Dọn đường cho "dòng chảy" pháp luật kinh doanh: Vẫn mang tính hình thức “làm cho có”

Những đề xuất cắt giảm chi phí tuân thủ, doanh nghiệp vẫn nhìn thấy tính hình thức, “làm cho có”… rất nhiều quy định gây khó cho doanh nghiệp chưa được xử lý. Thậm chí, có quan ngại xuất hiện xu thế một số bộ ngành thắt chặt quản lý hơn nữa ở một số ngành, lĩnh vực trong hoạt động soạn chính sách...

Phát biểu tại hội thảo “Công bố báo cáo dòng chảy pháp luật kinh doanh 2021” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 29/3, ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch VCCI, nhấn mạnh hoạt động xây dựng pháp luật kinh doanh năm 2021 vẫn đi theo hai “dòng chảy” chính tương tự năm 2020 nhưng có phần mạnh mẽ hơn.

CẢI THIỆN MÔI TRƯỜNG KINH DOANH VẪN CÒN NHIỀU THÁCH THỨC

Đó là “dòng chảy” chính sách hỗ trợ, phục hồi sản xuất, kinh doanh cho cộng đồng doanh nghiệp và “dòng chảy” chính sách cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Trong đó, "dòng chảy” chính sách hỗ trợ, phục hồi sản xuất kinh doanh rất mạnh mẽ, nhanh chóng và kịp thời. Lãnh đạo VCCI cho rằng, năm 2021, đợt bùng phát dịch lần thứ 4 đã gây thiệt hại nặng nề cho toàn bộ nền kinh tế nước ta.

Các giải pháp hỗ trợ cho doanh nghiệp, tháo gỡ những “điểm nghẽn” mở đường cho doanh nghiệp phục hồi kinh doanh là một trong những chính sách nổi bật, đậm nét.

Đơn cử như chính sách hỗ trợ về tài chính cho các đối tượng chịu ảnh hưởng như: tiếp tục giảm phí, lệ phí khi doanh nghiệp thực hiện các thủ tục hành chính; miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, thuế giá trị gia tăng, miễn giảm nghĩa vụ tài chính trong một số ngành thiệt hại nặng nề như du lịch, hàng không…

Với “dòng chảy” chính sách cải thiện môi trường kinh doanh, Chủ tịch VCCI đánh giá, “dòng chảy” này vẫn đang được thúc đẩy nhưng vẫn còn nhiều thách thức về tính hiệu quả.

Theo Chủ tịch VCCI, những năm gần đây, Nhà nước luôn chú trọng hoạt động cải cách thể chế. Nhiều đợt rà soát, cắt giảm điều kiện kinh doanh, thủ tục hành chính đã được tiến hành.

Tuy nhiên, bên cạnh những nỗ lực của cơ quan nhà nước trong hoạt động cải thiện môi trường kinh doanh, doanh nghiệp vẫn còn khá nhiều băn khoăn về tính thực chất của những hoạt động rà soát, cắt giảm chi phí tuân thủ.

Bởi trong những đề xuất cắt giảm, doanh nghiệp vẫn nhìn thấy tính hình thức, “làm cho có”… rất nhiều quy định gây khó cho doanh nghiệp chưa được xử lý. Thậm chí, có quan ngại xuất hiện xu thế một số bộ ngành thắt chặt quản lý hơn nữa ở một số ngành, lĩnh vực trong hoạt động soạn chính sách.

“Chúng tôi nhìn thấy xu hướng thắt chặt quản lý ở một số ngành, lĩnh vực. Điểm đáng lưu ý, ở một số ngành, nghề trước đây được đánh giá cao về cải cách điều kiện kinh doanh, hiện nay đề xuất áp dụng lại các điều kiện kinh doanh trước đã xóa bỏ. Hoặc một số chính sách chúng tôi nhận thấy vẫn tạo ra gánh nặng về chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp”, ông Công nhấn mạnh.

Điều này cho thấy nghịch lý, trong khi Chính phủ đang có nhiều đợt tổng rà soát cắt giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp thì những chính sách soạn thảo mới lại đang tạo ra những rào cản, gánh nặng mới cho doanh nghiệp.

“Câu hỏi về tính đồng bộ trong hoạt động cải cách thể chế cũng như tính hiệu quả trong giám sát các chính sách về kinh doanh đã được đặt ra. Đây sẽ trở thành thách thức cho hoạt động xây dựng chính sách cải thiện môi trường kinh doanh”, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh một lần nữa.

CÒN TÌNH TRẠNG LẠM DỤNG BAN HÀNH THÔNG TƯ

Ngoài ra, theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế (VCCI), chất lượng của thông tư, công văn vẫn còn nhiều điểm quan ngại. Đây là hai loại văn bản liên quan sát sườn đến hoạt động đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp.

Những chính sách cởi mở, cải cách ở văn bản cấp luật, nghị định, quyết định của Thủ tướng sẽ khó trở thành hiện thực, nếu quy định tại thông tư, hướng dẫn thực tiễn ở công văn không truyền tải được tinh thần tiến bộ trên.

Chẳng hạn, có nhiều thông tư vẫn ban hành điều kiện kinh doanh – điều bị cấm theo Luật Đầu tư 2014, 2020; các quy định tại thông tư chưa minh bạch, chưa hợp lý, còn chồng chéo, mâu thuẫn, hay các công văn ban hành quy phạm pháp luật, nội dung hướng dẫn tại công văn chưa phù hợp…

Nhắc lại thời điểm năm 2016, ông Tuấn chia sẻ, mặc dù Luật đã quy định rất rõ nhưng tình trạng thông tư ban hành điều kiện kinh doanh khá nhiều, đặc biệt trước ngày 1/7/2016 – thời điểm Luật đầu tư 2014 tuyên bố các điều kiện kinh doanh ban hành không đúng thẩm quyền sẽ không còn hiệu lực. Ngày 1/7/2016 có đến hơn 50 nghị định về điều kiện kinh doanh được ban hành và phát sinh hiệu lực.

Từ 1/7/2016 đến nay hiện tượng thông tư ban hành điều kiện kinh doanh không còn nhiều như trước, các bộ đã ý thức hơn về thẩm quyền ban hành điều kiện kinh doanh. Tuy vậy, ông Tuấn cho rằng, nếu rà soát hệ thống pháp luật kinh doanh, không khó để tìm ra các thông tư vẫn còn quy định về điều kiện kinh doanh.

Thậm chí có những thông tư ban hành từ trước năm 2016 quy định về điều kiện kinh doanh vẫn đang được áp dụng trên thực tế. Ví dụ điều 12 Thông tư 35/2014/TT-BTNMT quy định việc điều tra, đánh giá đất đai quy định điều kiện của doanh nghiệp thực hiện điều tra, đánh giá đất đai, điều kiện cá nhân thực hiện điều tra… Đây là điều kiện kinh doanh khá rõ ràng nhưng không được nâng cấp lên thành nghị định trong đợt rà soát.

“Tất cả những vẫn đề này sẽ là cản trở, gây khó khăn rất lớn cho doanh nghiệp khi triển khai thực hiện các hoạt động đầu tư kinh doanh”, ông Tuấn nói.

Mặt khác, ông Tuấn đặt câu hỏi, có còn tình trạng lạm dụng ban hành thông tư? Nhiều trường hợp không nhất thiết cần thông tư nhưng các cơ quan nhà nước vẫn ban hành. Khi rà soát văn bản, VCCI nhận thấy dường như đang có tình trạng lạm dụng ban hành thông tư.

Đơn cử như về trình tự, thủ tục cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, Luật giá 2012 uỷ quyền cho chính phủ quy định về trình tự, thủ tục cấp Giấy chứng nhận… Tuy nhiên, Thông tư số 38/2014/TT-BTC, Thông tư 60/2021/TT-BTC đã quy định chi tiết về tài liệu trong hồ sơ cấp Giấy chứng nhận, thủ tục cấp… Trong khi những nội dung quy định tại Thông tư số 38, số 60 đều có thể quy định chi tiết ở Nghị định, không cần thiết phải quy định tiếp ở cấp Thông tư…