Điều gì khiến Luna và UST lao dốc?

Thuật toán cân bằng giữa Terra (Luna) và UST biến động mạnh khiến cả hai loại tiền số mất gần hết giá trị, bất chấp những nỗ lực kiềm chế.

Hàng loạt đồng tiền số ổn định (stablecoin) đang bị soi xét sau khi các nhà quản lý và giới đầu tư chứng kiến UST lao dốc từ mức cố định một USD xuống chỉ còn 0,03 USD hôm 13/5. Trong khi đó, giá của Terra (Luna), tiền số gắn liền với UST, cũng rơi thẳng đứng từ mức 77 USD về 5 USD hồi giữa tuần và chỉ còn chưa đến 0,1 USD.

Sự sụp đổ của UST và Luna khiến giới đầu tư thiệt hại hàng tỷ USD, đồng thời gây ảnh hưởng đến hàng loạt tiền số khác. Không ít người đặt dấu hỏi về tuyên bố của giới phát triển tiền số rằng họ có thể xây dựng hình thức tài chính mới, không chịu ảnh hưởng bởi những bất ổn từ các ngân hàng trong thế giới tài chính truyền thống.

Stablecoin là gì?

Tiền điện tử như Bitcoin là tài sản số không ổn định, dễ trồi sụt bất thường chỉ trong thời gian rất ngắn chỉ bởi một dòng tweet của CEO Tesla Elon Musk.

Stablecoin được thiết kế để giảm thiểu sự rủi ro đó. Chúng là loại tiền số được phát triển trên blockchain và có giá trị ổn định, do được neo cố định theo giá trị của các loại tiền pháp định, như USD hoặc Euro. Trên lý thuyết, một đồng stablecoin sẽ có giá tương đương một USD, bất kể những loại tiền số khác trồi sụt như thế nào.

Stablecoin trở thành yếu tố quan trọng với hệ sinh thái tiền điện tử hai năm qua, trong đó giới giao dịch và nhà đầu tư đã tích lũy khoảng 180 tỷ USD stablecoin tính đến giữa tháng 5.

Stablecoin UST hoạt động thế nào?

Hiện nay, có hai stablecoin chính. Đầu tiên là loại được hỗ trợ bởi tài sản dự trữ đảm bảo như tiền pháp định, trái phiếu, thương phiếu hoặc thậm chí là các mã thông báo tiền điện tử khác. Tether (USDT), USD Coin (USDC) hay Binance USD (BUSD) thuộc loại này.

Loại thứ hai xây dựng thuật toán "phi tập trung", điển hình là TerraUSD (UST). Stablecoin này không được dự trữ, thay vào đó giá trị của chúng duy trì bởi một cơ chế phức tạp liên quan đến hoán đổi với một loại tiền điện tử thả nổi tự do để kiểm soát nguồn cung.

Luna là token quản trị dự án của blockchain Terra, đóng vai trò quan trọng đối với UST và các stablecoin thuộc mạng này. Về nguyên tắc, UST là nguyên liệu tạo ra Luna và ngược lại, Luna cũng cần thiết để đúc UST. Tương quan giữa nguồn cung Luna/UST sẽ duy trì tỷ giá UST luôn xấp xỉ với USD.

Khi giá UST thấp, người chơi sẽ mua và đổi thành Luna để kiếm lời. Ngược lại, khi giá UST cao, người chơi có thể đổi số Luna tương đương một USD thành một UST để ăn chênh lệch.

Luna có mối liên hệ mật thiết với UST. Token này có tổng cung một tỷ coin. Nếu mạng lưới vượt quá một tỷ, mạng Terra sẽ đốt Luna cho đến khi nguồn cung trở lại mức cân bằng.

Terra được tạo bởi Terraform từ năm 2018 với hai nhà sáng lập là Do Kwon và Daniel Shim. Mạng Terra sử dụng cơ chế đồng thuận DPoS, cho phép hợp đồng thông minh tạo ra nhiều loại stablecoin khác nhau.

Nguyên nhân khiến Luna mất giá trị

Chất xúc tác dẫn đến đà lao dốc là do hàng loạt đợt rút tiền lớn khỏi Anchor Protocol, một dạng ngân hàng tiền số được Terraform thành lập. Những nền tảng như vậy được các nhà đầu tư sử dụng để thu lời bằng cách cho vay tiền số.

Tính đến đầu tháng 5, giới đầu tư đã đổ lượng tiền Luna tương đương hơn 14 tỷ USD vào Anchor. Phần lớn nguồn cung stablecoin cũng nằm trên nền tảng này.

Lượng giao dịch lớn trên Anchor khiến thuật toán cân bằng giữa UST và Luna biến động mạnh, gây tình trạng de-peg đối với UST. De-peg là thuật ngữ nói về việc một token không còn giữ được tỷ giá đã thiết lập cố định trước đó trên một loại tiền tệ.

Khi UST bị de-peg, người chơi vẫn chuyển đổi UST về Luna theo đúng thuật toán cân bằng để giảm nguồn cung. Dù vậy, lượng chuyển UST tăng đột biến kéo theo đồng Luna bị hạ giá mạnh. Kết quả là UST không còn duy trì mức một USD/đồng còn Luna cũng bị sập giá.

Sự bất ổn tạo ra phản ứng xoay vòng, khiến ngày càng nhiều nhà đầu tư rút UST khỏi Anchor để bán. Lượng UST lưu trữ tại Anchor giảm mạnh xuống chỉ còn khoảng 1,6 tỷ USD tính đến ngày 13/5.

Tác động đến những loại tiền số khác

Nhà phát triển Do Kwon từng thành lập quỹ phi lợi nhuận Luna Foundation Guard (LFG) với số vốn dự trữ bằng Bitcoin và nhiều loại tiền số với tổng giá trị ba tỷ USD. Nguồn tiền này đã gần như cạn kiệt sau nỗ lực khẩn cấp nhằm giữ giá UST trong tuần qua. Việc LFG bán lượng lớn Bitcoin để thanh toán cũng khiến giá của đồng tiền số này giảm mạnh. Bitcoin chạm mức đáy dưới 26.000 USD hôm 12/5, cùng giai đoạn UST và Luna lao dốc nhanh nhất.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Do Kwon đang cố gắng kêu gọi sự ủng hộ của cộng đồng sau đợt bán tháo UST và Luna, nhưng nhiều người đã bán hết cả hai loại vì cho rằng chúng sẽ không thể phục hồi về giá trị ban đầu. Ngay cả những người ủng hộ tiền số nhiệt thành nhất cũng thừa nhận sự việc lần này đã làm niềm tin của họ bị lung lay.

Cú sập của Luna và UST cũng khiến giới lập pháp Mỹ chú ý, xoay quanh sự thiếu hụt quy định quản lý stablecoin và thị trường tiền số nói chung. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen hôm 10/5 kêu gọi quốc hội nước này sớm thông qua những quy định kiểm soát stablecoin. Nghị sĩ Pat Toomey, đứng đầu phe Cộng hòa tại Ủy ban Ngân hàng Thượng viện Mỹ, cũng bày tỏ ý định thúc đẩy những đạo luật liên quan.