Doanh nghiệp nông nghiệp vẫn chưa sẵn sàng cho EVFTA

Tại Hội nghị “Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU: Các cam kết quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp và những điều cần lưu ý” diễn ra ngày 21-8 tại TPHCM, nhiều ý kiến cho rằng doanh nghiệp ngành nông-lâm-thủy sản vẫn còn chưa sẵn sàng đón đầu các lợi thế dành cho Việt Nam từ hiệp định này.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), tuy châu Âu là thị trường xuất khẩu nông-lâm-thủy sản lớn thứ hai (chiếm 15-17%) của Việt Nam, chỉ đứng sau Trung Quốc, nhưng các doanh nghiệp trong ngành nông nghiệp vẫn còn nhiều khó khăn khi tiếp cận thị trường này.

Trước hết, số lượng doanh nghiệp hoạt động về nông-lâm -thủy sản chưa nhiều nên chưa có tính cạnh tranh cao. Việt Nam là nước nông nghiệp nhưng tính đến cuối năm 2018, chỉ có 9.235 doanh nghiệp hoạt động trong ngành nông-lâm-ngư nghiệp. Tuy nhiên, tín hiệu đáng mừng là trong 3 năm gần đây các doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu đầu tư vào ngành này nhiều hơn. Cụ thể, năm 2018 đã có 2.200 doanh nghiệp mới thành lập.

Khi Việt Nam tham gia EVFTA, các doanh nghiệp cũng chưa sẵn sàng để tận dụng những tiềm năng thương mại từ hiệp định. Không có nhiều doanh nghiệp hiểu rõ về hiệp định cũng như còn hạn chế về khả năng thay đổi để thích ứng với những yêu cầu từ hoạt động tự do thương mại với thị trường châu Âu.

Theo ông Tuấn, nguyên nhân làm hạn chế khả năng thích ứng với EVFTA là do doanh nghiệp trong ngành vẫn chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc kinh doanh quốc tế vì quy mô của họ chưa lớn. Do đó, doanh nghiệp đang gặp phải hàng loạt thách thức về hàng rào thuế quan.

Để đáp ứng được tiêu chuẩn của thị trường châu Âu, các doanh nghiệp phải tăng đầu tư vào hoạt động nghiên cứu, phát triển và sản xuất, nhưng điều này lại kéo theo chi phí gia tăng. Ví dụ, việc thực thi các quy định về sở hữu trí tuệ, đăng ký quyền sở hữu trí trí tuệ hay tuân thủ quy tắc về lao động và môi trường cũng vượt quá so với năng lực đáp ứng của doanh nghiệp, bởi quy mô chủ yếu là nhỏ và vừa. Với nông sản nhập khẩu nguyên liệu về chế biến, doanh nghiệp chưa đáp ứng được quy tắc xuất xứ để được hưởng ưu đãi thuế.

Tương tự, ông Nguyễn Xuân Cường, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) cho hay các thách thức ngành nông nghiệp đang gặp phải đến từ các hàng rào phi thuế quan; trong đó, thị trường châu Âu kiểm soát chặt chẽ các tiêu chuẩn về nguồn gốc xuất xứ và độ an toàn thực phẩm của nông sản. Đáng chú ý, nhóm sản phẩm chăn nuôi là ngành dễ bị tổn thương nhất khi tham gia EVFTA vì giá thành chăn nuôi ở Việt Nam rất cao so với giá thành của 28 nước châu Âu. 60% các hộ chăn nuôi có quy mô nhỏ lẻ nên công tác quản trị còn yếu kém, chất lượng và tính an toàn của sản phẩm cũng không đồng đều. Trong 40.02 tỉ đồng từ xuất khẩu nông sản thì phần đến từ sản phẩm chăn nuôi là rất thấp.

Hiện nay, 8,6 triệu hộ sản xuất nông nghiệp vẫn chưa liên kết với nhau. Do đó, các hộ sản xuất nông nghiệp cần liên kết với nhau để gia tăng tính minh bạch và đồng bộ trong tất cả các công đoạn sản xuất từ công đoạn nguyên liệu cho đến chế biến và tổ chức thị trường để đưa sản phẩm đi xuất khẩu.

Liên kết trong chuỗi cung ứng của ngành nông nghiệp sẽ giúp ngăn ngừa được dịch bệnh, đảm bảo an toàn môi trường và ứng dụng khoa học công nghệ để hạ giá thành và tăng sức cạnh tranh của sản phẩm. Hơn nữa, họ còn có thể đưa ra chiến lược cho ngành hàng của mình tránh tình trạng giải cứu nông sản. Nhà nước cũng cần hoàn thiện thể chế, các tiêu chuẩn cho đồng bộ để hướng dẫn doanh nghiệp tham gia sản xuất theo quy mô lớn.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Anh Tuấn cho hay cơ quan này sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để tăng cường việc khai thác và mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp ngành nông trong 3 trục ngành hàng chính. Bộ Công Thương cũng sẽ sát cánh trong việc xúc tiến thương mại, xử lý giải quyết tranh chấp trong ban phòng vệ thương mại hoặc tái cơ cấu công nghệ trong ngành để tăng tính hiệu quả trong đầu tư sản xuất nông nghiệp. Cụ thể, sẽ tổ chức thông tin thị trường nhập khẩu, giới thiệu thị trường và các quy chế của thị trường đó đến doanh nghiệp.