Điều gì sẽ xảy ra sau khi Mỹ hoàn thành rút quân khỏi Afghanistan?

Sau khi Mỹ hoàn thành việc đưa người rời khỏi Afghanistan vào ngày 31/8, liệu có bao người có nguy cơ bị bỏ lại, và số phận nào đang chờ đợi họ?

Hồi tháng 4, Tổng thống Mỹ Joe Biden công bố kế hoạch rút 2.500 binh lính đóng ở Afghanistan sau cuộc chiến kéo dài 20 năm. Tuy nhiên, sau đó ông buộc phải gửi thêm hàng nghìn quân sang quốc gia này để sơ tán những người có nguy cơ gặp rủi ro khi chính phủ và quân đội do Mỹ hậu thuẫn sụp đổ.

Cuộc sơ tán hỗn loạn và đầy nguy hiểm từ sân bay Kabul diễn ra sau khi Taliban kiểm soát thủ đô Afghanistan đã khiến Biden ông Biden nhận hàng loạt chỉ trích. Có thể nói, đây là thách thức lớn nhất với Tổng thống Mỹ kể từ khi ông lên nắm quyền vào tháng 1.

Hiện Tổng thống vẫn đau đầu với kế hoạch rút gần 6.000 binh lính Mỹ khỏi Afghanistan vào cuối tháng 8. Cuộc rút quân sẽ chỉ diễn ra suôn sẻ nếu Taliban hợp tác và cho phép Washington sơ tán thêm người Mỹ cùng các đồng minh Afghanistan.

Bao nhiêu người có nguy cơ bị bỏ lại sau ngày 31/8?

Theo các quan chức Mỹ, việc rút quân phải bắt đầu muộn nhất vào thứ Sáu (27/8) và hoàn thành trước ngày 31/8.

Số quân Mỹ đang có mặt tại sân bay Kabul hiện nay bao gồm lính thủy đánh bộ và lính dù. Một khi họ rút về nước, tốc độ sơ tán của các lực lượng Mỹ và đồng minh, vốn đã đạt 20.000 người/ ngày trong tuần này, chắc chắn sẽ chậm lại.

Kể từ ngày 14/8, hơn 70.000 người - bao gồm công dân Mỹ, nhân viên NATO và người Afghanistan - đã được sơ tán khỏi Kabul trong cuộc không vận được chỉ huy từ Washington. Tổng thống Biden cho biết Mỹ sẽ sơ tán tất cả những công dân có nguyện vọng rời Kabul, các quan chức nước này nói thêm rằng họ sẽ nỗ lực sơ tán càng nhiều người Afghanistan có nguy cơ gặp nguy hiểm dưới sự cai trị của Taliban càng tốt.

Phát ngôn viên Lầu Năm Góc John Kirby đã khẳng định Mỹ tin rằng họ đủ năng lực đưa tất cả những người Mỹ muốn rời Kabul về nước trước ngày 31/8. Đến nay, cuộc không vận đã sơ tán được 4.000 công dân Mỹ. Tuy nhiên hiện chưa có số liệu chính xác về số người vẫn còn ở Afghanistan do nhiều người không đăng ký với đại sứ quán Mỹ.

Khoảng 500 binh sĩ Afghanistan đang giúp bảo vệ sân bay Kabul cũng nằm trong đối tượng được Mỹ cam kết sơ tán.

Nhưng ngay cả với tốc độ của cuộc không vận ở thời điểm này, với sự tham gia của hàng chục máy bay vận tải quân sự từ Mỹ và nhiều quốc gia khác, hàng nghìn người Afghanistan mà quan chức các nước và các nhóm vận động cho rằng sẽ phải đối mặt với nguy hiểm từ Taliban sẽ không thể rời đi trước thời hạn của ông Biden.

Điều gì sẽ xảy ra với những người bị bỏ lại Afghanistan?

Tổ chức tái định cư người tị nạn Hiệp hội các Đồng minh Thời chiến ước tính có khoảng 250.000 người Afghanistan, bao gồm thông dịch viên, lái xe và những nhân viên khác từng làm việc với Mỹ, cần được sơ tán. Nhưng kể từ tháng 7 đến nay, chỉ còn lại 62.000 người.

Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết mục tiêu của họ là giúp những người Afghanistan có nguy cơ gặp nguy hiểm được rời khỏi đất nước ngay cả sau khi Mỹ hoàn thành việc rút quân. Washington sẽ gây áp lực lên Taliban đảm bảo việc đó.

"Cam kết của chúng tôi đối với những người Afghanistan đang gặp rủi ro sẽ không chấm dứt sau khi nhiệm vụ quân sự hoàn thành. Chúng tôi và phần còn lại của thế giới sẽ tác động đến Taliban để đảm bảo điều này, rằng những cá nhân muốn được rời đi (khỏi Afghanistan) sau khi Mỹ rút quân sẽ có cơ hội để làm điều đó", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết.

Xu hướng cho chính sách về Taliban của Mỹ

Một trong những câu hỏi lớn nhất mà chính quyền Biden và các chính phủ cùng chí hướng phải đối mặt là việc có công nhận chính phủ mà Taliban thành lập hay không.

Điều này sẽ dẫn đến những hệ quả quan trọng, bao gồm cả việc liệu Taliban có được tiếp cận nguồn viện trợ nước ngoài vốn được cấp cho chính phủ Afghanistan trước đây hay không.

Vào năm 2020, Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một thỏa thuận nêu rõ rằng Taliban "không được Mỹ công nhận là một nhà nước". Tuy nhiên, có dấu hiệu cho thấy Washington vẫn phải trao đổi với lực lượng chiến binh Hồi giáo về một số vấn đề, điển hình là việc chống khủng bố.

Hôm 23/8, giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) William Burns đã gặp thủ lĩnh Taliban Abdul Ghani Baradar ở Kabul. Đây là cuộc gặp chính thức cấp cao nhất kể từ khi lực lượng này giành quyền kiểm soát Kabul vào ngày 15/8. Các quan chức Mỹ đã nói rằng Taliban sẽ chống lại các nhóm khủng bố Hồi giáo.

Các nhà ngoại giao và chỉ huy của Mỹ cũng tiếp xúc với các quan chức Taliban trong suốt quá trình sơ tán ở Kabul.

Nguy cơ nổ ra khủng hoảng nhân đạo

Mỹ cùng các đồng minh và Liên Hợp Quốc sẽ phải quyết định biện pháp để đối phó với nguy cơ khủng hoảng nhân đạo đang rình rập ở Afghanistan.

Liên Hợp Quốc cho biết có tới hơn 18 triệu người, quá nửa dân số của Afghanistan, cần viện trợ. Nghiêm trọng không kém, một nửa số trẻ em Afghanistan dưới 5 tuổi đã bị suy dinh dưỡng cấp tính do đợt hạn hán thứ hai trong bốn năm trở lại đây.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết họ chỉ có đủ nguồn hỗ trợ ở Afghanistan để duy trì trong một tuần sau khi việc giao hàng bị chặn bởi các hạn chế tại sân bay Kabul. WHO cũng lo ngại những biến động gần đây sẽ làm gia tăng số ca mắc COVID-19 ở quốc gia này

Taliban đã đảm bảo sẽ tạo điều kiện để Liên Hợp Quốc tiếp tục các hoạt động nhân đạo. Liên hợp quốc dự định sẽ làm việc để bảo vệ quyền của phụ nữ và cơ hội tiếp cận hỗ trợ của thường dân Afghanistan.