Đơn vị thu phí lòng đường "hụt hơi": Đấu thầu hoặc thêm cơ chế

Đánh giá đúng thực trạng, đầu tư công nghệ, có sự nhịp nhàng trong phối hợp... thì việc thu phí sử dụng lòng đường để đậu ôtô đạt hiệu quả.

Sau khi Công ty TNHH MTV Dịch vụ Công ích Thanh niên Xung phong (Công ty TNXP) kiến nghị UBND TP HCM tạm ngưng hoạt động thu phí sử dụng lòng đường để đậu ôtô từ thời điểm 15-8 vì nhiều lý do liên quan tới quản lý, vận hành, ngày 16-8, Sở Giao thông Vận tải (GTVT) TP HCM và nhiều chuyên gia đã lên tiếng.

Thất bại dễ hiểu

Nhận định đề xuất tạm ngừng thu phí của Công ty TNXP là hợp lý, TS Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM, nêu quan điểm nên trả đường sá về đúng với sứ mệnh của nó. Theo ông, phải xác định lại mục đích của việc thu phí đậu ôtô dưới lòng đường để làm gì, để giải quyết chỗ đậu ôtô cho người dân hay để bù đắp cho ngân sách?

"Nếu giải quyết chỗ đậu ôtô, tôi thấy không hợp lý vì công năng của đường sá là để giao thông, không phải để đỗ xe. Nếu thu phí nộp vào ngân sách thì đến nay theo báo cáo của Công ty TNXP chỉ thấy lỗ, chưa thấy lời thì lấy đâu tiền để nộp. Qua 2 năm triển khai việc thu phí, thành phố cần tổng kết, đánh giá lại. Nếu chưa hiệu quả thì mạnh dạn ngừng hẳn" - TS Thuận đề xuất.

Cho rằng thất bại của Công ty TNXP không có gì đáng ngạc nhiên, TS Nguyễn Hữu Nguyên, Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, phân tích thất bại này không phải lỗi của TNXP yếu kém năng lực hay thiếu trách nhiệm mà do điều kiện thực tế thay đổi. Đơn vị này cần thay đổi theo để thích ứng. Trước mắt nên mạnh dạn đầu tư công nghệ mới để thu phí tự động nếu tiếp tục được giao nhiệm vụ quản lý thu phí.

Việc thu phí còn gặp khó khăn bởi những tấm bảng “đuổi khéo” ôtô - ảnh chụp khu vực thu phí đường Trần Bình Trọng (quận 5) Ảnh: ANH VŨ

Theo TS Nguyễn Hữu Nguyên, khi phương tiện ít, lực lượng thu phí có thể thu thủ công hoặc bán thủ công nhưng khi xe nhiều thì để kiểm soát đòi hỏi TNXP phải tăng cường nhân lực khiến bài toán kinh tế trở nên gian nan. "Để thực hiện hiệu quả việc thu phí đậu ôtô ở lòng đường, thành phố nên quy hoạch lại từng khu vực cho phép đậu xe và tại những khu vực này có camera giám sát. Song song đó, dùng công nghệ tự động để thu phí, người sử dụng lòng đường phải có trách nhiệm đóng phí, nếu không sẽ bị truy thu qua camera" - TS Nguyễn Hữu Nguyên nêu ý kiến.

Còn kiến trúc sư (KTS) Nguyễn Đình Hòa nhận xét việc Công ty TNXP kiến nghị tạm ngưng hoạt động tổ chức thu phí là một động thái mang tính "hờn dỗi". Theo ông Hòa, lực lượng này ngoài việc nhắc nhở và hướng dẫn sử dụng ứng dụng My Parking thì không có công cụ nào để chế tài các tài xế, do vậy, cần thêm những cơ chế từ UBND thành phố.

"Nên tiếp tục để lực lượng TNXP tổ chức thực hiện việc thu phí đỗ ôtô ở lòng đường. Tuy nhiên, UBND TP HCM cần đứng ra làm đầu mối, hỗ trợ TNXP trong việc thu phí " - KTS Nguyễn Đình Hòa nói.

Cũng theo KTS Nguyễn Đình Hòa, để thực hiện việc xử phạt trong trường hợp tài xế cố tình không tuân thủ, lực lượng tự quản của khu phố có thể được trưng dụng để phối hợp với lực lượng TNXP cùng giải quyết.

Không làm được thì cũng nên rút lui

Trong khi đó, KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng trong nền kinh tế thị trường, ai làm được thì để cho người đó làm. TNXP không làm được thì họ rút lui cũng là điều dễ hiểu.

KTS Ngô Viết Nam Sơn khẳng định thu phí - nếu biết cách làm sẽ không lỗ. Khi lực lượng TNXP rút lui mà thành phố đấu thầu tìm đơn vị khác thì cần lưu ý một số điều để đạt hiệu quả. Thứ nhất, phải xác định rõ nguồn thu dùng để hỗ trợ phát triển giao thông công cộng. Thứ hai, phải có tỉ lệ chia lợi nhuận sau hạch toán giữa đơn vị thực hiện và thành phố. Thứ ba, mạnh dạn thay đổi công nghệ. Thứ tư, ban hành tiêu chí để đấu thầu những dịch vụ công bởi đây là mô hình được các nước tiên tiến áp dụng.

Theo các chuyên gia, hình thức thu phí thủ công hoặc bán thủ công gây khó khăn cho vấn đề nhân lực, chi phí Ảnh: THU HỒNG

"Thành phố nên có định hướng sâu rộng, không chỉ tổ chức thu phí tại vài quận nội thành mà nhân rộng ra toàn thành phố với cơ chế thu rõ ràng, chính sách nhất quán. Điều này giúp việc thu phí thật sự mang lại lợi ích, hỗ trợ phát triển giao thông công cộng như mục tiêu đề ra" - KTS Ngô Viết Nam Sơn nhấn mạnh.

Nhiều tuyến đường thu phí đã vắng bóng TNXP

Theo ghi nhận của phóng viên, đến trưa 16-8, nhiều bãi thu phí đỗ ôtô trên địa bàn quận 1, 10 và 5 vắng bóng lực lượng TNXP, ôtô đậu và đi "tùy hứng". Tại 2 đường An Dương Vương, Trần Bình Trọng (quận 5), cả khu vực vài trăm mét có thu phí thì phương tiện vào ra liên tục. Bất chấp cơn mưa nặng hạt, nhân viên các tiệm sửa ôtô ra sức mời gọi khách và sửa chữa xe ngay trên mặt đường.

Còn tại đường Phan Chu Trinh (quận 1), khu vực cửa Tây chợ Bến Thành trở nên bát nháo khi một số người tự tiện thu tiền ôtô ra vào chợ dù ôtô đỗ ngay khu vực thu phí. Chưa kể, những vị trí trống, vỉa hè khu vực này cũng được tận dụng để bán trái cây, trông giữ xe máy…. Kế đó, đường Lê Lai sát Công viên 23 Tháng 9, tình trạng đỗ xe rất lộn xộn.

Một số điểm khác, người dân đặt bảng "vui lòng không đậu xe trước cửa", "chú ý xe nhà thường xuyên đậu"... với ý muốn ngăn việc đỗ xe trước cửa nhà. Bà Hoa, nhà trên đường Nguyễn Cư Trinh (quận 1), cho rằng: "Đậu xe ngay trước cửa nhà thế này khiến người dân ngại vào hoặc bị che khuất, ảnh hưởng rất lớn đến việc kinh doanh của tôi".