Điều gì xảy ra nếu lãi suất huy động tiếp tục giảm?

Hiện tại, mức lãi suất tiết kiệm vẫn cao hơn lạm phát nên người gửi tiền vẫn có lợi, lãi suất thực dương. Việc giảm lãi suất huy động có thể khiến người dân chuyển tiền tiết kiệm sang các kênh đầu tư khác, kích thích người dân sử dụng tiền tiết kiệm để mua sắm, tiêu dùng. Tuy nhiên, nếu lãi suất huy động giảm sâu hơn nữa có tốt không?

Theo dữ liệu của Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), tính đến đầu tháng 12/2023, bình quân lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng của các ngân hàng thương mại đã xuống tới mức 5,13%/năm, giảm khoảng 3 điểm phần trăm so với cuối năm 2022, thấp hơn cả giai đoạn COVID-19.

Lãi suất huy động giảm kỷ lục

Một số đơn vị nghiên cứu khác trước đó cũng dự báo lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng sẽ về 5% vào cuối năm 2023. Nhu cầu vay vốn thấp của doanh nghiệp và người dân khiến thanh khoản hệ thống ngân hàng dư thừa là nguyên nhân chính khiến lãi suất tiền gửi liên tục giảm sâu.

Trong tháng 12, xu hướng giảm lãi suất huy động vẫn tiếp diễn tại cả các ngân hàng quốc doanh và tư nhân. Hiện, lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng ở mức 4,8%/năm của Vietcombank thấp nhất hệ thống và thấp hơn đáng kể so với các ngân hàng còn lại trong nhóm Big 4 (BIDV, VietinBank, Agribank đều đang áp dụng mức lãi suất 5,3%/năm).

Hàng loạt ngân hàng tư nhân cũng đã đưa lãi suất huy động cao nhất về quanh mốc 5%/năm. Chẳng hạn tại ACB, mức lãi suất huy động tối đa mà ngân hàng này áp dụng là 4,9%/năm, còn thấp hơn cả một số ngân hàng trong nhóm Big 4. Hay tại VPBank, khách hàng gửi tiền kỳ hạn 12 tháng chỉ có lãi suất cao nhất là 5,4%/năm. Hay mới nhất, Techcombank đã giảm lãi suất huy động tại các kỳ hạn từ 12 tháng trở lên xuống còn 5,2%.

Câu hỏi của nhiều người đặt ra là liệu lãi suất sẽ còn tiếp tục giảm nữa không và nếu lãi suất giảm sâu có tốt không?

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng lãi suất sẽ đi ngang ở mức hiện tại từ nay đến cuối năm. Sang đầu năm 2024, lãi suất có thể tăng nhẹ trở lại. Bởi tình trạng dư thừa tiền của các ngân hàng sẽ không thể kéo dài, một phần do nhu cầu về vốn từ nay đến cuối năm sẽ gia tăng nên vẫn phải duy trì mặt bằng lãi suất để hút tiền gửi từ người dân.

Hơn nữa, việc giảm lãi suất tiền gửi xuống thấp hơn nữa sẽ khiến chính sách tiền tệ bị vô hiệu hóa. Hay nói cách khác, khi đó, Ngân hàng Nhà nước chỉ còn cách duy nhất là thắt chặt chính sách tiền tệ, chứ muốn nới lỏng thêm nữa cũng không được. Và, nếu lãi suất huy động tiếp tục giảm, dòng tiền có nguy cơ chảy vào các kênh đầu cơ chứng khoán, đầu cơ bất động sản và "bong bóng tài chính" lại tiếp tục hình thành, gây ra sự bất ổn cho nền kinh tế.

Do vậy, lãi suất huy động cần giữ ở mức 5% để đảm bảo duy trì lãi suất thực dương, tạo sức hấp dẫn của kênh tiền gửi ngân hàng.

Đồng quan điểm, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế đánh giá: "Lãi suất huy động hiện giảm kịch sàn rồi nên khó có thể kỳ vọng các ngân hàng sẽ tiếp tục điều chỉnh giảm thêm. Hơn nữa, lạm phát năm nay được dự đoán trong khoảng 3,3%-3,5%, nên lãi suất huy động cũng phải neo ở mức tương xứng để đảm bảo mức lãi suất thực dương, thỏa mãn yêu cầu của người gửi tiền".

Lãi suất huy động giảm sâu "hại" nhiều hơn "lợi"

Theo các chuyên gia, một cách đơn giản nhất có thể hiểu lãi suất thực dương là mức lãi suất đủ bù đắp sự mất giá của đồng tiền và có lãi thực ở một mức độ nào đó. Nói khác đi, lãi suất tiền gửi ngân hàng phải lớn hơn tỷ lệ lạm phát.

Việt Nam nhiều năm nay duy trì chính sách lãi suất thực dương và kiểm soát lạm phát và giữ giá trị đồng tiền, không thực hiện nới lỏng thái quá.

Chính sách lãi suất thực dương sẽ làm tăng tính hấp dẫn của kênh tiết kiệm so với đầu tư vào vàng, ngoại tệ, bất động sản…, qua đó giúp tăng nguồn vốn huy động của các ngân hàng để phân phối vốn đến các lĩnh vực có nhu cầu, thúc đẩy nền kinh tế phát triển một cách hài hoà và cân bằng hơn. Đồng thời, chính sách lãi suất thực dương cũng khuyến khích người dân tiết kiệm nhiều hơn và do đó làm tăng nguồn vốn đầu tư cho nền kinh tế.

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng, cho rằng bình quân 11 tháng năm 2023, CPI tăng 3,22% so với cùng kỳ năm trước; lạm phát cơ bản tăng 4,27%, trong khi lãi tiền gửi ngân hàng kỳ hạn 1 năm khoảng trên 5%. Nếu xét về lạm phát thì lãi suất ngân hàng không còn nhiều hấp dẫn. Tuy nhiên, đó là về mặt nguyên tắc, song thực tế tuỳ thuộc vào các kênh đầu tư khác gồm vàng, chứng khoán, bất động sản, hay ngoại tệ. Hiện có thể thấy, tiền gửi vẫn có sự ổn định bởi chứng khoán đang có nhiều biến động, bất động sản chưa thực sự khởi sắc, vàng có sự tăng giá nhưng lại không mang tính ổn định và chênh lệch khá cao so với thế giới; ngoại tệ có khả năng tăng nhưng không có sự bảo đảm.

So sánh lãi suất huy động hiện nay với lạm phát, ông Hiếu nhìn nhận lãi suất tiền gửi khó giảm sâu, sẽ đi ngang ở mức 5% cho kỳ hạn dài. Trong khi đó sẽ tiếp tục xuất hiện làn sóng giảm lãi suất cho vay nhằm giảm thêm chi phí cho doanh nghiệp.

Với nền kinh tế Việt Nam, các chuyên gia cho rằng không nên duy trì lãi suất thực âm, bởi sẽ phải đối mặt với những rủi ro lớn.

"Dễ nhận thấy, với lãi suất thực âm có thể làm giảm lượng vốn huy động của hệ thống ngân hàng, làm cho thanh khoản của hệ thống này gặp khó khăn nên sẽ không thể làm giảm lãi suất cho vay", một chuyên gia nói.

Bên cạnh đó, lãi suất thực âm có thể khuyến khích người dân đầu tư quá mức vào các lĩnh vực khác như vàng, chứng khoán, bất động sản và do đó có thể làm cho các thị trường này nóng sốt.

Đặc biệt, lãi suất thực âm có thể làm gia tăng tình trạng lạm phát.

Ông Bùi Văn Huy, Giám đốc chi nhánh TP.HCM Chứng khoán DSC cho rằng lãi suất thực âm với một nền kinh tế như Việt Nam sẽ "hại" nhiều hơn "lợi".

"Lãi suất thấp hơn cả lạm phát sẽ khiến nhiều người không gửi tiền. Khi thanh khoản khó khăn sẽ quay lại tác động lãi suất cho vay. Quan trọng nữa, khi đồng tiền mất giá sẽ ảnh hưởng dòng vốn đầu tư vào Việt Nam", ông Huy phân tích.

Cũng theo chuyên gia này, "tiền tiết kiệm trong nền kinh tế cũng rất quan trọng. Không tự nhiên nhiều quốc gia trên thế giới duy trì chính sách lãi suất thực dương".