Dòng tiền P-Notes đang 'đổ bộ' vào chứng khoán Việt Nam?

Ngoài các quỹ ETFs, dòng tiền của nhà đầu tư nước ngoài đổ vào thị trường chứng khoán Việt Nam trong ít tuần trở lại đây được tin rằng còn đến từ một kênh khác, cụ thể là P-Notes.

Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam vừa ghi nhận tuần giao dịch đầy hứng khởi, khi chỉ số VN-Index tăng tới 108,55 điểm lên 1.080 điểm, tương đương mức tăng 11,17% chỉ trong một tuần giao dịch từ ngày 28/11 – 2/12/2022.

Đây là tuần thứ ba tăng điểm liên tiếp của chỉ số và là mức tăng % theo tuần mạnh nhất kể từ 5/6/2009. Sau 3 tuần tăng liên tiếp, VN-Index đã tăng được 23,6% kể từ mức thấp nhất 873,78 điểm thiết lập ngày 16/11/2022.

Đà tăng của thị trường trong ít tuần qua được thúc đẩy bởi dòng vốn của các nhà đầu tư nước ngoài. Nhóm nhà đầu tư này bắt đầu mua ròng trở lại từ ngày 3/11/2022, và tính đến ngày 2/12/2022, đã mua ròng tổng cộng hơn 19.000 tỉ đồng.

Nhận định về dòng tiền này, ông Huỳnh Minh Tuấn - nhà sáng lập FIDT - cho biết, trong tổng giá trị mua ròng của khối ngoại có đóng góp từ quỹ ETF ngoại, phần lớn là của Fubon ETF (khoảng 4.500 tỉ đồng) và ETF nội (khoảng 1.100 tỉ đồng).

Tuy vậy, theo vị chuyên gia này, các quỹ ETFs chỉ chiếm khoảng 30% giá trị mua ròng của khối ngoại trong ít tuần trở lại đây.

Do đó, ông Tuấn cho rằng vẫn còn một nhóm khối ngoại khác đang tham gia vào thị trường chứng khoán Việt Nam thông qua chứng chỉ tham gia đầu tư (Participatory Notes, hay còn gọi là P-Notes). Đây là một loại công cụ tài chính phái sinh được các tổ chức đầu tư phát hành dành riêng cho các nhà đầu tư nước ngoài.

Để phát hành P-Notes, các định chế tài chính lớn thường tích lũy một số lượng cổ phiếu đủ lớn, bao gồm các cổ phiếu lớn, có thanh khoản tốt, hoạt động hiệu quả và mang tính đại diện cho thị trường để lập thành một danh mục. Trên danh mục đó, các tổ chức tài chính này sẽ phát hành P-Notes cho các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm đầu tư vào thị trường chứng khoán của nước sở tại.

Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, cả 4 ngân hàng đầu tư nước ngoài có quy mô lớn là Deutsche Bank, HSBC, Citigroup và Merrill Lynch (nay là một bộ phận của Bank of America) được tin rằng đều phát hành các P-Notes cho khách hàng của mình ở nước ngoài.

P-Notes đặc biệt thu hút nhà đầu tư nhờ đặc điểm vừa mang tính chất của một chứng chỉ quỹ (CCQ), vừa mang tính chất của một công cụ thanh toán tương tự như thương phiếu.

Theo đó, chủ thể sở hữu P-Notes không cần phải đăng ký thông tin với cơ quan quản lý và vẫn được hưởng đầy đủ quyền nhận cổ tức và lãi vốn từ danh mục chứng khoán đầu tư.

Vì vậy, đây là dòng tiền khó lường và tốc độ ra vào nhanh nên sẽ ảnh hưởng đáng kể đến diễn biến của thị trường trong ngắn hạn và thường được cho là mang tính đầu cơ cao. Rủi ro của P-Notes là sự biến động rất khó dự báo, sự luân chuyển dòng vốn không rõ nguồn gốc và nguy cơ bùng phát tội phạm rửa tiền.

“Với cơ chế chủ yếu tập trung vào các cổ phiếu vốn hóa và thanh khoản lớn, có ảnh hưởng mạnh đến các chỉ số vào thời điểm mua thì một số mã được khối ngoại mua ròng mạnh thời gian qua như HPG, VIC, VHM, MSN, CTG, SSI, VRE gần như chắc chắn có trong danh mục của P-Notes”, ông Tuấn dự đoán.

Theo nhà sáng lập FIDT, dòng tiền từ P-Notes đổ bộ vào chứng khoán Việt Nam lần đầu là sau giai đoạn khủng hoảng tài chính năm 2008, khi VN-Index giảm từ 1.180 điểm về 235 điểm.

Các cổ phiếu vốn hóa lớn được P - Notes mua mạnh vào thời điểm đó là HPG, VIC, BVH, HAG, VNM, VCB, PVD, SSI, MSN. Các cổ phiếu tăng mạnh nhất giai đoạn này có thể kể đến HPG tăng 3,5 lần, BVH tăng 5 lần, VIC tăng 10 lần,...

Trong giai đoạn từ cuối năm 2009 đến năm 2010, khối ngoại mua ròng liên tục 15 tháng. Chỉ tính riêng năm 2010, khối ngoại đã mua ròng 15.250 tỉ đồng. Trong đó, các quỹ ETF chỉ đóng góp khoảng hơn 3.000 tỉ đồng. Phần khối ngoại 'khuyết danh' tham gia vào việc mua ròng được cho là đến từ P-Notes.

Dù chỉ số không tăng nhiều nhưng các cổ phiếu được P - Notes mua đều tăng rất mạnh trong năm 2010 và thanh khoản giai đoạn này gần như gấp đôi so với trước đó.

Giai đoạn tiếp theo có thể có dấu chân của P - Notes là năm 2016, đây là giai đoạn chỉ mua và gần như không bán. Một giai đoạn nữa gần đây cũng khá rõ ràng có dấu chân của P - Notes là cuối 2018 đến tháng 3/2019.

“Đặc điểm không lẫn vào đâu được trong cách giao dịch của P - Notes là tấn công cực mạnh, các cổ phiếu hầu như kéo thẳng tắp không có nhịp chỉnh và gần như không có cơ hội cho nhà đầu tư chậm chân có thể mua.

Thanh khoản thường khi P - Notes vào tăng rất mạnh, cứ ngỡ như là thanh khoản trong uptrend. Một đặc điểm nữa là P - Notes thường vào ở những thời điểm thị trường trông rất yếu, thanh khoản thì lẹt đẹt hoặc sau đoạn vừa giảm mạnh”, ông Tuấn cho hay.

Về bối cảnh cũng khá tương đồng khi cuối 10/2010, Vietcombank hạ lãi suất cho vay và cuối 11/2022 vừa rồi Vietcombank cũng giảm lãi suất cho vay tới 1%.

Về thời gian giao dịch, nhìn vào đồ thị quá khứ của VN-Index và các mã như HPG, SSI, VIC, VHM,... có thể thấy P - Notes thường mua rất mạnh vào các tháng cuối năm hoặc các tháng đầu năm.

Mặc dù khó dự đoán chính xác nhưng khoảng thời gian mua mạnh nhất của P - Notes thường kéo dài khoảng 1,5-2 tháng.

“Hiện tại dòng vốn này có thể đã vào đâu đó khoảng 2 tuần và theo dự đoán chủ quan dòng vốn này sẽ còn kéo dài đến giữa và cuối tháng 12”, ông Tuấn nhận định./.