Đổ vào hàng tỷ đô la, Mỹ lại phải lo chuyện tham nhũng của Ukraine

Việc Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gần đây sa thải một số quan chức cấp cao đang làm nóng lại một vấn đề mà chính quyền Mỹ gần như đã bỏ qua kể từ khi xung đột nổ ra.

Sau khi thúc đẩy việc cung cấp hàng chục tỷ đô la dưới dạng viện trợ quân sự, kinh tế và tài chính cho Ukraine, đồng thời kêu gọi các đồng minh làm tương tự, chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đang gặp lại vấn đề mà họ lo ngại từ lâu, rằng liệu Ukraine có phù hợp để tiếp nhận một lượng viện trợ lớn như vậy của Mỹ hay không, theo bài viết của AP.

Những vấn đề đó đã có từ mấy thập kỷ trước và từng là một trong những lý do dẫn đến cuộc luận tội lần đầu tiên đối với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tuy nhiên, khía cạnh này gần như bị gạt hoàn toàn sang một bên sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, dẫn đến việc Mỹ và các đồng minh tập hợp lại để hỗ trợ Kiev.

Tuy nhiên, việc ông Zelensky sa thải trưởng công tố, tướng tình báo và các quan chức cấp cao khác vào cuối tuần qua đang làm nóng lại những quan ngại trên, khiến dư luận chú ý một lần nữa vào những cáo buộc của một nghị sĩ Mỹ về tình trạng tham nhũng trong hàng ngũ cấp cao ở Kiev.

Đó là một vấn đề tế nhị đối với chính quyền Biden. Với hàng tỷ đô la viện trợ cho Ukraine, Nhà Trắng tiếp tục ưu tiên hỗ trợ chính phủ của ông Zelensky trong khi đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nóng trong nước, như giá nhiên liệu và lạm phát tăng quá cao. Những người ủng hộ mạnh mẽ Ukraine ở cả 2 đảng của Mỹ cũng tránh vấn đề này vì sẽ khiến việc thông qua các gói viện trợ trong tương lai khó khăn hơn.

Vì thế, giới chức Mỹ nhanh chóng nói rằng ông Zelensky có quyền bổ nhiệm bất kỳ ai phù hợp vào các vị trí cấp cao, trong đó có trưởng công tố, và sa thải bất kỳ ai mà ông cho là đang hợp tác với Nga.

Nhưng ngay cả khi quân Nga đang tập trung gần biên giới Ukraine vào mùa thu năm ngoái, chính quyền Biden vẫn thúc giục ông Zelensky làm nhiều hơn nữa để chống tham nhũng.

“Trong tất cả các quan hệ của chúng tôi, bao gồm cả quan hệ này, chúng tôi không đầu tư vào cá nhân mà chúng tôi đầu tư vào thể chế, và tất nhiên, Tổng thống Zelensky đã nói về sự hợp lý khi đưa ra những thay đổi về nhân sự”, Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nói với báo chí ngày 19/7.

Ông Price từ chối bình luận thêm về lý do Tổng thống Zelensky sa thải người hay giải quyết vấn đề cụ thể, nhưng cho rằng không có gì nghi ngờ việc Nga vẫn cố gắng tạo ảnh hưởng ở Ukraine.

Tuy nhiên, việc chính quyền Biden phê phán chính phủ của ông Zelensky vào cuối năm 2021 trong vấn đề chống tham nhũng đã không nhắc đến Nga.

“EU và Mỹ rất thất vọng trước việc trì hoãn mà không có lời giải thích nào về việc chọn lựa người đứng đầu Văn phòng công tố chuyên trách về chống tham nhũng, một cơ quan quan trọng để chống tham nhũng ở cấp cao”, Đại sứ quán Mỹ tại Kiev đề cập trong tuyên bố đưa ra ngày 9/11/2021.

“Chúng tôi thúc giục uỷ ban tuyển chọn tiếp tục công việc của mình mà không trì hoãn thêm nữa. Thất bại trong quy trình lựa chọn sẽ làm suy yếu công việc của các cơ quan chống tham nhũng mà Ukraine và các đối tác quốc tế lập ra”, tuyên bố nêu rõ.

Công tố viên đặc biệt đó cuối cùng cũng được chọn vào tháng 12 năm ngoái, nhưng chưa bao giờ được bổ nhiệm chính thức. Dù việc bổ nhiệm có thể diễn ra trong thời gian tới, nhưng quyết định sa thải trưởng công tố vừa qua có thể gây phức tạp vấn đề.

Chính quyền của ông Biden và các nghị sĩ nổi bật của Mỹ tránh chỉ trích Ukraine công khai từ khi xung đột nổ ra.

Một nữ nghị sĩ gốc Ukraine từng lên tiếng rất mạnh mẽ về chuyện tham nhũng ở Ukraine, nhưng gần đây trở nên im lặng.

Hạ nghị sĩ Victoria Spartz, thành viên đảng Cộng hoà, đã có hàng chục chuyến thăm đến Ukraine từ khi xung đột nổ ra. Tháng 5 vừa qua, bà được mời đến Nhà Trắng và nhận chiếc bút của Tổng thống Biden để ký vào gói viện trợ cho Ukraine, dù trước đó bà chỉ trích ông Biden rất gay gắt rằng chính quyền Mỹ đã không làm nhiều hơn nữa để giúp Kiev.

Nhưng trong những tuần gần đây, bà Spartz cáo buộc ông Zelensky “chơi trò chính trị”, và cáo buộc ông Andriy Yermak, trợ lý hàng đầu của tổng thống Ukraine, đã phá hoại nền tảng phòng thủ của Ukraine.

Bà Spartz nhiều lần kêu gọi Ukraine bổ nhiệm công tố viên chống tham nhũng, cho rằng chính ông Yermak trì hoãn quá trình này.

Giới chức Ukraine đã đáp trả. Tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Ukraine cáo buộc bà Spartz lan truyền lập luận của Nga và cảnh báo bà chớ nên “cố kiếm thêm vốn liếng chính trị từ những suy đoán vô căn cứ”.

Sau những ồn ào đó, chính quyền Mỹ mời bà Spartz dự cuộc họp cung cấp thông tin mật trong 2 giờ nhằm trấn an và khuyến khích bà hạn chế chỉ trích công khai.

Nhưng chỉ vài giờ sau, bà Spartz có cuộc trả lời phỏng vấn bằng tiếng Ukraine trên YouTube, trong đó bà tiếp tục kêu gọi bổ nhiệm công tố viên độc lập.

“Vấn đề này cần giải quyết càng nhanh càng tốt. Đây là vấn đề lớn với phương Tây, vì thế tôi nghĩ tổng thống của các bạn cần giải quyết sớm”, bà nói.

Hạ nghị sĩ Jason Crow, thành viên hai uỷ ban Quân vụ và Tình báo Hạ viện Mỹ, cho biết ông không thấy bằng chứng cho thấy những người thân cận xung quanh ông Zelensky đang giúp Nga. Nhưng khi cuộc chiến tiếp diễn, một phần chiến lược của Mỹ ở Ukraine sẽ phải là xử lý tình trạng lãng phí và quản lý sai trái nguồn lực.

“Không có cuộc chiến nào trong lịch sử thế giới có thể tránh khỏi tham nhũng và những người cố lợi dụng nó. Nếu có những quan ngại như vậy, chúng ta phải giải quyết”, ông Crow nói.