việc của nhà thầu Hitachi. Đến nay, các nội dung này vẫn chưa được các bên thống nhất.

Cũng theo hợp đồng, nhà thầu Hitachi có trách nhiệm trình nộp dự thảo phạm vi công việc đối với hợp đồng phụ giữa hai bên cho công tác bảo trì, bảo dưỡng chậm nhất 6 tháng trước thời điểm vận hành dự án.

Đoàn tàu Metro số 1 - Ảnh: Cổng TTĐT Chính phủ

Theo Ban quản lý Đường sắt đô thị TP HCM, các chi phí cho việc thực hiện gói thầu đã được tính toán trong quá trình mời thầu, thương thảo đàm phán, thống nhất và ký kết trong hợp đồng (trong phần chi phí tạm tính). Tuy nhiên, phía nhà thầu Hitachi không đồng ý thực hiện và cho rằng khoản kinh phí này là tạm tính từ thời điểm ký hợp đồng năm 2013 và không đủ để thực hiện công việc hiện tại của dự án.

Vì vậy, Ban quản lý đề xuất UBND TP.HCM kiến nghị Thủ tướng Chính phủ trao đổi với Thủ tướng Nhật Bản cho phép các cơ quan Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam, nhà tài trợ JICA quan tâm, hỗ trợ có những báo cáo với các cấp chính quyền của Chính phủ Nhật Bản.

Đồng thời có các trao đổi, tác động với các nhà thầu Nhật Bản (đặc biệt là nhà thầu Hitachi) sớm hoàn thành công việc để đưa metro số 1 vào khai thác thương mại và trở thành một công trình biểu tượng kiểu mẫu cho mối quan hệ hữu nghị giữa Nhật Bản và Việt Nam.

Metro số 1 dài 19,7km, từ Bến Thành (quận 1) đến depot Long Bình là dự án đường sắt đô thị đầu tiên ở TP.HCM được phê duyệt năm 2007 tổng vốn hơn 17.000 tỷ đồng, khởi công tháng 8/2012 và dự kiến hoàn thành đưa vào khai thác năm 2018. Tuy nhiên, đến năm 2019, dự án điều chỉnh tăng mức đầu tư lên hơn 43.700 tỷ đồng (khoảng 2 tỷ USD) và lùi tiến độ hoàn thành và khai thác thương mại vào quí 4 năm 2021 nhưng vẫn không về đích đúng cam kết.

Tháng 4 năm 2023, UBND TPHCM điều chỉnh thời điểm hoàn thành thi công vào cuối quí 4 năm 2023 rồi dự kiến chạy thương mại từ tháng 7/ 2024. Tuy nhiên, trong công văn gửi UBND TP.HCM hồi tháng 3, Ban quản lý đường sắt đô thị TP.HCM xin dời kế hoạch khai thác thương mại tới quý 4 vì không kịp hoàn thiện những giai đoạn cuối cùng.

Tổng vốn đầu tư dự án là hơn 43.700 tỷ đồng (khoảng 2 tỷ USD) từ vốn vay ODA của Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản và vốn đối ứng từ ngân sách TP.HCM. Công trình có 3 ga ngầm và 11 ga trên cao. Đây là tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của TPHCM và là một trong 10 tuyến thuộc hệ thống metro của TPHCM theo quy hoạch chung TPHCM.

Tuyến metro số 1 hiện đạt 98% tổng khối lượng.