Điều gì đang xảy ra với kinh tế Trung Quốc?

Hãng tin BBC dẫn một số bình luận của các chuyên gia kinh tế thế giới cho rằng, kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại và một loạt số liệu yếu kém gần đây đang làm dấy lên những mối quan ngại mới. Câu hỏi được đặt ra lúc này là điều gì đang khiến các nhà đầu tư lo lắng và Bắc Kinh sẽ phản ứng như thế nào?

Trung Quốc từng là động lực tăng trưởng kinh tế chính của thế giới khi các quốc gia phát triển phải hứng chịu thiệt hại sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.

Tuy nhiên, giờ đây, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang tăng trưởng với tốc độ chậm nhất kể từ đầu những năm 1990. Bên cạnh việc sản lượng công nghiệp tăng với tốc độ thấp nhất kể từ tháng 8/2002, các vấn đề như xung đột thương mại với Mỹ và dịch tả lợn dường như đang phá vỡ đà tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc.

Thể trạng yếu kém

Bình luận về “sức khỏe” của nền kinh tế Trung Quốc, Tommy Wu - chuyên gia kinh tế cao cấp từ Oxford Economics nhận định: “Sự tăng trưởng chậm lại của nền kinh tế Trung Quốc đang trở nên đáng kể. Sự suy yếu của nền kinh tế trong nước và môi trường bên ngoài xấu đi, bao gồm cả suy thoái toàn cầu và căng thẳng thương mại Mỹ-Trung, đều có vai trò trong sự tăng trưởng chậm lại của nền kinh tế nước này. Do tầm quan trọng của Trung Quốc trong nền kinh tế toàn cầu và nhu cầu lớn của nước này đối với hàng hóa và máy móc, bất kỳ sự suy thoái nào cũng có thể để lại những hậu quả sâu rộng”.

Các dữ liệu chính thức đã mang tới một triển vọng ngày càng u ám, với sản lượng công nghiệp không mấy sáng sủa, bên cạnh việc doanh số bán lẻ đang tăng trưởng chậm lại. Xuất khẩu của Trung Quốc giảm 1% trong tháng 8/2019 so với một năm trước đó, trong khi xuất khẩu sang Mỹ cũng giảm mạnh, với mức giảm lên tới 16% - một dấu hiệu rõ ràng cho thấy tranh chấp với Mỹ đang làm tổn thương thương mại song phương.

Tuy nhiên, so với thời điểm giữa những năm 2000, sự tăng trưởng chậm lại gần đây lại diễn ra tương đối từ từ. Nền kinh tế này đã tăng trưởng 6,2% trong quý II/2019, thấp hơn so với mức tăng trưởng 6,4% trong ba tháng đầu năm và 6,6% của cả năm 2018.

Mặc dù vậy, Frederic Neumann, Giám đốc nghiên cứu kinh tế châu Á tại Ngân hàng HSBC phân tích: “Điều này không có nghĩa là tăng trưởng kinh tế Trung Quốc hoàn toàn ‘rơi xuống vách đá’. Ngược lại, nền kinh tế này vẫn còn nhiều động lực tăng trưởng, ví dụ như xây dựng nhà cửa và chi tiêu trong lĩnh vực dịch vụ”.

Để hỗ trợ nền kinh tế, Chính phủ Trung Quốc đã cắt giảm thuế và sử dụng các biện pháp nhằm tăng cường tính thanh khoản trong hệ thống tài chính. Tuy nhiên, ông Neumann nói rằng trong khoảng thời gian này, Chính phủ đã “hạn chế khá nhiều” khi cấp tín dụng cho các công ty và cá nhân. Chính phủ tin rằng Trung Quốc cần hạn chế rủi ro trong hệ thống tài chính và hạ nhiệt tăng trưởng tín dụng nhanh chóng trong những năm gần đây.

Theo ông Neumann, kích thích tăng trưởng kinh tế phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư cơ sở hạ tầng, trong khi các nhà phân tích nhận định Trung Quốc đã hạn chế điều này.

Trong khi đó, chuyên gia Wu cho rằng, Chính phủ Trung Quốc nên chọn cách cắt giảm thuế - một cách làm có xu hướng kém hiệu quả hơn trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế so với đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Chuyên gia Wu kỳ vọng Bắc Kinh sẽ làm nhiều hơn để kích thích nền kinh tế trong tương lai, thông qua cả chính sách tài khóa và tiền tệ, nhưng ông cũng lo lắng điều này là chưa đủ. Ông Wu nói: "Chúng tôi hy vọng Chính phủ sẽ làm nhiều hơn để giúp ổn định tăng trưởng vào năm tới. Tuy nhiên, rủi ro chính là các nhà chức trách đã không thúc đẩy chính sách hỗ trợ đủ để ổn định tăng trưởng".

Nhiều sức ép

Mỹ và Trung Quốc đang ở thế giằng co trong cuộc chiến thương mại kéo dài hơn một năm và dự kiến sẽ có thêm nhiều biện pháp áp thuế. Nhận định về vấn đề này, chuyên gia Julian Evans-Pritchard thuộc Tổ chức Capital Economics cho rằng, tác động từ thuế quan của Mỹ đã phần nào được bù đắp, bởi sự suy yếu của đồng Nhân dân tệ.

Nhiều doanh nghiệp phương Tây cũng đang cảm thấy những thách thức từ thị trường Trung Quốc. Một số doanh nghiệp đã chuyển hoạt động sản xuất ra khỏi Trung Quốc, mặc dù con số này chưa đủ lớn để cho thấy những tác động rõ rệt trong các số liệu về tăng trưởng kinh tế. Chuyên gia Evans-Pritchard lưu ý rằng, nếu các mức thuế này càng tồn tại lâu, điều này càng kéo dài, thì khả năng nhiều công ty chuyển ra khỏi Trung Quốc ngày càng lớn. Điều đó càng khiến cho Trung Quốc trở thành một địa điểm đầu tư kém hấp dẫn hơn.

Theo khảo sát năm 2019 của Phòng Thương mại Mỹ (Amcham) tại Trung Quốc, 65% thành viên cho biết, căng thẳng thương mại đang ảnh hưởng đến chiến lược kinh doanh dài hạn của họ. Gần 1/4 số người được hỏi cho biết họ đang trì hoãn đầu tư vào Trung Quốc.

Trong khi đó, dịch tả lợn cũng tạo thêm lực cản cho nền kinh tế Trung Quốc trong năm qua. Sự thiếu hụt nguồn cung đã khiến giá thịt lợn tăng vọt 46,7% trong tháng Tám so với một năm trước đó và đánh thẳng vào thu nhập hộ gia đình. Thịt lợn là một trong những mặt hàng thực phẩm chủ yếu của Trung Quốc và chiếm hơn 60% lượng thịt tiêu thụ của nước này.

“Điều đáng lo là dường như Trung Quốc chưa kiểm soát được dịch bệnh. Kho thịt lợn vẫn đang giảm. Ở giai đoạn này, lạm phát giá thịt lợn có khả năng sẽ tăng trên 80% so với cùng kỳ trong vòng 6 tháng tới”, ông Evans-Pritchard lưu ý.